Sintetik sürtkü yağları -porşenli və qazturbinli mühərriklərdə кompressor və soyuducu maşınlarda , dişli ötürücü reduktorlarda (ilk növbədə vintli), dəqiq cihazlarda , hidravlik sistemlərdə və başqa mexanizmlərdə, həmçinin də istilik daşıyıcısı kimi və elektroizolyasiya, konservasiya sürtkü yağlarının alınmasında və yüksək keyfiyyətli texnoloji, plastik qatı yağların alınmasında baza əsası kimi tətbiq olunan üzvi (o cümlədən element-üzvi) birləşmələrdir.
Sintetik yağların tarixi
Sintetik yağların istehsalının inkişaf tarixi bir amerikan tədqiqatçısının sözünə görə, sərt rus qışında Stalinqrad döyüşlərində meydanda alman texnikasının hərəkətinin donduğu( iflic etdiyi) vaxta təsadüf edir. Döyüş texnikasının soyuqda hərəkət edə bilməməsi almanları təcili olaraq aşağı temperaturlarda donan sürtkü yağları işləıyib hazırlamağa təhrik etdi. Bunun üçün Almaniyanın Düsseldorf şəhərində sintetik sürtkü yağı istehsal edən zavod tikilmişdi. Almanlar sintetik yağ almaq qərarına bir neçə min kimyəvi birləşmələr sintez edərək sınaqdan keçirdikdən sonra gəlmişdilər. Seçim isə dikarbon turşularının efirləri(Diizooktilsebasinat)olmuşdur. Buna baxmayaraq, yeni sintetik yağları aviasiyada tətbiq etmək almanlara nəsib olmamışdı. Düsseldorf şəhəri amerikalılar tərəfindən işğal edilmiş, zavod isə Amerikaya köçürülmüşdü. Sovetlər ölkəsində sintetik yağlar və bu yağlara aid məsələlərlə əsasən, aviasiya sənayesi, istehsalla isə Neft Kimya sənayesi nazirliyi məşğul idi. Keçən əsrin 60-cı illərinə yaxın təcrübi-sənaye miqyasında pentaeritrit efiri bazası əsasında sintetik yağ buraxılmışdı. Həmin vaxtlarda sintetik yağlar kimi, sebasin turşusunun efirləri ilə yanaşı trimetanolpropan, neopentilqlikol və bir sıra başqa mürəkkəb efirlər əsasında alınan yağlar da dünyada tanınmışdı və sürtkü yağlarına aid tələblər getdikcə artmağa başlamışdı. Başqa sözlə,sintetik yağlar özüllü maye olub fərqli üsullarla sintez yolu ilə müxtəlif monomerlərdən alınan oliqomer və ya polimerlərdir.
Sintetik yağların xassələri
Sintetik yağların xassələri, onların siniflərə bölünməsində əsas götürülən kimyəvi quruluşundan asılıdır:
biratomluı spirtlər və ikiəsaslı turşular əsasında alınan diefir yağları;
poliol efirləri, poliqlikol efirləri və ya fosfat turşusu efirləri əsasında alınan poliefir yağları;
Fülorlu karbohidrogen yağları;
Silikon yağları
Bəzi sintetik yağların ayrı-ayrı xassələri onların aviasiya yağı kimi tətbiqinə imkan vermir:
Fosfat turşusu efirləri əsasında olan poliefir yağlarının özlülük indeksi kifayət etmir(0-dan-30 qədərdir);
fulortərkibli karbohidrogen yağları aşağı qaynama temperaturu və özlülük xüsusiyyətləri vardır;
Silikon yağları mineral yağlarla qarışmır və kifayət qədər yağlayıcı və yeyilmə xassələrinə malik deyildir.
Poli-alfa-olefinlər( PAO) - karbohidrogen sintetik mayelərdir.
