Çini idarə edən Tan sülaləsinin Qərbi Göytürk xaqanlığına yürüşləri b.e. VII əsrdə bir sıra hərbi kampaniyadan ibarət idi.
Qərbi Türklərin zəbt olunmasını göstərən xəritə
Şərait
Vətəndaş müharibəsinin nəticəsində Göytürklər Qərbi və Şərqi xaqanlıqlara bölüşüb. Bizans İmperiyası ilə mütəffiq olan Qərbi Türk xaqanlığı Sasanilər İmperiyasına qarşı müharibələr ilə məşğul idi. Qərbi Türk xaqnlığı genişlənirdi, Şərqi Türk xaqanlığı isə tənəzzülü yaşayırdı. Onlar Çində bəzi mənbələrə görə özü də türk əsilli olan general Li Yuana Suy sülaləsini devirməyə kömək edib. Beləliklə, Li Yuan 618-ci ildə özünə Qaotzu adı alıb, Tan adlı yeni İmperator sülaləsini başlayır. 630-cu ildə, həmin Tan ordusu uyğurların köməyi ilə Şərqi Türk xaqanlığın ordusuna qalib gəlib, onları özlərin vassalı edirlər (Şərqi Türklər Tan Çini üçün Tabğaclar sözünü iştədirdilər).
630-cu ildə Qərbi Türklərin Tonq Yabqu xaqanı öz dayısı Bağatur tərəfindən öldürülüb. Bundan sonra xaqan olan Bağatur Tan sülaləsindən bir şahzadə ilə evlənmək istəsə də buna nail olmayıb, üsyan nəticəsində devrildi. Altay dağlarına qaçdısa da orda öldürüldü. Yerinə Nuşibilərin dəstəklədiyi, öncəki xaqanın oğlu Si Yabqu xaqan gəldi. Bu daxili mübadilə Qərbi Türkləri on ox adı altında tanınan on tayfaya bölüşdürüb.
Erkən toqquşmalar
Tan İmperatoru Taitzun Şərqi və Qərbi Türklərə qarşı Çin üçün ənənəvi olan "barbarlara qarşı barbarlar" strategiyasını iştədirdi. 641-ci ildə, onlar İsbara Yabğu qağana kömək edərək, Qərbi Türk qağanlığının daxilində olan qərbi və şərqi tayfaları arasında vətəndaş müharibəsini alışdırdı. Şərq qağanı, Yükük şad qərbi İsbara Yabğu qağana aid olan oazis dövlətlərini istila edib və öz düşmənini öldürüb, Qərbi Türk qağanlığı birləşdirdi.
Birləşmədən sonra, Yükük şad Çin şəhərlərinə hücumlar törətməyə başlayıb. 642-ci ildə İmperator Taitzun Yükük şadın hökümünə qarşı üsyana kömək edərək, yenə Qərbi Türklərin daxili işlərinə qarışıb. Loyal olmayan Qərbi Türk tayfaları Çananda Taitzundan kömək istəyiblər və o, İrbis Şekuyu taxta çıxardıb. İrbis Şekuy xaqan türk tayfalarını idarəsi altına almağa bacarıb, keçmiş qağan isə özünü sürgün edib.
Tan sarayı və Qərbi Türlər arasında Tarım hövzəsidəki beş dövlətin kontrolu haqqında danışıqlar başlanıb. İrbis Sekuy Tan şahzadəsi ilə evlənərək, Tan İmperiyası ilə əlaqələrini möhkəmləndirmək istəyirdi. O dövlətlər türklərin vassalları olduğlarına baxmıyaraq, İbris Sekuy onları öz başına Tan İmperiyasına verə bilməzdi. Taitzun Tarım hövzəsinə istilasını başlayanda diplomatik danışıqların davamı artıq mümkünsüz olmuş.
Tarım hövzəsinə yürüşlər
Qaraxocaya yürüş
Qaraxoca 498-ci ildən bəri Çu ailəsi tərəfindən idarə olunurdu. Oazis dövlətlərindən ən çinləşmişi olaraq, Qaraxoca Çin yazısını rəsmi yazısı şəkildə, klassik Çin mətnlərini öyrənmə fəni kimi və həmçinin Çin İmperiyasının bürokratiya sistemini qəbul etmişdi. O, Tan İmperiyasına coğrafi olaraq da ən yaxın oazis dövləti olduğuna görə, orda çox sayda etnik hanlar yaşayırdı. Bundan artıq, Qaraxoca ipək yolunun hissəsi olaraq, Çin üçün Mərkəzi Asiyaya əsas keçidi idi. 638-ci ildə Qərbi Türklərin Yükük şad qağanı taxta oturanda, Qaraxocaya hərbi yardım vəd eləyən kimi, bu keçid kəsilmişdi.
Qaraşəhərə yürüş
632-ci ildə Qaraşəhər, yaxında yerləşən Kaşğər və Xotan ilə birlikdə Tan İmperiyasına xərac verənləri olmuşdu. Tan İmperiyası Mərkəzi Asiyaya genişlənəndə, onun Qaraşəhər ilə münasibətləri gərginləşirdi. Tan Qaraşəhərnən yanında yerləşən Qaraxocanı zəbt edib, ora qoşunlarını yerləşdirən kimi, bu gərginlik son dərəcəyə çatmışdı.
