Təyyarə — havadan ağır, atmosferdə mühərriklərin və tərpənməz qanadların yardımıyla uçuş etmək üçün uçuş vasitəsi.
Sərnişin tutumuna görə ən böyük təyyarə (Airbus A380)
Hərbi təyyarə F-16C "Fighting Falcon"
Ulduzformalı mühərrik
Turbin reaktorunun kompressoru
Yerdən təyyarənin uçuşunun görünüşü
Təyyarə qanadların qaldırıcılıq qüvvəsindən istifadə edərək özünü havada böyük sürətlə hərəkət etdirmək qabiliyyətinə malikdir. Tərpənməz qanadlar və mühərrikləri onları yelpəkciklərlə uçaqlardan və planerlərdən fərqləndirirlər. Təyyarələr müxtəlif konstruksiyalara malik olsalar da onların bir ümumi cəhətləri vardır. Onlar dinamik qaldırma qüvvəsindən istifadə edirlər. Havadan yüngül uçaqlardan (hava balonları, hava gəmiləri) fərqli olaraq təyyarələrdə qalxma, hava qanadların səthi üzrə axmağa başlayandan sonra baş verir.
Tipləri
Təyyarələr müxtəlif göstəriçilərinə görə (məs. təyinatı, konstruksiyası, mühərrikin növünə görə, üçüş-texniki parametrləri və s.) səciyyələnirlər.
Daxili yanma mühərriklərinin yaranması aviasiyanın da yaranmasında əsas rol oynamışdır. Öncə fikirləşirdilər ki, mühərrikin qanadlı apparata quraşdırılması nəticəsində uçmaq mümkün olar. 1894-cü ildə Maksim adlı rus ixtiraçısı qanadlarının açılışı 32 m və çəkisi 3,5t olan nəhəng bir təyyarə düzəldir. Bu maşın elə ilk sınaq zamanı sınmışdır. Sonra məlum olur ki, əsas problem uçuş zamanı stabilliyin yaradılmasından ibarətdir. 1870-ci ildə fransız mühəndisi Peno sınaq məqsədilə bir neçə kiçik təyyarə modelləri düzəldir. Onun apardığı tədqiqatlarda təyyarənin hərəkətinin quyruq hissəsi ilə stabilləşdirməyin mümkünlüyü araşdırılır. 1890-cı ildə alman mühəndisi Otto Liliental düzəltdiyi planerdə 2 mindən artıq uçuş keçirmişdir. O, planeri öz bədəni ilə tənzim edərək havada 30 saniyə ərzində 100 m yol qət edir. Öz sonuncu uçuşu zamanı əsən külək Lilenthalın tarazlığını pozaraq onun qəzaya düçar olmasına səbəb olmuşdur. Sonralar planerlərin düzəldilməsi ilə amerikalı Rayt qardaşları məşğul olmuşlar. Onlar ilk dəfə olaraq vertikal və eninə idarə sistemləri tətbiq etmiş, qanadları süni verilən havanın köməyi ilə yükləmiş və düşən yükü ölçmüşlər. Rayt qardaşlarının düzəltdiyi planer stabil idarə olunaraq havada bir dəqiqə qala bilirdi. 1903-cü ildə Rayt qardaşları planerə benzinlə işləyən mühərrik qoşurlar.
1903-cü il martın 14-də Uilbur Rayt ilk motorlu uçuş həyata keçirərək, 32 m məsafə qət edir. Həmin ilin 17 dekabr tarixindəki uçuşda o, 260 m yol qət edir. Bu, dünyada aparılan ilk təyyarə uçuşunun sınağı idi. Tədricən mühərriklərin gücünü artıraraq Rayt qardaşları öz təyyarələrini təkmilləşdirirlər. 1905-ci ildə onlar havada 38 dəqiqə qalaraq 39 km yol qət edirlər. Buna baxmayaraq Rayt qardaşlarının nailiyyətləri dövlət tərəfindən diqqətsiz qalır. Buna görə də, onların sınaqlarını yarımçıq saxlayırlar.
1907-ci ildə Fransa Rayt qardaşlarının işlərinə maraq göstərir. Bu işdən xəbər tutan Amerika dövləti Rayt qardaşlarına 100 min dollar məbləğində sifariş verir. 1908-ci ildə onların düzəltdikləri təyyarə 2,5 saat havada qalır. Verilən sifarişləri yerinə yetirmək üçün Nyu-Yorkda "Wright" təyyarə fabriki yaradılır. Ancaq Rayt təyyarələrinin quyruq hissəsində qanadların olmaması səbəbindən onlar geniş tətbiq tapa bilmir. Bu təyyarələrlə bir sıra qəzalar baş verir. Təyyarədə quyruq idarə sisteminin vacibliyinə Penonun işlərindən bələd olan fransızlar Rayt qardaşlarının təyyarələrinin bazasında yeni təyyarə düzəldərək böyük nailiyyətlər əldə edirlər. 1908-ci ildə fransız mühəndisi Lui Blerua (fr.Louis Bleroit) uzun sürən tədqiqatlardan sonra praktikada tətbiq oluna buləcək təyyarəni "Bleroit XI"-i düzəldir. O, 1909-cu ildə La–Manş üzərindən uçaraq keçir. Sonralar fransız təyyarə konstruktoru Anri Faman (fr.Henri Faman) 1912-ci ildə təyyarə layihələndirmə firmasını yaradır. Burada o, ilk aeroplanı düzəldir və onun kütləvi istehsalını təşkil edir.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, bu təyyarələrin hamısı qeyri metaldan hazırlanırdı. Yalnız alman mühəndisi Huqo Yunkersin səyləri nəticəsində 1915-ci ildə ilk tam metaldan hazırlanmış təyyarəni "Junker J1"-i düzəltmək olur. Yunkers təyyarələrinin konstruksiyaları təyyarəqayırmada yeni mərhələnin başlanğıcını qoyur. Bundan sonra təyyarələr metaldan hazırlanır.