Sənaye miqyasında desenin oliqomer və ya qisa zəncirli polimerini sintez etməklə alınırlar.Yüksək özlülük indeksi poli-alfa-olefin yağlarını geniş temperatur diapazonunda istifadə etməyə imkan verir. Tərkibində metalların və kükürdlü birləşmələr kimi qarışıqların olmaması yağın korroziyaya qarşı yüksək xassələrini təmin edir. Mineral yağlarla yaxşı qarışdığı üçün poli-alfa-olefinlər sintetik komponent kimi yarımsintetik yağların istehsalında tətbiq edilir. Başqa sintetik yağlarla müqayisədə çox da baha olmayan poli-alfa-olefin yağları sintetik yağlar aləmində daha geniş istifadə olunur. Son vaxtlar daha ucuz hidrokrekinq yağları baza yağları bazarında poli-alfa-olefinlər yağlarını çox sıxışdırsa da , sonuncuların hələ də bir çox üstünlükləri vardır:
çox aşağı donma temperaturuna malik olması(xətti quruluşlu parafin karbohidrogenləri olmadığı üçün);
yüksək termostabilliyi və oksidləşməyə qarşı davamlılığı( doymamış karbohidrogenlər olmadığından);
tərkibinin bircinsliliyi (eyniliyi )ilə təmin olunması,az uçucu və az kokslaşma qabiliyyətinə malik olması .
Poli-alfa-olefin yağlarının çatışmayan cəhətlərinə aşağıdakıları aid etmək olar:
mineral yağlarla müqayisədə bəzi aşqarların bunlarda pis həll olması;
elastomerlərlə pis uyuşması (rezin kipləşdiricilər elastikliyini itirərək bərkiyir.sıxılır)
Hər iki çatışmazlıq az miqdar mürəkkəb efir əlavə etməklə aradan qaldırılır.
Diefir yağları
Diefir yağları ikiəsaslı turşuların biratomlu spirtlərlə (məs.,sebasin turşusunun izooktil efiri) və ya birəsaslı turşuların çoxatomlu spirtlərlə qarşılıqlı təsirindən alırlar. Diefirlər poli-alfa-olefinlər yağlarına nisbətən daha müxtəlif quruluşa malikdir. Onlar mineral yağlarla yaxşı qarışırlar. Mineral yağlarla müqayisədə diefir yağları daha yüksək özlülük indeksinə və termostabilliyə ,daha aşağı donma temperaturuna malik olub,az uçucu və alışqandır(yanandır). Diefir yağlarının yüksək həlletmə qabiliyyəti sayəsində qatran və şlamları həll edərək mühərriyin hissələrinin təmizliyini təmin edir. Praktikada diefir yağları başqa yağların istifadəsi zamanı mühərrikdə əmələ gələn yığıntıları( çöküntüləri) təmizləyə bilir. Diefir sintetik yağların çatışmayan cəhəti təbii və sintetik rezin məmulatlarına qarşı dağıdıcı xassəyə malik olmasıdır. Bu zaman salniklər(kipgəclər),rezin aralıq qatları (prokladka) və s. şişir və yumşalır. Bu səbəbdən kimyəvi inert kipləşdiricilərdən istifadə etmək lazım gəlir.
Poliefir yağları
Sintetik aviasiya yağlarının istehsalı üçün əsas kimi pentaeritrit efiri geniş tətbiq edilir(ПЭТ).Pentaeritriti Ca(OH)2 iştirakı ilə formaldehidin asetaldehidlə qarşılıqlı təsirindən alırlar. C(CH2OH)4. Pentaeritrit spirtinin C5 – C9 sintetik yağ turşuları ilə efirləşmə reaksiyası nəticəsində yaxşı yüksəktemperatur xassələrə malik Pentaeritrit efiri alınır. Pentaeritrit efiri əsasında sürtkü yağı öz fiziki-kimyəvi xassələrini müvəffəqiyyətlə 2500C-yə qədər dəyişmir.
