Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Skopos nəzəriyyəsi — tərcümə fəaliyyətini mətnin funksional məqsədinə əsasən izah edən və istiqamətləndirən bir yanaşma. 1970-1980-ci illərdə Hans Vermer və Katarina Reib tərəfindən irəli sürülən bu nəzəriyyə, tərcümənin əsas vəzifəsinin mətnin məqsədinə uyğun bir şəkildə yenidən yaradılması olduğunu vurğulayır. Skopos nəzəriyyəsi ənənəvi tərcümə modellərindən fərqli olaraq, orijinal mətnə sözbəsöz sadiqlikdən çox, mətnin istifadəsinə və hədəf auditoriyasına uyğunluğunu əsas götürür.
Skopos nəzəriyyəsinin tərcüməçilikdə tətbiqi
Məqsəd əsaslı yanaşmada tərcümə yalnız mətnin məzmununu deyil, onun istifadə olunacağı məqsədi də nəzərə almalıdır. Bundan başqa hüquqi sənəd dəqiq və formal üslubda tərcümə olunmalıdır, ədəbi əsər isə estetik dəyərləri qoruyaraq yaradıcı şəkildə çevrilməlidir. Hədəf auditoriyanın mərkəziliyi hədəf dilin danışanlarının mədəni və sosial kontekstini nəzərə almalıdır. Bu, tərcümənin istifadəyə yararlı və funksional olmasını təmin edir. Funksional uyğunluq tərcüməçinin vəzifəsi, mətnin tərcümə olunduğu mühitə uyğun olaraq onun funksiyasını qorumaq və ya yenidən müəyyən etməkdir.
Skopos nəzəriyyəsinin əsas prinsipləri
Skopos prinsipində tərcümənin məqsədi onun necə həyata keçiriləcəyini müəyyən edir. Koherens prinsipində tərcümə olunan mətn hədəf auditoriya üçün aydın və başa düşülən olmalıdır. Fidelitas prinsipində tərcümə, məqsədə uyğun olduğu qədər, orijinal mətnə də uyğun olmalıdır, lakin bu, tərcümənin funksiyasından asılı olaraq dəyişə bilər.
Tərcümə prosesində Skopos nəzəriyyəsi
Layihə planlaşdırmasında tərcümə layihəsinin məqsədi müəyyən edilir ki, mətn niyə və kimlər üçün tərcümə edilir? Məqsədin uyğunlaşdırılması dedikdə tərcüməçi mətnin hədəf auditoriyasının mədəni və dil baxımından ehtiyaclarına uyğunlaşdırılmasına diqqət edir. Redaktə və uyğunlaşdırma dedikdə mətnin hədəf dil və mədəniyyət üçün praktik və funksional olub-olmadığı yoxlanılır.
Skopos nəzəriyyəsinin üstünlükləri
Praktik yanaşma tərcümə fəaliyyətinin daha məqsədyönlü və funksional həyata keçirilməsinə kömək edir. Mədəniyyətlərarası uyğunlaşma fərqli dillər və mədəniyyətlər arasında məzmunun daha effektiv çatdırılmasını təmin edir. Tərcüməçi yalnız mətnə sadiq qalmaq əvəzinə, onun hədəf məqsədə uyğun olmasına daha çox diqqət yetirir. Skopos nəzəriyyəsi mətnə sözbəsöz sadiqliyə üstünlük verən yanaşmalarla ziddiyyət təşkil edir. Məqsədə uyğunluq bəzi hallarda orijinal mətnin məna və üslubunun itirilməsinə səbəb ola bilər.