Mənbə
Bölkow, Ludwig (Hrsg.) – Ein Jahrhundert Flugzeuge. Geschichte und Technik des Fliegens, VDI-Verlag, Düsseldorf 1990, ISBN 3-18-400816-9
R. G. Grant – Fliegen. Die Geschichte der Luftfahrt, Dorling Kindersley, Starnberg 2003, ISBN 3-8310-0474-9
Götsch, Ernst – Einführung in die Flugzeugtechnik, Deutscher Fachverlag, Frankfurt 1971, ISBN 3-87234-041-7
Götsch, Ernst – Luftfahrzeugtechnik, Motorbuchverlag, Stuttgart 2003, ISBN 3-613-02006-8
Höfling, Oskar – Physik, Band II, Teil 1, Mechanik – Wärme, 15. Auflage, Ferd. Dümmlers Verlag, Bonn 1994, ISBN 3-427-41145-1
təyyarə, havadan, ağır, atmosferdə, mühərriklərin, tərpənməz, qanadların, yardımıyla, uçuş, etmək, üçün, uçuş, vasitəsi, sərnişin, tutumuna, görə, böyük, təyyarə, airbus, a380, hərbi, təyyarə, fighting, falcon, ulduzformalı, mühərrik, turbin, reaktorunun, komp. Teyyare havadan agir atmosferde muherriklerin ve terpenmez qanadlarin yardimiyla ucus etmek ucun ucus vasitesi Sernisin tutumuna gore en boyuk teyyare Airbus A380 Herbi teyyare F 16C Fighting Falcon Ulduzformali muherrik Turbin reaktorunun kompressoru Yerden teyyarenin ucusunun gorunusu Teyyare qanadlarin qaldiriciliq quvvesinden istifade ederek ozunu havada boyuk suretle hereket etdirmek qabiliyyetine malikdir Terpenmez qanadlar ve muherrikleri onlari yelpekciklerle ucaqlardan ve planerlerden ferqlendirirler Teyyareler muxtelif konstruksiyalara malik olsalar da onlarin bir umumi cehetleri vardir Onlar dinamik qaldirma quvvesinden istifade edirler Havadan yungul ucaqlardan hava balonlari hava gemileri ferqli olaraq teyyarelerde qalxma hava qanadlarin sethi uzre axmaga baslayandan sonra bas verir Mundericat 1 Tipleri 1 1 Yaranma tarixi haqqinda 1 2 Menbe 2 Hemcinin baxTipleri RedakteTeyyareler muxtelif gostericilerine gore mes teyinati konstruksiyasi muherrikin novune gore ucus texniki parametrleri ve s seciyyelenirler Teyinatina gore Herbi Qirici Qirici bombardmanci Bombardmanci Raketdasiyicilar Hucumcular Kesfiyyat Korrekteciler Coxmeqsedli ve xususi Neqliyyat Desant Havada yanacaq dolduranlar Hava teyyare dasiyicisiMulki teyyareler Sernisin neql edenler Neqliyyat yuklerin dasinmasi Poct Kend teserrufatinda kubrelerin islenmesi Tedris telim Idman Sanitar Geoloji kesfiyyat YangisendurmeMuherriklerin tipine gore Porsenli Turbinli TurbinreaktorluMuherriklerin sayina gore bir muherrikli iki muherrikli uc muherrikli dord muherrikli alti muherrikli sekkiz muherrikliSuretine gore Ses suretine qeder Ses suretinden yuxari HipersesEnis orqanlarina gore Quruda Gemide Hidroteyyareler Ucan gemilerUcus ve enise gore Saquli Qisa AdiCekme menbeyine gore Vintli ReaktivIdareetme novune gore Pilotlu Avtomatlasdirilmis PilotsuzYaranma tarixi haqqinda Redakte Otto Lilienthalin ucdugu model Rayt teyyaresi Junker 1 teyyaresi Daxili yanma muherriklerinin yaranmasi aviasiyanin da yaranmasinda esas rol oynamisdir Once fikirlesirdiler ki muherrikin qanadli apparata qurasdirilmasi neticesinde ucmaq mumkun olar 1894 cu ilde Maksim adli rus ixtiracisi qanadlarinin acilisi 32 m ve cekisi 3 5t olan neheng bir teyyare duzeldir Bu masin ele ilk sinaq zamani sinmisdir Sonra melum olur ki esas problem ucus zamani stabilliyin yaradilmasindan ibaretdir 1870 ci ilde fransiz muhendisi Peno sinaq meqsedile bir nece kicik teyyare modelleri duzeldir Onun apardigi tedqiqatlarda teyyarenin hereketinin quyruq hissesi ile stabillesdirmeyin