Termodinamika – istilik hadisələri haqqında elmdir. Bu hadisələrdə cismin molekulyar quruluşu nəzərə alınır və onlar termometr, monometr və başqa cihazlarla qeydə alınır. Bu cihazlar ayrı-ayrı molekulların təsirini qeydə almır. Termodinamikanın qazları cismlərin istilik xassələrini, son dərəcə böyük sayda molekullar təsir edir. Belə cismlər makrosistemlər adlanır. (Məs., balonda qaz, stəkanda su, polad ərintisi və s.) Makrosistemlərin istilik xassələri termodinamik parametrlərlə (hal göstəriciləri – istiliklə, təzyiqlə, xüsusi çəki ilə) müəyyən edilir. Bu parametrlər bəzən sistemin funksiyası adlanır. İstilik – makroskopik sistemin termodinamik tarazlıq halını xarakterizə edən fiziki kəmiyyətdir.
19-cu əsrin sonlarında molekulyar-kinetik nəzəriyyə, yaxud statistik mexanika yaradıldı. Molekulyar-kinetik nəzəriyyə böyük sayda atom və molekulların xassələrini təsvir edir. Molekulyar fizikanın öyrəndiyi proseslər böyük sayda molekulların birlikdə hərəkətinin nəticəsi olub, statistik metodla analiz edilir. Bu metod isə makrosistemin xassələrinin son nəticədə hissəciklərin hərəkətinin xüsusiyyətləri və onların kinetik və dinamik göstəriciləri (sürəti, enerjisi, təzyiqi və s.) ilə müəyyən edilməsinə əsaslanır. Məsələn, cismin temperaturu onun molekullarının nizamsız hərəkətindən asılıdır. Lakin ayrı-ayrı molekulların hərəkət sürəti zamanın müxtəlif anlarında fərqləndiyindən molekulların yalnız orta hərəkət sürətinin kəmiyyəti götürülür, ayrıca bir molekulun temperaturundan danışmaq yersizdir. Çünki o yoxdur. Molekulyar kinetikanın əsas müddəaları:
1). Hər hansı bir cism (bərk,maye, yaxud qaz) son dərəcə böyük sayda hissəciklərdən (molekullardan) ibarətdir.
2). Hər bir maddənin molekulları nizamsız, xaotik, hər hansı istiqaməti olmayan hərəkətdədirlər.
3). Molekulların hərəkət istiqaməti ilə müəyyən olunan hərkət intensivliyi maddənin temperaturundan asılıdır.
Maddənin istilik xassələri isə onun daxili hal və quruluşundan asılıdır. Məsələn, dəmir parçasını 1500°C-də qızdırdıqda o, mayeyə çevrilir, ancaq bundan aşağı temperaturda onun halı dəyişmir. Bu dəmirin fiziki-kimyəvi xassələri ilə bağlıdır.
Termodinamikanın birinci qanunu: Bəllidir ki, enerjinin çevrilməsi prosesi mexaniki enerjinin saxlanması qanununa tabedir. İstilik hərəkəti də mexaniki hərəkətdir, deməli, həmin qanun üzrə baş verir. Ancaq bu hərəkət istiqamətlənmiş deyil, xaotik hərəkətdir.
∆Q=∆U+∆A
∆Q - İstilik miqdarı (cismə kənardan verilən istilik miqdarı)
∆U - Cismin daxili enerjisinin artmasını, yüksəlməsini bildirir;
∆A - Enerjinin sərf olunduğu işi bildirir.
Bu qanundan çıxan mühüm nəticə: heç nədən, xarici enerji qaynağı olmadan iş görə bilən əbədi, daimi mühərrik (perpedium mobile) yoxdur. Xarici qaynaq olduqda alınan enerjinin bir hissəsi istilik enerjisinə, molekulların nizamsız hərəkətinə çevrilir ki, bu da xarici qaynaqlardan cismə verilən enerjinin bütünlüklə faydalı işə çevirə bilmədiyinin səbəbidir. Təcrübələrlə sübut etmişlər ki, mexaniki hərəkətdən başqa bütün istilik prosesləri geridönməzdir. Dönməz proseslər üçün entropiyanın (endo – daxili, dopiya – istilik) yüksəlməsi sistemin az ehtimallı tarazlıq halından çox ehtimallı tarazlıq halına keçməsinin nəticəsidir.
