fbpx
Wikipedia

Süryani dili

Süryani dili (ܠܫܢܐ ܣܘܪܝܝܐ leššānā sūryāyā) – Mesopotamiya və Şərqi Ərəbistanda tarixən danışılan, Orta Arami dilinin bir dialekti. I əsrdən öncə əlifbası yox idi lakin 5 əsr boyu danışıq dili olmuşdur. IV-VIII əsrlər arasında Yaxın Şərqin əsas dili olmuşdur. Süryani əlifbası ilə yazılır.

Süryani dili
Orijinal adı ܠܫܢܐ ܣܘܪܝܝܐ
Ölkə
Təsnifatı
Afro-Asiya[d]
Sami dilləri
Qərbi Sami dilləri[d]
Mərkəzi Sami dilləri[d]
Şimal-qərbi Sami dilləri[d]
Arami dili
süryani dili
Yazı süryani əlifbası
Dil kodları
QOST 7.75–97 сир 602
ISO 639-1
ISO 639-2 syc
ISO 639-3 syc
Ethnologue syc
IETF syc
Glottolog clas1252
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Xristianlıqda rolu

Süryani dili şərq xristianlığının qorunmasında əsas faktor olmuş, kilsə dili halına gəlmişdir. Süryani Pravoslav Kilsəsi, Assuriya Şərq Kilsəsi, Nestorian Şərq Kilsəsi, Kəldani Katolik Kilsəsi, Müqəddəs Foma xristianları və Assuriya Əllincilər Kilsəsinin kilsə dilidir. İlk dəfə AssuriyaAkkad imperiyaları bölgəsində yayılmış və Assuriya kilsəsi sayəsində indiki halına gəlib çıxmışdır. Məhz xristianlıq sayəsində Hindistanın Kerala bölgəsinə, Orta AsiyayaYaxın Şərqə yayılmışdır. Böyük Britaniyada, Adrian divarında Romalı assuriya əsilli əsgərlərin Süryani dilində yazdığı yazılar tapılmışdır.

Tarixi

 
Süryani dilində İncil, Matta 5:8 - ܛܘܼܒܲܝܗܘܿܢ ܠܐܲܝܠܹܝܢ ܕܲܕ݂ܟܹܝܢ ܒܠܸܒ̇ܗܘܿܢ܄ ܕܗܸܢ݂ܘܿܢ ܢܸܚܙܘܿܢ ܠܐܲܠܵܗܵܐ܂‎ (Nə bəxtiyardır ürəyi təmiz olanlar! Çünki onlar Tanrını görəcək.)

Süryani dilinin inkişafı mərhələləri:

  • Qədim Arami dili - Assuriya, Aşşur, Hatra, Adiabena, Osroena kimi dövlətlərin dili olmuşdur.
  • Orta Arami dili (ܟܬܒܢܝܐ - Xatabanaya - Ədəbi Süryani dili)
    • Şərqi Süryani dili - Assuriya Şərq Kilsəsi, Kəldani Katolik Kilsəsi, Qədim Şərq Kilsəsi və Assuriya Əllincilər Kilsəsinin kilsə dilidir.
    • Qərbi Süryani dili - Süryani Pravoslav Kilsəsi, Suriya Katolik Kilsəsi və Maruni Kilsəsinin kilsə dilidir.

İlk dəfə Qədim Arami dilinin dialekti olaraq Assuriya hökmdarı III Tiqlatpalasar dövründə (e.ə. 745-727) , dövlət dili olaraq isə ilk dəfə e.ə.132-ci ildə Osroenada istifadə olunmağa başlanmışdı.

Ədəbi Süryani dili

III əsrdən başlayaraq artıq Edessa kilsələrində Süryani dili kilsə dili olaraq istifadə olunurdu. Süryani dilində yazılmış Bibliya versiyasının adı Peşitta (ܦܫܝܛܬܐ) adlanır. Müqəddəs Efrem Süryani dilində toplu dini əsərlərin ən məşhur müəllifidir. Nestorian küfrünün baş verməsindən sonra dil zamanla Şərqi Süryani dili və Qərbi Süryani dili olaraq ayrılmışdır. İslamın yayılması ilə əlaqədar olaraq ərəb dili onu əvəz etmiş, danışıq dili olaraq sadəcə Şimali İraqda qalmışdı.

Hazırkı vəziyyəti

Hazırda İraqda rəsmi statusa malik azlıq dili kimi tanınır.İraq, İsrail, İsveçKeralada məktəblərdə tədris olunur. Türkiyədə Süryani dilində tədris verən uşaq bağçası fəaliyyət göstərir. Azərbaycanda da danışılır.

İstinadlar

  1. "Dialect, Culture, and Society in Eastern Arabia: Glossary". Clive Holes. 2001. pp. XXIV–XXVI.
  2. Antik yazılar - Suriya dili
  3. Beyer, Klaus; John F. Healey (1986). Arami dili: yayılması və hissələri. Göttingen: Vandenhoeck und Ruprecht. p. 44. ISBN 3-525-53573-2.
  4. When Syrians, Algerians and Iraqis patrolled Hadrian's Wall - Telegraph
  5. Abbas Ənbari. "The Comprehensive Policy to Manage the Ethnic Languages in Iraq" .səh. 4–5. (İngiliscə)
  6. The Ben Yehudas of Aramaic - Haaretz.com (İngiliscə)
  7. Mor Efrem Süryani Anaokulu
  8. . 2015-04-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-04-20.