Kuçara yürüş
Qaraşəhərin ləğvindən sonra, Tan onun yanındaki Kuçar dövlətinə yürüşünü başlayıb.
Qərbi Türklərə yürüş
Tan İmperiyasının Qansudaki generalı Aşina Helu qərbə qaçıb, özünü Qərbi Türklərin qağanı olaraq elan etmişdi. Beləliklə o, türk tayfalarını vahid bir qağanlıq atltında birləşdirib. Helu Tarım hövzəsinin dövlətlərinə istila edib, Tan şəhərlərinə qarşı reydləri etməyə başlayıb. İmperator Qaotzun Qərbi türklərə qarşı Su Dinfan başçılığı altında ordusunu göndərib. Kənar bölmələr Heluya qarşı olan türk sərkərdələri, Aşina Mişa ilə Aşina Bujen başçılığları altında idilər.
Yüz min uyğur atlı bu yürüşdə Tan tərəfində idilər.
Mənbələr
Grousset, René (1970). The Empire of the Steppes: A History of Central Asia. Rutgers University Press. ISBN978-0-8135-1304-1.
Hansen, Valerie (2012). The Silk Road: A New History. Oxford University Press. ISBN978-0-19-515931-8.
Skaff, Jonathan Karem (2009). Nicola Di Cosmo (ed.). Military Culture in Imperial China. Harvard University Press. ISBN978-0-674-03109-8.
Twitchett, Denis (2000). H. J. Van Derven (ed.). Warfare in Chinese History. BRILL. ISBN978-90-04-11774-7.
Twitchett, Denis; Wechsler, Howard J. (1979). "Kao-tsung (reign 649–83) and the empress Wu: the inheritor and the usurper". In Twitchett, Dennis (ed.). The Cambridge History of China, Volume 3: Sui and T'ang China, 589–906, Part I. Cambridge: Cambridge University Press. 242–289. ISBN978-0-521-21446-9.
imperiyasının, qərbi, türklərə, yürüşləri, çini, idarə, edən, sülaləsinin, qərbi, göytürk, xaqanlığına, yürüşləri, əsrdə, sıra, hərbi, kampaniyadan, ibarət, qərbi, türklərin, zəbt, olunmasını, göstərən, xəritə, mündəricat, şərait, erkən, toqquşmalar, tarım, hö. Cini idare eden Tan sulalesinin Qerbi Goyturk xaqanligina yurusleri b e VII esrde bir sira herbi kampaniyadan ibaret idi Qerbi Turklerin zebt olunmasini gosteren xerite Mundericat 1 Serait 2 Erken toqqusmalar 3 Tarim hovzesine yurusler 3 1 Qaraxocaya yurus 3 2 Qarasehere yurus 3 3 Kucara yurus 4 Qerbi Turklere yurus 5 Menbeler 6 IstinadlarSerait RedakteVetendas muharibesinin neticesinde Goyturkler Qerbi ve Serqi xaqanliqlara bolusub Bizans Imperiyasi ile muteffiq olan Qerbi Turk xaqanligi Sasaniler Imperiyasina qarsi muharibeler ile mesgul idi Qerbi Turk xaqnligi genislenirdi Serqi Turk xaqanligi ise tenezzulu yasayirdi 1 Onlar Cinde bezi menbelere gore ozu de turk esilli olan general Li Yuana Suy sulalesini devirmeye komek edib Belelikle Li Yuan 618 ci ilde ozune Qaotzu adi alib Tan adli yeni Imperator sulalesini baslayir 630 cu ilde hemin Tan ordusu uygurlarin komeyi ile Serqi Turk xaqanligin ordusuna qalib gelib onlari ozlerin vassali edirler Serqi Turkler Tan Cini ucun Tabgaclar sozunu istedirdiler 2 630 cu ilde Qerbi Turklerin Tonq Yabqu xaqani oz dayisi Bagatur terefinden oldurulub Bundan sonra xaqan olan Bagatur Tan sulalesinden bir sahzade ile evlenmek istese de buna nail olmayib usyan neticesinde devrildi Altay daglarina qacdisa da orda olduruldu Yerine Nusibilerin desteklediyi onceki xaqanin oglu Si Yabqu xaqan geldi 3 Bu daxili mubadile Qerbi Turkleri on ox adi altinda taninan on tayfaya bolusdurub 4 Erken toqqusmalar RedakteTan Imperatoru Taitzun Serqi ve Qerbi Turklere qarsi Cin ucun enenevi olan barbarlara qarsi barbarlar strategiyasini istedirdi 641 ci ilde onlar Isbara Yabgu qagana komek ederek Qerbi Turk qaganliginin daxilinde olan qerbi ve serqi tayfalari arasinda vetendas muharibesini alisdirdi Serq qagani Yukuk sad qerbi Isbara Yabgu qagana aid olan oazis dovletlerini istila edib ve oz dusmenini oldurub Qerbi Turk qaganligi birlesdirdi Birlesmeden sonra Yukuk sad Cin seherlerine hucumlar toretmeye baslayib 642 ci ilde Imperator Taitzun Yukuk sadin hokumune qarsi usyana komek ederek yene