mumkunluyu arasdirilir 1890 ci ilde alman muhendisi Otto Liliental duzeltdiyi planerde 2 minden artiq ucus kecirmisdir O planeri oz bedeni ile tenzim ederek havada 30 saniye erzinde 100 m yol qet edir Oz sonuncu ucusu zamani esen kulek Lilenthalin tarazligini pozaraq onun qezaya ducar olmasina sebeb olmusdur Sonralar planerlerin duzeldilmesi ile amerikali Rayt qardaslari mesgul olmuslar Onlar ilk defe olaraq vertikal ve enine idare sistemleri tetbiq etmis qanadlari suni verilen havanin komeyi ile yuklemis ve dusen yuku olcmusler Rayt qardaslarinin duzeltdiyi planer stabil idare olunaraq havada bir deqiqe qala bilirdi 1903 cu ilde Rayt qardaslari planere benzinle isleyen muherrik qosurlar 1903 cu il martin 14 de Uilbur Rayt ilk motorlu ucus heyata kecirerek 32 m mesafe qet edir Hemin ilin 17 dekabr tarixindeki ucusda o 260 m yol qet edir Bu dunyada aparilan ilk teyyare ucusunun sinagi idi Tedricen muherriklerin gucunu artiraraq Rayt qardaslari oz teyyarelerini tekmillesdirirler 1905 ci ilde onlar havada 38 deqiqe qalaraq 39 km yol qet edirler Buna baxmayaraq Rayt qardaslarinin nailiyyetleri dovlet terefinden diqqetsiz qalir Buna gore de onlarin sinaqlarini yarimciq saxlayirlar 1907 ci ilde Fransa Rayt qardaslarinin islerine maraq gosterir Bu isden xeber tutan Amerika dovleti Rayt qardaslarina 100 min dollar mebleginde sifaris verir 1908 ci ilde onlarin duzeltdikleri teyyare 2 5 saat havada qalir Verilen sifarisleri yerine yetirmek ucun Nyu Yorkda Wright teyyare fabriki yaradilir Ancaq Rayt teyyarelerinin quyruq hissesinde qanadlarin olmamasi sebebinden onlar genis tetbiq tapa bilmir Bu teyyarelerle bir sira qezalar bas verir Teyyarede quyruq idare sisteminin vacibliyine Penonun islerinden beled olan fransizlar Rayt qardaslarinin teyyarelerinin bazasinda yeni teyyare duzelderek boyuk nailiyyetler elde edirler 1908 ci ilde fransiz muhendisi Lui Blerua fr Louis Bleroit uzun suren tedqiqatlardan sonra praktikada tetbiq oluna bulecek teyyareni Bleroit XI i duzeldir O 1909 cu ilde La Mans uzerinden ucaraq kecir Sonralar fransiz teyyare konstruktoru Anri Faman fr Henri Faman 1912 ci ilde teyyare layihelendirme firmasini yaradir Burada o ilk aeroplani duzeldir ve onun kutlevi istehsalini teskil edir Onu da qeyd etmek lazimdir ki bu teyyarelerin hamisi qeyri metaldan hazirlanirdi Yalniz alman muhendisi Huqo Yunkersin seyleri neticesinde 1915 ci ilde ilk tam metaldan hazirlanmis teyyareni Junker J1 i duzeltmek olur Yunkers teyyarelerinin konstruksiyalari teyyareqayirmada yeni merhelenin baslangicini qoyur Bundan sonra teyyareler metaldan hazirlanir Menbe Redakte Bolkow Ludwig Hrsg Ein Jahrhundert Flugzeuge Geschichte und Technik des Fliegens VDI Verlag Dusseldorf 1990 ISBN 3 18 400816 9 R G Grant Fliegen Die Geschichte der Luftfahrt Dorling Kindersley Starnberg 2003 ISBN 3 8310 0474 9 Gotsch Ernst Einfuhrung in die Flugzeugtechnik Deutscher Fachverlag Frankfurt 1971 ISBN 3 87234 041 7 Gotsch Ernst Luftfahrzeugtechnik Motorbuchverlag Stuttgart 2003 ISBN 3 613 02006 8 Hofling Oskar Physik Band II Teil 1 Mechanik Warme 15 Auflage Ferd Dummlers Verlag Bonn 1994 ISBN 3 427 41145 1Hemcinin bax RedakteMilli Aviasiya Akademiyasi Aviasiya Aeroport Qara qutu Boinq 787 En cox istehsal olunan teyyarelerin siyahisiMenbe https az wikipedia org w index php title Teyyare amp oldid 6086332, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
