Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Talas çayı (qaz. Талас, qırğ. Талас) — Qırğızıstan və Qazaxıstan ərazisindən axan çay. Çayın uzunluğu 661 km, hövzəsinin sahəsi 52,700 km²-dir.
| Talas çayı | |
|---|---|
| qaz. Талас, qırğ. Талас | |
 | |
| Ölkələr | |
| Mənsəbi | Muyunqum |
| Uzunluğu | 661 km |
| Su sərfi | 170 ± 0,001 m³/s |
| Hövzəsinin sahəsi | 52700 km² |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Təsviri
Çayın qidalanmasının əsasını buzlaq və qar suları təşkil edir. Qırğızıstanın Talas silsiləsinin buzlaqlarından başlayan Karakol və Üç-Koşoy çaylarının axması nəticəsində formalaşır. Axarı boyunca Talas çayı çoxlu sayda qol qəbul edir: Urmaral, Qara-Buura, Kumuştak, Kalba, Beş-Taş. Aşağı axınlarda çay Muyunqum qumlarında itir.
Çayın sol sahilində Qırğızıstanın Talas vilayətinin inzibati mərkəzi Talas, aşağıda isə Qazaxıstanın Cambul vilayətinin inzibati mərkəzi Taraz yerləşir.
Çayda Talas, Temirbek, Jiembet və Uyuk su elektrik stansiyaları vardır. Çay üzərində həmçinin Kirov su anbarı da mövcuddur. Yüksək su aprel ayının sonundan sentyabrın əvvəlinə qədər mövcud olur. su sərfiyyatı yuxarı axarlarda (mənsəbdən 555 km) 15,7 m³ / s, Taraz şəhərindən (mənsəbdən 444 km) yuxarıda 27,4 m³/s təşkil edir. Ası ən böyük qollarından biridir.
Tarix
B.e.ə 36-cı ildə Talas vadisində, Çjiçjiçen qalasının divarları altında, Böyük Hun İmperiyası ilə Han sülaləsi arasında döyüş baş vermişdir. Hunlar başda Çjiçşi-şanya məğlub olur və çinlilər Çjiçjiçen qalasını tutur.
751-ci ildə bugünkü Qırğızıstan sərhədləri daxilindəki Talas çayı sahilində, Abbasilər və onların müttəfiqi olan Qarluqlar ilə Çinlilər arasında 5 gün davam edən Talas döyüşü baş verir. Çin ordusunun məğlubiyyəti ilə nəticələnən döyüş həm Çin, həm də Türk, həm də İslam tarixi baxımından mühüm hadisədir. Ərəblər sonrakı əsrlərdə İslamın orada yayılmasına təkan vermiş olsalar da, genişlənmələri Türklərin torpaqlarına dayandırdılar. bununla da qarluqlar Qarluq xanlığını əsasını qoyurlar və uyğurlar Şərqi Türküstanda müstəqilliyini bərpa etdilər. Bu döyüş ilə mətbəə ilk dəfə Çinin xaricinə çıxmışdır. Bununla yanaşı barıt, kağız və kompası da ərəblər ilk dəfə bu döyüş zamanı öyrənmişdirlər. Bu kəşflər isə sonradan zamanla Avropaya keçmişdir. Həmçinin Mərkəzi Asiya türklərinin İslam dini ilə ilk yaxın tanışlığının bu döyüşdə olduğu ehtimal edilir. Əlavə olaraq da qeyd etmək lazımdır ki, Talas döyüşü Çinin Mərkəzi Asiyaya ekspansiyasın dayandırmışdır.
1269-cu ildə Monqol şahzadələrinin Qurultayı (torpaqlarının sərhədlərinin müəyyən olunduğu qurultay) Talas vadisində toplandı.