Qerbi Turklerin daxili islerine qarisib Loyal olmayan Qerbi Turk tayfalari Cananda Taitzundan komek isteyibler ve o Irbis Sekuyu taxta cixardib Irbis Sekuy xaqan turk tayfalarini idaresi altina almaga bacarib kecmis qagan ise ozunu surgun edib Tan sarayi ve Qerbi Turler arasinda Tarim hovzesideki bes dovletin kontrolu haqqinda danisiqlar baslanib Irbis Sekuy Tan sahzadesi ile evlenerek Tan Imperiyasi ile elaqelerini mohkemlendirmek isteyirdi O dovletler turklerin vassallari olduglarina baxmiyaraq Ibris Sekuy onlari oz basina Tan Imperiyasina vere bilmezdi Taitzun Tarim hovzesine istilasini baslayanda diplomatik danisiqlarin davami artiq mumkunsuz olmus 5 Tarim hovzesine yurusler RedakteQaraxocaya yurus Redakte Qaraxoca 498 ci ilden beri Cu ailesi terefinden idare olunurdu 6 Oazis dovletlerinden en cinlesmisi olaraq Qaraxoca Cin yazisini resmi yazisi sekilde klassik Cin metnlerini oyrenme feni kimi ve hemcinin Cin Imperiyasinin burokratiya sistemini qebul etmisdi O Tan Imperiyasina cografi olaraq da en yaxin oazis dovleti olduguna gore orda cox sayda etnik hanlar yasayirdi 7 Bundan artiq Qaraxoca ipek yolunun hissesi olaraq Cin ucun Merkezi Asiyaya esas kecidi idi 638 ci ilde Qerbi Turklerin Yukuk sad qagani taxta oturanda Qaraxocaya herbi yardim ved eleyen kimi bu kecid kesilmisdi 8 Qarasehere yurus Redakte 632 ci ilde Qaraseher yaxinda yerlesen Kasger ve Xotan ile birlikde Tan Imperiyasina xerac verenleri olmusdu 9 Tan Imperiyasi Merkezi Asiyaya genislenende onun Qaraseher ile munasibetleri gerginlesirdi Tan Qarasehernen yaninda yerlesen Qaraxocani zebt edib ora qosunlarini yerlesdiren kimi bu gerginlik son dereceye catmisdi 10 Kucara yurus Redakte Qaraseherin legvinden sonra Tan onun yanindaki Kucar dovletine yurusunu baslayib 11 Qerbi Turklere yurus RedakteTan Imperiyasinin Qansudaki generali Asina Helu qerbe qacib ozunu Qerbi Turklerin qagani olaraq elan etmisdi 12 Belelikle o turk tayfalarini vahid bir qaganliq atltinda birlesdirib 13 Helu Tarim hovzesinin dovletlerine istila edib Tan seherlerine qarsi reydleri etmeye baslayib 12 Imperator Qaotzun Qerbi turklere qarsi Su Dinfan basciligi altinda ordusunu gonderib Kenar bolmeler Heluya qarsi olan turk serkerdeleri Asina Misa ile Asina Bujen basciliglari altinda idiler Yuz min uygur atli bu yurusde Tan terefinde idiler 14 Menbeler RedakteGrousset Rene 1970 The Empire of the Steppes A History of Central Asia Rutgers University Press ISBN 978 0 8135 1304 1 Hansen Valerie 2012 The Silk Road A New History Oxford University Press ISBN 978 0 19 515931 8 Skaff Jonathan Karem 2009 Nicola Di Cosmo ed Military Culture in Imperial China Harvard University Press ISBN 978 0 674 03109 8 Twitchett Denis 2000 H J Van Derven ed Warfare in Chinese History BRILL ISBN 978 90 04 11774 7 Twitchett Denis Wechsler Howard J 1979 Kao tsung reign 649 83 and the empress Wu the inheritor and the usurper In Twitchett Dennis ed The Cambridge History of China Volume 3 Sui and T ang China 589 906 Part I Cambridge Cambridge University Press 242 289 ISBN 978 0 521 21446 9 Istinadlar Redakte Wechsler 1979 seh 223 Sabit Ahmatnurov Raspad Tyurkskogo kaganata VI VIII vv L M Qumilyov Eski Turkler Selenge yayinlari Istanbul 2002 ISBN 975 7856 39 8 OCLC 52822672 seh 265 266 Robert Haug The Eastern Frontier Limits of Empire in Late Antique and Early Medieval Central Asia Wechsler 1979 seh 224 Wechsler 1979 seh 224 225 Hansen 2012 seh 91 Wechsler 1979 seh 225 Wechsler 1979 seh 226 228 Wechsler 1979 seh 226 Grousset 1970 seh 99 1 2 Twitchett 2000 seh 116 Skaff 2009 seh 181 Skaff 2009 seh 183Menbe https az wikipedia org w index php title Tan Imperiyasinin Qerbi Turklere yurusleri amp oldid 5791831, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