Skopos nəzəriyyəsinin tətbiq sahələri
Hüquqi tərcümə dəqiq, formal və hüquqi kontekstə uyğun olmalıdır. Texniki tərcümə istifadəçilərin ehtiyaclarına uyğun olaraq sadə və başa düşülən olmalıdır. Ədəbi tərcümə mədəni və estetik dəyərləri qoruyaraq yaradıcı şəkildə tərcümə edilməlidir. Marketinq tərcüməsi reklam və marketinq mətnlərinin hədəf auditoriyanın mədəni xüsusiyyətlərinə uyğun şəkildə çevrilməsi tələb olunur. Skopos nəzəriyyəsi tərcümə fəaliyyətində daha funksional və məqsədəuyğun yanaşma təklif edir. Bu nəzəriyyə, xüsusilə, mədəniyyətlərarası kommunikasiya, qlobal biznes və multidillilik mühitlərində tərcümənin effektivliyini artırmaq üçün geniş şəkildə istifadə edilir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Holmes, Ceyms S. "Tərcüməşünaslığın adı və mahiyyəti". www.tau.ac.il. 1975.
- Reib, Katarina. Tərcümə tənqidi, potensiallar və məhdudiyyətlər: tərcümə keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi üçün kateqoriyalar və meyarlar. (E. F. Rhodes, trans.). London, U.K.: Routled. 2014. ISBN . OCLC 878405702.
- Holz-Mänttäri, Justa. Tərcüməçilər Handeln: Teori və Metnode. Helsinki: Suomalainen Tiedeakatemia. 1984. ISBN . OCLC 12977182.
- Chesterman, Andrew. Tərcümə nəzəriyyəsi haqqında düşüncələr: Seçilmiş məqalələr 1993 - 2014. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company. 2017-04-26. 58. ISBN .
- Nord, Christiane. "Funksiya + Sadiqlik: İlahiyyat Skoposla görüşür". Open Theology. 2 (1). 2016: 566–580. doi:10.1515/opth-2016-0045. ISSN 2300-6579.
- Kussmaul, P. (1997). Training the translator. Amsterdam: John Benjamins Publishing Co. ISBN
- Gambier, Yves; Shlesinger, Miriam; Stolze, Radegundis. Doubts and Directions in Translation Studies: Selected Contributions from the EST Congress, Lisbon 2004. Amsterdam: John Benjamins Publishing. 2007. 32. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Skopos nezeriyyesi tercume fealiyyetini metnin funksional meqsedine esasen izah eden ve istiqametlendiren bir yanasma 1970 1980 ci illerde Hans Vermer ve Katarina Reib terefinden ireli surulen bu nezeriyye tercumenin esas vezifesinin metnin meqsedine uygun bir sekilde yeniden yaradilmasi oldugunu vurgulayir Skopos nezeriyyesi enenevi tercume modellerinden ferqli olaraq orijinal metne sozbesoz sadiqlikden cox metnin istifadesine ve hedef auditoriyasina uygunlugunu esas goturur DilcilikDunya dilleriFonologiya Morfologiya Sintaksis Semantika Praqmatika Koqnitiv dilcilik Generativ linqvistikaDeskriptiv linqvistikaAntropoloji linqvistika Tekamul linqvistikasi etimologiya Fonetika SosiolinqvistikaTetbiqi dilcilikKomputer dilciliyi Kriminalistika Dilin menimsenilmesi Dil qiymetlendirmesi Dil inkisafi Preskriptivizm Antropoloji linqvistika Neyrolinqvistika Psixolinqvistika StilistikaDigerleriEdebiyyat Linqvistik tipologiya Linqvistikanin tarixi Dilcilerin siyahisi Dunya dilleribrSkopos nezeriyyesinin tercumecilikde tetbiqiMeqsed esasli yanasmada tercume yalniz metnin mezmununu deyil onun istifade olunacagi meqsedi de nezere almalidir Bundan basqa huquqi sened deqiq ve formal uslubda tercume olunmalidir edebi eser ise estetik deyerleri qoruyaraq yaradici sekilde cevrilmelidir Hedef auditoriyanin merkeziliyi hedef dilin danisanlarinin medeni ve sosial kontekstini nezere almalidir Bu tercumenin