Xarici keçidlər

süryani, dili, ܠܫܢܐ, ܣܘܪܝܝܐ, leššānā, sūryāyā, mesopotamiya, şərqi, ərəbistanda, tarixən, danışılan, orta, arami, dilinin, dialekti, əsrdən, öncə, əlifbası, lakin, əsr, boyu, danışıq, dili, olmuşdur, viii, əsrlər, arasında, yaxın, şərqin, əsas, dili, olmuşdur,. Suryani dili ܠܫܢܐ ܣܘܪܝܝܐ lessana suryaya Mesopotamiya ve Serqi Erebistanda tarixen danisilan Orta Arami dilinin bir dialekti 1 I esrden once elifbasi yox idi lakin 5 esr boyu danisiq dili olmusdur 2 IV VIII esrler arasinda Yaxin Serqin esas dili olmusdur 3 Suryani elifbasi ile yazilir Suryani diliOrijinal adi ܠܫܢܐ ܣܘܪܝܝܐOlke TurkiyeTesnifatiAfro Asiya d Sami dilleriQerbi Sami dilleri d Merkezi Sami dilleri d Simal qerbi Sami dilleri d Arami dilisuryani dili dd dd dd dd dd dd Yazi suryani elifbasiDil kodlariQOST 7 75 97 sir 602ISO 639 1 ISO 639 2 sycISO 639 3 sycEthnologue sycIETF sycGlottolog clas1252 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Xristianliqda rolu 2 Tarixi 3 Edebi Suryani dili 4 Hazirki veziyyeti 5 Istinadlar 6 Xarici kecidlerXristianliqda rolu RedakteSuryani dili serq xristianliginin qorunmasinda esas faktor olmus kilse dili halina gelmisdir Suryani Pravoslav Kilsesi Assuriya Serq Kilsesi Nestorian Serq Kilsesi Keldani Katolik Kilsesi Muqeddes Foma xristianlari ve Assuriya Ellinciler Kilsesinin kilse dilidir Ilk defe Assuriya ve Akkad imperiyalari bolgesinde yayilmis ve Assuriya kilsesi sayesinde indiki halina gelib cixmisdir Mehz xristianliq sayesinde Hindistanin Kerala bolgesine Orta Asiyaya ve Yaxin Serqe yayilmisdir Boyuk Britaniyada Adrian divarinda Romali assuriya esilli esgerlerin Suryani dilinde yazdigi yazilar tapilmisdir 4 Tarixi Redakte Suryani dilinde Incil Matta 5 8 ܛܘ ܒ ܝܗܘ ܢ ܠܐ ܝܠ ܝܢ ܕ ܕ ܟ ܝܢ ܒܠ ܒ ܗܘ ܢ ܕܗ ܢ ܘ ܢ ܢ ܚܙܘ ܢ ܠܐ ܠ ܗ ܐ Ne bextiyardir ureyi temiz olanlar Cunki onlar Tanrini gorecek Suryani dilinin inkisafi merheleleri Qedim Arami dili Assuriya Assur Hatra Adiabena Osroena kimi dovletlerin dili olmusdur Orta Arami dili ܟܬܒܢܝܐ Xatabanaya Edebi Suryani dili Serqi Suryani dili Assuriya Serq Kilsesi Keldani Katolik Kilsesi Qedim Serq Kilsesi ve Assuriya Ellinciler Kilsesinin kilse dilidir Qerbi Suryani dili Suryani Pravoslav Kilsesi Suriya Katolik Kilsesi ve Maruni Kilsesinin kilse dilidir Ilk defe Qedim Arami dilinin dialekti olaraq Assuriya hokmdari III Tiqlatpalasar dovrunde e e 745 727 dovlet dili olaraq ise ilk defe e e 132 ci ilde Osroenada istifade olunmaga baslanmisdi Edebi Suryani dili RedakteIII esrden baslayaraq artiq Edessa kilselerinde Suryani dili kilse dili olaraq istifade olunurdu Suryani dilinde yazilmis Bibliya versiyasinin adi Pesitta ܦܫܝܛܬܐ adlanir Muqeddes Efrem Suryani dilinde toplu dini eserlerin en meshur muellifidir Nestorian kufrunun bas vermesinden sonra dil zamanla Serqi Suryani dili ve Qerbi Suryani dili olaraq ayrilmisdir Islamin yayilmasi ile elaqedar olaraq ereb dili onu evez etmis danisiq dili olaraq sadece Simali Iraqda qalmisdi Hazirki veziyyeti RedakteHazirda Iraqda resmi statusa malik azliq dili kimi taninir 5 Iraq Israil Isvec ve Keralada mekteblerde tedris olunur 6 Turkiyede Suryani dilinde tedris veren usaq bagcasi fealiyyet gosterir 7 Azerbaycanda da danisilir 8 Istinadlar Redakte Dialect Culture and Society in Eastern Arabia Glossary Clive Holes 2001 pp XXIV XXVI Antik yazilar Suriya dili Beyer Klaus John F Healey 1986 Arami dili yayilmasi ve hisseleri Gottingen Vandenhoeck und Ruprecht p 44 ISBN 3 525 53573 2 When Syrians Algerians and Iraqis patrolled Hadrian s Wall Telegraph Abbas Enbari The Comprehensive Policy to Manage the Ethnic Languages in Iraq seh 4 5 Ingilisce The Ben Yehudas of Aramaic Haaretz com Ingilisce Mor Efrem Suryani Anaokulu Agstafada assurlarin yadigarlari kultura az 2015 04 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 04 20 Xarici kecidler Redakte Dil ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Suryani dili amp oldid 6153860, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.