İstinadlar
- The Earth and Its Peoples
- The Religious Traditions of Asia: Religion, History, and Culture
- "...The closest one that comes early in this period may be the Battle of Talas, when Muslim armies of the Abbasid dynasty defeated a Tang army under the Korean com- mander, Kao Sien-Chih, in 751; it is often said that these captives introduced Chinese techniques of paper manufacture into the Islamic world, but what is clearer is that the battle halted Chinese expansionism into Central Asia." The Oxford History of Historical Writing. Vol. 2. 400-1400, səhifə 3.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Talas cayi qaz Talas qirg Talas Qirgizistan ve Qazaxistan erazisinden axan cay Cayin uzunlugu 661 km hovzesinin sahesi 52 700 km dir Talas cayiqaz Talas qirg TalasOlkeler Qazaxistan QirgizistanMensebi MuyunqumUzunlugu 661 kmSu serfi 170 0 001 m sHovzesinin sahesi 52700 km menbeyi mensebiTalas cayi Qazaxistannin fiziki xeritesinde 42 30 00 sm e 73 10 00 s u 44 06 31 sm e 69 47 19 s u Vikianbarda elaqeli mediafayllarTesviriCayin qidalanmasinin esasini buzlaq ve qar sulari teskil edir Qirgizistanin Talas silsilesinin buzlaqlarindan baslayan Karakol ve Uc Kosoy caylarinin axmasi neticesinde formalasir Axari boyunca Talas cayi coxlu sayda qol qebul edir Urmaral Qara Buura Kumustak Kalba Bes Tas Asagi axinlarda cay Muyunqum qumlarinda itir Cayin sol sahilinde Qirgizistanin Talas vilayetinin inzibati merkezi Talas asagida ise Qazaxistanin Cambul vilayetinin inzibati merkezi Taraz yerlesir Cayda Talas Temirbek Jiembet ve Uyuk su elektrik stansiyalari vardir Cay uzerinde hemcinin Kirov su anbari da movcuddur Yuksek su aprel ayinin sonundan sentyabrin evveline qeder movcud olur su serfiyyati yuxari axarlarda mensebden 555 km 15 7 m s Taraz seherinden mensebden 444 km yuxarida 27 4 m s teskil edir Asi en boyuk qollarindan biridir TarixB e e 36 ci ilde Talas vadisinde Cjicjicen qalasinin divarlari altinda Boyuk Hun Imperiyasi ile Han sulalesi arasinda doyus bas vermisdir Hunlar basda Cjicsi sanya meglub olur ve cinliler Cjicjicen qalasini tutur 751 ci ilde bugunku Qirgizistan serhedleri daxilindeki Talas cayi sahilinde Abbasiler ve onlarin muttefiqi olan Qarluqlar ile Cinliler arasinda 5 gun davam eden Talas doyusu bas verir Cin ordusunun meglubiyyeti ile neticelenen doyus hem Cin hem de Turk hem de Islam tarixi baximindan muhum hadisedir Erebler sonraki esrlerde Islamin orada yayilmasina tekan vermis olsalar da genislenmeleri Turklerin torpaqlarina dayandirdilar bununla da qarluqlar Qarluq xanligini esasini qoyurlar ve uygurlar Serqi Turkustanda musteqilliyini berpa etdiler Bu doyus ile metbee ilk defe Cinin xaricine cixmisdir Bununla yanasi barit kagiz ve kompasi da erebler ilk defe bu doyus zamani oyrenmisdirler Bu kesfler ise sonradan zamanla Avropaya kecmisdir Hemcinin Merkezi Asiya turklerinin Islam dini ile ilk yaxin tanisliginin bu doyusde oldugu ehtimal edilir Elave olaraq da qeyd etmek lazimdir ki Talas doyusu Cinin Merkezi Asiyaya ekspansiyasin dayandirmisdir 1269 cu ilde Monqol sahzadelerinin Qurultayi torpaqlarinin serhedlerinin mueyyen olundugu qurultay Talas vadisinde toplandi IstinadlarThe Earth and Its Peoples The Religious Traditions of Asia Religion History and Culture The closest one that comes early in this period may be the Battle of Talas when Muslim armies of the Abbasid dynasty defeated a Tang army under the Korean com mander Kao Sien Chih in 751 it is often said that these captives introduced Chinese techniques of paper manufacture into the Islamic world but what is clearer is that the battle halted Chinese expansionism into Central Asia The Oxford History of Historical Writing Vol 2 400 1400 sehife 3