Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Tetraçalan (lat. Accipiter gentilis) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qırğıkimilər dəstəsinin qırğılar fəsiləsinin əsl qırğı cinsinə aid heyvan növü. Azərbaycanda təhlükədə olan quşlar siyahısına daxil edilmişdir. Bəzən Quzuqapan və Şahbaz da adlanır.
| Tetraçalan | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Sinif: İnfrasinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Növ: Tetraçalan | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Kateqoriya və statusu
(III — VU). Həssas, sayı azalmaqda olan növdür.
Qısa təsviri
Qarğadan iridir. Bel tərəfi qonur-boz, qarın tərəfi isə açıq rənglidir və üzərində nazik köndələn tünd zolaqlar var. Gözləri və ayaqları sarıdır .
Yayılması
Arealı genişdir: Avropa, Asiya, Şimal-Qərbi Afrika, Madaqaskar, Şimali Amerika. Azərbaycanda Talış və Şərqi Qafqaz dağ meşələrində yayılıb .
Yaşayış yeri və həyat tərzi
Hündür ağaclardan ibarət meşə quşudur. Daimi cütləri olur. Hər cüt yuva sahəsi seçir, oraya qonşu cütləri buraxmır. Hündür ağacda (10–15 m) yuva tikir. Şam ağacını xoşlayır. Berkut qartal (Aquila chrisaetus) kimi güclü yırtıcının yuvasını zəbt edə bilir. Eyni cütün sahəsində 2–3 yuva olur, hər il birində nəsil verir. Aprelin axırlarında 2–3 ədəd yaşıl çalarlı ağ yumurta verir. Dişi quş 32 gün kürt yatır, erkək onu yemləyir. Yem üçün yuvasından 5–6 km uzağa qədər uça bilir. Kannibalizmi güclüdür. Avqust ayında hər yuvada 1–2 bala pərvazlanır.
Sayı
XX əsrə qədər adi saylı olub. XX əsrdə azalmağa başlayıb. 1950-ci illərdən sonra populyasiyasının sıxlığı azalıb nadir olub. XXI əsrin əvvəlində 55 cüt idi, indi isə 25 cütdən çox deyil. Son 10 ildə 36,4 % azalıb.
Məhdudlaşdırıcı amillər
Zərərli yırtıcı hesab edilib ovlanması, ovçu quş kimi istifadə etmək üçün balalarının yuvadan götürülüb ələ öyrədilməsi, meşələrin qırılması, yem bazasının zəifləməsi və zəhərlənməsi, səs-küyün çoxalması.
Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər
Ovlanması qadağandır. Beynəlxalq ticarəti yasaqdır, Zaqatala və İlisu Dövlət Təbiət Qoruqlarında, Hirkan, Altıağac, Şahdağ və Göy-göl Milli Parklarında nəzarət altında saxlanılır. Azərbaycan Respublikasının və Naxçıvan MR-in Qırmızı kitablarına daxil edilib. CİTES, Bern və Bonn konvensiyalarına daxildir.
Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər
Yem bazasının qorunub saxlanılması, yuva sahəsindən ağac kəsilməsinin qarşısının alınması.
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
- IOC World Bird List Version 6.3. 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.3
- . 2013-07-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-04-22.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tetracalan lat Accipiter gentilis heyvanlar aleminin xordalilar tipinin quslar sinfinin qirgikimiler destesinin qirgilar fesilesinin esl qirgi cinsine aid heyvan novu Azerbaycanda tehlukede olan quslar siyahisina daxil edilmisdir Bezen Quzuqapan ve Sahbaz da adlanir TetracalanElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarSinif QuslarInfrasinif YenidamaqlilarKlad Klad Klad Klad Deste QirgikimilerFesile QirgilarYarimfesile QirgilarCins Esl qirgiNov TetracalanBeynelxalq elmi adiAccipiter gentilis L 1758 Sekil axtarisiITIS 175300NCBI 8957FW 94494Kateqoriya ve statusu III VU Hessas sayi azalmaqda olan novdur Qisa tesviriQargadan iridir Bel terefi qonur boz qarin terefi ise aciq renglidir ve uzerinde nazik kondelen tund zolaqlar var Gozleri ve ayaqlari saridir YayilmasiAreali genisdir Avropa Asiya Simal Qerbi Afrika Madaqaskar Simali Amerika Azerbaycanda Talis ve Serqi Qafqaz dag meselerinde yayilib Yasayis yeri ve heyat terziHundur agaclardan ibaret mese qusudur Daimi cutleri olur Her cut yuva sahesi secir oraya qonsu cutleri buraxmir Hundur agacda 10 15 m yuva tikir Sam agacini xoslayir Berkut qartal Aquila chrisaetus kimi guclu yirticinin yuvasini zebt ede bilir Eyni cutun sahesinde 2 3 yuva olur her il birinde nesil verir Aprelin axirlarinda 2 3 eded yasil calarli ag yumurta verir Disi qus 32 gun kurt yatir erkek onu yemleyir Yem ucun yuvasindan 5 6 km uzaga qeder uca bilir Kannibalizmi gucludur Avqust ayinda her yuvada 1 2 bala pervazlanir SayiXX esre qeder adi sayli olub XX esrde azalmaga baslayib 1950 ci illerden sonra populyasiyasinin sixligi azalib nadir olub XXI esrin evvelinde 55 cut idi indi ise 25 cutden cox deyil Son 10 ilde 36 4 azalib Mehdudlasdirici amillerZererli yirtici hesab edilib ovlanmasi ovcu qus kimi istifade etmek ucun balalarinin yuvadan goturulub ele oyredilmesi meselerin qirilmasi yem bazasinin zeiflemesi ve zeherlenmesi ses kuyun coxalmasi Qorunmasi ucun qebul edilmis tedbirlerOvlanmasi qadagandir Beynelxalq ticareti yasaqdir Zaqatala ve Ilisu Dovlet Tebiet Qoruqlarinda Hirkan Altiagac Sahdag ve Goy gol Milli Parklarinda nezaret altinda saxlanilir Azerbaycan Respublikasinin ve Naxcivan MR in Qirmizi kitablarina daxil edilib CITES Bern ve Bonn konvensiyalarina daxildir Qorunmasi ucun meslehet gorulmus tedbirlerYem bazasinin qorunub saxlanilmasi yuva sahesinden agac kesilmesinin qarsisinin alinmasi IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 1996 IOC World Bird List Version 6 3 2016 doi 10 14344 IOC ML 6 3 2013 07 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 04 22 Hemcinin bax