fbpx
Wikipedia

Çovdar (bitki)

Çovdar (lat. Secale) — qırtıckimilər fəsiləsinə aid bitki cinsidir. Çovdarın vətəni Qafqazın, Kiçik və Orta Asiyanın dağətəyi rayonlarıdır. Çovdar payızlıq buğda və arpanın əkinlərində bitən alaq otları növündən yaranıb. Çovdar bizim eradan əvvəl 1–2 minillikdə Dnepr, Dnestr, Oka çaylarının hövzələrində, İsveçrənin, Macarıstanın, Danimarkanın ərazilərində becərilirdi. Çovdarın əkin sahələri barədə məlumata ilk dəfə XI – XII əsrlərin əlyazmalarında rast gəlmək mümkündür. O bir sıra Avropa ölkəölərində geniş yayılmışdır.

?Çovdar
Secale

Secale cereale
Elmi təsnifat
Aləmi:Bitkilər
Şöbə:Örtülütoxumlular
Sinif:Birləpəlilər
Yarımsinif:Kommelinid
Sıra:Qırtıcçiçəklilər
Fəsilə:Qırtıckimilər
Cins: Çovdar
Elmi adı
Secale L.

Vikinövlərdə
sistematika

Şəkil
axtarışı
ITIS  
NCBI  
EOL  
GRIN  
IPNI 

İstifadəsi

Çovdar unundan çörək bişirilir. O, buğdanın məhdudiyyətli istehsalı olan rayonlarda əsas çörək bitkisidir. Çovdar çörəyi spesifik dadı və qoxusu ilə seçilir. Xüsusilə də o ələnmiş undan daha yaxşı alınır. Dad və həzm edilmə keyfiyyətlərinə görə yalnız buğda çörəyindən geridə qalır. Fiziki iş zamanı çovdar çörəyinin həzm edilməsi daha sürətlənir. Çovdar çorəyi tərkibinə və xüsusiyyətlərinə görə buğdadan istehsal edilən məmulatları tamamlayır. Çovdarın dəni həmçininqarışıq yem, spirt və nişasta-patoka sənayesində istefadə edilir.

Xüsusiyyətləri

Çovdar payızlıq bitkidir. O buğda ilə müqayisədə becərilmə şəraitinə daha az tələbkardır və buğdanın bitmədiyi bölgələrdə də becərilə bilər. Zülalın orta miqdarı (10 faiz) buğdadan azdır və dəyişmə həddi daha kiçikdir. Bununla yanaşı, dənli bitkilər üçün əvəzedilməz amin turşurarı (lizin və treonin) çovdar ununda buğda unu ilə müqayisədə 1,5 dəfə artıqdır. Zülallı maddələrin suda həll olunması keyfiyyətləri yüksəkdir (təxminən 30 faiz). Adi testaparılma şəraitində çovdarın zülalının tərkibində olan xəmirə yapışqanlıq xassəsi verən zülali maddə əmələ gətirmir. Buğda ununda çörəyin keyfiyyəti üçün müəyyənedici rolu zülali-proteinaz kompleks oynayırsa, çovdar ununda amilolitik fermentlərin fəallığı, əsasən də α-amilazlarilə səciyyələnən karbohidrat-amilaz kompleksi əhəmiyyət kəsb edir.

Növləri

  • Secale africanum Stapf
  • Secale anatolicum Boiss.
  • Əkin çovdarı (Secale cereale L.)
  • Secale ciliatiglume (Boiss.) Grossh.
  • Secale × derzhavinii Tzvelev
  • Secale montanum Guss.
  • Secale segetale (Zhuk.) Roshev.
  • Secale sylvestre Host
  • Secale vavilovii Grossh.

İstinadlar

Çovdar (bitki):The Plant List saytında takson barədə məlumat. (ing.)

çovdar, bitki, adın, digər, istifadə, formaları, üçün, çovdar, çovdar, secale, qırtıckimilər, fəsiləsinə, bitki, cinsidir, çovdarın, vətəni, qafqazın, kiçik, orta, asiyanın, dağətəyi, rayonlarıdır, çovdar, payızlıq, buğda, arpanın, əkinlərində, bitən, alaq, ot. Bu adin diger istifade formalari ucun bax Covdar Covdar lat Secale qirtickimiler fesilesine aid bitki cinsidir Covdarin veteni Qafqazin Kicik ve Orta Asiyanin dageteyi rayonlaridir Covdar payizliq bugda ve arpanin ekinlerinde biten alaq otlari novunden yaranib Covdar bizim eradan evvel 1 2 minillikde Dnepr Dnestr Oka caylarinin hovzelerinde Isvecrenin Macaristanin Danimarkanin erazilerinde becerilirdi Covdarin ekin saheleri barede melumata ilk defe XI XII esrlerin elyazmalarinda rast gelmek mumkundur O bir sira Avropa olkeolerinde genis yayilmisdir CovdarSecaleSecale cerealeElmi tesnifatAlemi BitkilerSobe OrtulutoxumlularSinif BirlepelilerYarimsinif KommelinidSira QirticciceklilerFesile QirtickimilerCins CovdarElmi adiSecale L VikinovlerdesistematikaSekilaxtarisiITIS 42090NCBI 4550EOL 108213GRIN 11022IPNI 18991 1 Mundericat 1 Istifadesi 2 Xususiyyetleri 3 Novleri 4 IstinadlarIstifadesi RedakteCovdar unundan corek bisirilir O bugdanin mehdudiyyetli istehsali olan rayonlarda esas corek bitkisidir Covdar coreyi spesifik dadi ve qoxusu ile secilir Xususile de o elenmis undan daha yaxsi alinir Dad ve hezm edilme keyfiyyetlerine gore yalniz bugda coreyinden geride qalir Fiziki is zamani covdar coreyinin hezm edilmesi daha suretlenir Covdar coreyi terkibine ve xususiyyetlerine gore bugdadan istehsal edilen memulatlari tamamlayir Covdarin deni hemcininqarisiq yem spirt ve nisasta patoka senayesinde istefade edilir Xususiyyetleri RedakteCovdar payizliq bitkidir O bugda ile muqayisede becerilme seraitine daha az telebkardir ve bugdanin bitmediyi bolgelerde de becerile biler Zulalin orta miqdari 10 faiz bugdadan azdir ve deyisme heddi daha kicikdir Bununla yanasi denli bitkiler ucun evezedilmez amin tursurari lizin ve treonin covdar ununda bugda unu ile muqayisede 1 5 defe artiqdir Zulalli maddelerin suda hell olunmasi keyfiyyetleri yuksekdir texminen 30 faiz Adi testaparilma seraitinde covdarin zulalinin terkibinde olan xemire yapisqanliq xassesi veren zulali madde emele getirmir Bugda ununda coreyin keyfiyyeti ucun mueyyenedici rolu zulali proteinaz kompleks oynayirsa covdar ununda amilolitik fermentlerin fealligi esasen de a amilazlarile seciyyelenen karbohidrat amilaz kompleksi ehemiyyet kesb edir Novleri RedakteSecale africanum Stapf Secale anatolicum Boiss Ekin covdari Secale cereale L Secale ciliatiglume Boiss Grossh Secale derzhavinii Tzvelev Secale montanum Guss Secale segetale Zhuk Roshev Secale sylvestre Host Secale vavilovii Grossh Istinadlar RedakteCovdar bitki The Plant List saytinda takson barede melumat ing Birlepeliler ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Covdar bitki amp oldid 5715879, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.