Termodinamikanın ikinci qanunu: Bu qanun sistemin entropiyasının yüksəlməsi qanunu kimi formula edilir. Mahiyyəti budur ki, qapalı sistemdə baş verən bütün istilik prosesləri üçün entropiyanın artması zəruridir; qapalı sistemin entropiyasının mümkün maksimum qiyməti (kəmiyyəti) istilik tarazlığında əldə olunur:
∆S≥0
Termodinamikanın II qanununun kəşfi fransız alimi S.Karlo (1796-1832), ingilis fiziki U.Tomson və R.Klauzisin işləridir. Bu kəşf 19-cu əsrin 50-ci illərində baş vermişdir. Qeyri-taraz proseslərin termodinamikasının banilərindən biri Belçika alimi İ.R.Priqojin (1917-2003) özünün mühazirələrindən birində (1977-ci ildə) demişdir: Elm tarixində termodinamikanın II qanunu izah etməli olduğu hadisələr çərçivəsindən kənara çıxaraq elmdə görkəmli rol oynadı. Onu demək yetər ki, Blosmanın kinetik nəzəriyyə sahəsindəki işləri, M.Plankın şüalanmanın kvant nəzəriyyəsi və A.Enşteynin spontan emissiya nəzəriyyəsinin əsasında termodinamikanın II qanunu durur. Taraz sistemin entropiyası temperaturun mütləq “0”-a yaxınlaşması ilə “0”-a can atır. Bu, “istilik teoremi” adlanır. (Bu teoremi alman fiziki V.Q.Nernst işləyib hazırlamışdır). Nernst teoremi termodinamikanın I və II qanunlarından irəli gəlmir. Ümumiliyinə görə bu qanun termodinamikanın üçüncü qanunu kimi qəbul edilmişdir. Nernst teoremi ilə klassik termodinamikanın yaradılması işi başa çatdırılmış oldu. Hazırda fiziklər qeyri-taraz sistemlər termodinamikası üzərində işləyirlər. Termodinamikada bu yeni sayılır. Lakin klassik termodinamika və onun prinsipləri praktiki tətbiq sahələrini itirməmiş və qeyri-taraz termodinamika ilə yanaşı öyrənilir.
Avqust 05, 2021
termodinamikanın, qanunları, termodinamikanın, başlanğıcıməqalə, termodinamika, seriyasının, hissəsidirtermodinamikanın, sıfır, qanunutermodinamikanın, birinci, qanunutermodinamikanın, ikinci, qanunutermodinamikanın, üçüncü, qanunutermodinamikanın, bölmələrivə. Termodinamikanin baslangicimeqale Termodinamika seriyasinin bir hissesidirTermodinamikanin sifir qanunuTermodinamikanin birinci qanunuTermodinamikanin ikinci qanunuTermodinamikanin ucuncu qanunuTermodinamikanin bolmeleriVeziyyet tenliyiTermodinamik kemiyyetlerTermodinamik potensiallarTermodinamik potensialTermodinamik emsallarTermodinamik dovreTermodinamik fazaFaza kecidiFaza kecidleriredaktePortal FizikaTermodinamika istilik hadiseleri haqqinda elmdir Bu hadiselerde cismin molekulyar qurulusu nezere alinir ve onlar termometr monometr ve basqa cihazlarla qeyde alinir Bu cihazlar ayri ayri molekullarin tesirini qeyde almir Termodinamikanin qazlari cismlerin istilik xasselerini son derece boyuk sayda molekullar tesir edir Bele cismler makrosistemler adlanir Mes balonda qaz stekanda su polad erintisi ve s Makrosistemlerin istilik xasseleri termodinamik parametrlerle hal gostericileri istilikle tezyiqle xususi ceki ile mueyyen edilir Bu parametrler bezen sistemin funksiyasi adlanir Istilik makroskopik sistemin termodinamik tarazliq halini xarakterize eden fiziki kemiyyetdir 19 cu esrin sonlarinda molekulyar kinetik nezeriyye yaxud statistik mexanika yaradildi Molekulyar kinetik nezeriyye boyuk sayda atom ve molekullarin xasselerini tesvir edir Molekulyar fizikanin oyrendiyi prosesler boyuk sayda molekullarin birlikde hereketinin neticesi olub statistik metodla analiz edilir Bu metod ise makrosistemin xasselerinin son neticede hisseciklerin hereketinin xususiyyetleri ve onlarin kinetik ve dinamik gostericileri sureti enerjisi tezyiqi ve s ile mueyyen edilmesine esaslanir Meselen cismin temperaturu onun molekullarinin nizamsiz hereketinden