Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Tumurcuq fırfırası (lat. Spilonota ocellana F.) — Buğumayaqlılar tipinin dəstəsinin Yarpaqbükənlər fəsiləsinə aid olan növ.
| Tumurcuq fırfırası | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Ranqsız: Tipüstü: Ranqsız: Ranqsız: Tip: ???: Tumurcuq fırfırası | ||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
| ||||||||
Xarici quruluşu
Kəpənəyin qanadları açılmış halda 14–18 mm-dir. Ön qanadları ağ-sarımtıl olmaqla kənarlarına yaxın parlaq gözcük yerləşir. Tırtılı boz-qəhvəyi rəngdə olub, 9–12 mm-dir. Pupu açıq qəhvəyidir, uzunluğu 7–10 mm-dir.
Həyat tərzi
Zərərverici orta yaşlı tırtıl mərhələsində ağac gövdəsinin qabığı altında ağ baramacıq içərisində qışlayır. Yazda aprel ayının axırlarında havanın orta temperaturu 10–12oC olduqda qışlama yerlərindən çıxan tırtıllar əvvəlcə tumurcuqlarla, sonra isə təzəcə açılmış yarpaqların damarsız hissəsi ilə qidalanırlar. Tırtılların qidalanması 15–20 gün çəkir. May ayının axırlarında, ağacların çiçəklənməsi dövründə, tırtıllar budaqların qabığı altında, bəzən də bir neçə yarpağın saplaqlarının birləşdiyi yerdə, möhkəm hörülmüş ağ barama içərisində puplaşırlar. Pup dövrü 12–15 gün çəkir. İyun ayının birinci ongünlüyündə puplardan kəpənəklər çıxmağa başlayır. Göründüyü kimi, kəpənəklərin uçuş müddəti ayrı-ayrı illərdə rayonlar üzrə dəyişir. Müşahidələr və hesablamalar göstərmişdir ki, 2008–2010-cu illərdə kəpənəklərin sayı az olmuşdur. Bu illərdə Abşeron bölgəsində kəpənəklərin uçuşu iyun ayının birinci və ikinci ongünlüyünə təsadüf etmişdir. Uçuş müddəti 80–85 günədək olur. Kəpənəklər yumurtalarını tək-tək, yarpağın alt səthinə qoyurlar. Bir dişi fərd 160–165-ə qədər yumurta qoyur. Ukraynada bəzək bitkilərindən başqa giləmeyvə və meşə bitkilərinə də zərər verir. Ukrayna şəraitində bir dişi fərd 150 yumurta qoyur. Qoyulmuş yumurtalardan, 8–12 gün sonra I nəslin tırtılları çıxmağa başlayır. Tırtıllar ilk əvvəl bir neçə yarpağı ifraz etdikləri saplarla birləşdirərək onların arasında yaşayır və yarpağın lətli hissəsi ilə qidalanırlar. Bəzən meyvələri də zədələyirlər. Tırtılların qidalanma müddəti avqust ayının axırı və sentyabr ayının ortalarınadək başa çatır. Bu müddət ərzində tırtıllar 3–4-cü yaşa çataraq qışlamaya gedirlər. Onlar ağacların gövdə qabıqları altında qışlayırlar. Abşeronda ildə bir nəsil verir. Tumurcuq fırfırasının entomofaqlarını aşkar etmək məqsədilə onun 500 tırtılını və 300 pupunu şüşə qablarda bəsləyərək (tırtıllar qidalandırılmaqla), onlardan neçəsinin parazitlərlə yoluxduğu müəyyən edilmişdir.
Yayılması
Keçmiş SSRİ-nın Avropa hissəsi, Orta Asiya, Şərqi Sibir, Uzaq Şərq, Asiya, Afrika, Amerika, Çin, İran, Azərbaycan.
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tumurcuq firfirasi lat Spilonota ocellana F Bugumayaqlilar tipinin destesinin Yarpaqbukenler fesilesine aid olan nov Tumurcuq firfirasiElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Ranqsiz IlkagizlilarTipustu TuleyenlerRanqsiz PanarthropodaRanqsiz Tip Bugumayaqlilar Tumurcuq firfirasiBeynelxalq elmi adiSpilonota ocellana Michael Denis amp Ignaz Schiffermuller 1775Sekil axtarisiNCBI 572898EOL 359314Xarici qurulusuKepeneyin qanadlari acilmis halda 14 18 mm dir On qanadlari ag sarimtil olmaqla kenarlarina yaxin parlaq gozcuk yerlesir Tirtili boz qehveyi rengde olub 9 12 mm dir Pupu aciq qehveyidir uzunlugu 7 10 mm dir Heyat terziZererverici orta yasli tirtil merhelesinde agac govdesinin qabigi altinda ag baramaciq icerisinde qislayir Yazda aprel ayinin axirlarinda havanin orta temperaturu 10 12oC olduqda qislama yerlerinden cixan tirtillar evvelce tumurcuqlarla sonra ise tezece acilmis yarpaqlarin damarsiz hissesi ile qidalanirlar Tirtillarin qidalanmasi 15 20 gun cekir May ayinin axirlarinda agaclarin ciceklenmesi dovrunde tirtillar budaqlarin qabigi altinda bezen de bir nece yarpagin saplaqlarinin birlesdiyi yerde mohkem horulmus ag barama icerisinde puplasirlar Pup dovru 12 15 gun cekir Iyun ayinin birinci ongunluyunde puplardan kepenekler cixmaga baslayir Gorunduyu kimi kepeneklerin ucus muddeti ayri ayri illerde rayonlar uzre deyisir Musahideler ve hesablamalar gostermisdir ki 2008 2010 cu illerde kepeneklerin sayi az olmusdur Bu illerde Abseron bolgesinde kepeneklerin ucusu iyun ayinin birinci ve ikinci ongunluyune tesaduf etmisdir Ucus muddeti 80 85 gunedek olur Kepenekler yumurtalarini tek tek yarpagin alt sethine qoyurlar Bir disi ferd 160 165 e qeder yumurta qoyur Ukraynada bezek bitkilerinden basqa gilemeyve ve mese bitkilerine de zerer verir Ukrayna seraitinde bir disi ferd 150 yumurta qoyur Qoyulmus yumurtalardan 8 12 gun sonra I neslin tirtillari cixmaga baslayir Tirtillar ilk evvel bir nece yarpagi ifraz etdikleri saplarla birlesdirerek onlarin arasinda yasayir ve yarpagin letli hissesi ile qidalanirlar Bezen meyveleri de zedeleyirler Tirtillarin qidalanma muddeti avqust ayinin axiri ve sentyabr ayinin ortalarinadek basa catir Bu muddet erzinde tirtillar 3 4 cu yasa cataraq qislamaya gedirler Onlar agaclarin govde qabiqlari altinda qislayirlar Abseronda ilde bir nesil verir Tumurcuq firfirasinin entomofaqlarini askar etmek meqsedile onun 500 tirtilini ve 300 pupunu suse qablarda besleyerek tirtillar qidalandirilmaqla onlardan necesinin parazitlerle yoluxdugu mueyyen edilmisdir YayilmasiKecmis SSRI nin Avropa hissesi Orta Asiya Serqi Sibir Uzaq Serq Asiya Afrika Amerika Cin Iran Azerbaycan IstinadlarHemcinin bax