istifadeye yararli ve funksional olmasini temin edir Funksional uygunluq tercumecinin vezifesi metnin tercume olundugu muhite uygun olaraq onun funksiyasini qorumaq ve ya yeniden mueyyen etmekdir Skopos nezeriyyesinin esas prinsipleriSkopos prinsipinde tercumenin meqsedi onun nece heyata kecirileceyini mueyyen edir Koherens prinsipinde tercume olunan metn hedef auditoriya ucun aydin ve basa dusulen olmalidir Fidelitas prinsipinde tercume meqsede uygun oldugu qeder orijinal metne de uygun olmalidir lakin bu tercumenin funksiyasindan asili olaraq deyise biler Tercume prosesinde Skopos nezeriyyesiLayihe planlasdirmasinda tercume layihesinin meqsedi mueyyen edilir ki metn niye ve kimler ucun tercume edilir Meqsedin uygunlasdirilmasi dedikde tercumeci metnin hedef auditoriyasinin medeni ve dil baximindan ehtiyaclarina uygunlasdirilmasina diqqet edir Redakte ve uygunlasdirma dedikde metnin hedef dil ve medeniyyet ucun praktik ve funksional olub olmadigi yoxlanilir Skopos nezeriyyesinin ustunlukleriPraktik yanasma tercume fealiyyetinin daha meqsedyonlu ve funksional heyata kecirilmesine komek edir Medeniyyetlerarasi uygunlasma ferqli diller ve medeniyyetler arasinda mezmunun daha effektiv catdirilmasini temin edir Tercumeci yalniz metne sadiq qalmaq evezine onun hedef meqsede uygun olmasina daha cox diqqet yetirir Skopos nezeriyyesi metne sozbesoz sadiqliye ustunluk veren yanasmalarla ziddiyyet teskil edir Meqsede uygunluq bezi hallarda orijinal metnin mena ve uslubunun itirilmesine sebeb ola biler Skopos nezeriyyesinin tetbiq saheleriHuquqi tercume deqiq formal ve huquqi kontekste uygun olmalidir Texniki tercume istifadecilerin ehtiyaclarina uygun olaraq sade ve basa dusulen olmalidir Edebi tercume medeni ve estetik deyerleri qoruyaraq yaradici sekilde tercume edilmelidir Marketinq tercumesi reklam ve marketinq metnlerinin hedef auditoriyanin medeni xususiyyetlerine uygun sekilde cevrilmesi teleb olunur Skopos nezeriyyesi tercume fealiyyetinde daha funksional ve meqsedeuygun yanasma teklif edir Bu nezeriyye xususile medeniyyetlerarasi kommunikasiya qlobal biznes ve multidillilik muhitlerinde tercumenin effektivliyini artirmaq ucun genis sekilde istifade edilir Hemcinin baxTercume layihesi TercumesunasliqIstinadlarHolmes Ceyms S Tercumesunasligin adi ve mahiyyeti www tau ac il 1975 Reib Katarina Tercume tenqidi potensiallar ve mehdudiyyetler tercume keyfiyyetinin qiymetlendirilmesi ucun kateqoriyalar ve meyarlar E F Rhodes trans London U K Routled 2014 ISBN 978 1 317 64206 0 OCLC 878405702 Holz Manttari Justa Tercumeciler Handeln Teori ve Metnode Helsinki Suomalainen Tiedeakatemia 1984 ISBN 978 9514104916 OCLC 12977182 Chesterman Andrew Tercume nezeriyyesi haqqinda dusunceler Secilmis meqaleler 1993 2014 Amsterdam John Benjamins Publishing Company 2017 04 26 58 ISBN 9789027258786 Nord Christiane Funksiya Sadiqlik Ilahiyyat Skoposla gorusur Open Theology 2 1 2016 566 580 doi 10 1515 opth 2016 0045 ISSN 2300 6579 Kussmaul P 1997 Training the translator Amsterdam John Benjamins Publishing Co ISBN 9781556196904 Gambier Yves Shlesinger Miriam Stolze Radegundis Doubts and Directions in Translation Studies Selected Contributions from the EST Congress Lisbon 2004 Amsterdam John Benjamins Publishing 2007 32 ISBN 9789027216809