asilidir Lakin ayri ayri molekullarin hereket sureti zamanin muxtelif anlarinda ferqlendiyinden molekullarin yalniz orta hereket suretinin kemiyyeti goturulur ayrica bir molekulun temperaturundan danismaq yersizdir Cunki o yoxdur Molekulyar kinetikanin esas muddealari 1 Her hansi bir cism berk maye yaxud qaz son derece boyuk sayda hisseciklerden molekullardan ibaretdir 2 Her bir maddenin molekullari nizamsiz xaotik her hansi istiqameti olmayan hereketdedirler 3 Molekullarin hereket istiqameti ile mueyyen olunan herket intensivliyi maddenin temperaturundan asilidir Maddenin istilik xasseleri ise onun daxili hal ve qurulusundan asilidir Meselen demir parcasini 1500 C de qizdirdiqda o mayeye cevrilir ancaq bundan asagi temperaturda onun hali deyismir Bu demirin fiziki kimyevi xasseleri ile baglidir Termodinamikanin birinci qanunu Bellidir ki enerjinin cevrilmesi prosesi mexaniki enerjinin saxlanmasi qanununa tabedir Istilik hereketi de mexaniki hereketdir demeli hemin qanun uzre bas verir Ancaq bu hereket istiqametlenmis deyil xaotik hereketdir Q U A Q Istilik miqdari cisme kenardan verilen istilik miqdari U Cismin daxili enerjisinin artmasini yukselmesini bildirir A Enerjinin serf olundugu isi bildirir Bu qanundan cixan muhum netice hec neden xarici enerji qaynagi olmadan is gore bilen ebedi daimi muherrik perpedium mobile yoxdur Xarici qaynaq olduqda alinan enerjinin bir hissesi istilik enerjisine molekullarin nizamsiz hereketine cevrilir ki bu da xarici qaynaqlardan cisme verilen enerjinin butunlukle faydali ise cevire bilmediyinin sebebidir Tecrubelerle subut etmisler ki mexaniki hereketden basqa butun istilik prosesleri geridonmezdir Donmez prosesler ucun entropiyanin endo daxili dopiya istilik yukselmesi sistemin az ehtimalli tarazliq halindan cox ehtimalli tarazliq halina kecmesinin neticesidir Termodinamikanin ikinci qanunu Bu qanun sistemin entropiyasinin yukselmesi qanunu kimi formula edilir Mahiyyeti budur ki qapali sistemde bas veren butun istilik prosesleri ucun entropiyanin artmasi zeruridir qapali sistemin entropiyasinin mumkun maksimum qiymeti kemiyyeti istilik tarazliginda elde olunur S 0Termodinamikanin II qanununun kesfi fransiz alimi S Karlo 1796 1832 ingilis fiziki U Tomson ve R Klauzisin isleridir Bu kesf 19 cu esrin 50 ci illerinde bas vermisdir Qeyri taraz proseslerin termodinamikasinin banilerinden biri Belcika alimi I R Priqojin 1917 2003 ozunun muhazirelerinden birinde 1977 ci ilde demisdir Elm tarixinde termodinamikanin II qanunu izah etmeli oldugu hadiseler cercivesinden kenara cixaraq elmde gorkemli rol oynadi Onu demek yeter ki Blosmanin kinetik nezeriyye sahesindeki isleri M Plankin sualanmanin kvant nezeriyyesi ve A Ensteynin spontan emissiya nezeriyyesinin esasinda termodinamikanin II qanunu durur Taraz sistemin entropiyasi temperaturun mutleq 0 a yaxinlasmasi ile 0 a can atir Bu istilik teoremi adlanir Bu teoremi alman fiziki V Q Nernst isleyib hazirlamisdir Nernst teoremi termodinamikanin I ve II qanunlarindan ireli gelmir Umumiliyine gore bu qanun termodinamikanin ucuncu qanunu kimi qebul edilmisdir Nernst teoremi ile klassik termodinamikanin yaradilmasi isi basa catdirilmis oldu Hazirda fizikler qeyri taraz sistemler termodinamikasi uzerinde isleyirler Termodinamikada bu yeni sayilir Lakin klassik termodinamika ve onun prinsipleri praktiki tetbiq sahelerini itirmemis ve qeyri taraz termodinamika ile yanasi oyrenilir Menbe https az wikipedia org w index php title Termodinamikanin qanunlari amp oldid 4808244, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