Silisium –üzvi birləşmələr
Son 10 illikdə aviatexnikada xüsusi maye və sürtkü yağı kimi üzvi birləşmələrin mühüm sinfindən olan polimer silisium – üzvi birləşmələri geniş tətbiq sahəsi tapmışdır. Molekul zənciri carbon atomlarından əmələ gələn və karbohidrogenlərdən ibarət təbii neft yağlarından fərqli olaraq , polisiloksanlar molekul zənciri siloksan qrupu adlanan və bir-birini əvəz edən silisium və oksigendən ibarətdir. Silisium atomuna yan zəncirdən müxtəlif quruluşlu karbohidrogen və başqa üzvi radikallar birləşir. Molekul zəncirinin uzunlügu, quruluşu və yan zəncirindən asılı olaraq polisiloksanlar müxtəlif fiziki-kimyəvi xassələr daşıyır. Silisium –üzvi birləşmələrin fərqləndirici xassəsi,onların oksidləşməyə , yüksək temperatura,rütubətə davamlı və yaxşı özlülük-temperatur xüsusiyyətinin olmasıdır. Silisium –üzvi birləşmələrin yüksək termiki davamlığı onların 3500C-də uzun müddətli istismar şəraitində tətbiqinə imkan verir. Yüksək temperaturlarda işləyə bilən güclü reaktiv mühərrikləri üçün sintetik sürtkü yağlarının alınmasında baza əsası ola bilər. Sürtkü yağı və mayelər kimi metil- və etil radikalları ilə olan silisium –üzvi polimerlərn praktiki əhəmiyyəti vardır.
Fenilpolisiloksan birləşmələri
Fenilpolisiloksan birləşmələri də mövcuddur. Polisiloksanlar rəngsiz,şəffaf müxtəlif özlülüyü olan yağlı mayelərdir. Onlar karbohidrogenlərdə yaxşı həll olur, spirtlərdə, suda və digər polyar həlledicilərdə həll olmurlar.
Mənbə
Динцес А.И., Дружинина А.П. Синтетические смазочные масла. - М.: Гостоптехиздат, 1958. - 350 с.
Синтетические смазочные материалы и жидкостей: Под ред. Р.С. Гундерсона и А.В. Харта. -М.: Химия, 1965. -1984 с5.
Горючие смазочные материалы(Энциклопедический толковый словарь-справочник),Изд-ние 2-ое; Под ред-ей В.М.Школьникова, М.,Изд. центр «Техинформ», 2010г.
sintetik, yağlar, sintetik, sürtkü, yağları, porşenli, qazturbinli, mühərriklərdə, кompressor, soyuducu, maşınlarda, dişli, ötürücü, reduktorlarda, növbədə, vintli, dəqiq, cihazlarda, hidravlik, sistemlərdə, başqa, mexanizmlərdə, həmçinin, istilik, daşıyıcısı,. Sintetik surtku yaglari porsenli ve qazturbinli muherriklerde kompressor ve soyuducu masinlarda disli oturucu reduktorlarda ilk novbede vintli deqiq cihazlarda hidravlik sistemlerde ve basqa mexanizmlerde hemcinin de istilik dasiyicisi kimi ve elektroizolyasiya konservasiya surtku yaglarinin alinmasinda ve yuksek keyfiyyetli texnoloji plastik qati yaglarin alinmasinda baza esasi kimi tetbiq olunan uzvi o cumleden element uzvi birlesmelerdir Mundericat 1 Sintetik yaglarin tarixi 2 Sintetik yaglarin xasseleri 3 Diefir yaglari 4 Poliefir yaglari 5 Silisium uzvi birlesmeler 6 Fenilpolisiloksan birlesmeleri 7 Menbe 8 IstinadlarSintetik yaglarin tarixi RedakteSintetik yaglarin istehsalinin inkisaf tarixi bir amerikan tedqiqatcisinin sozune gore sert rus qisinda Stalinqrad doyuslerinde meydanda alman texnikasinin hereketinin dondugu iflic etdiyi vaxta tesaduf edir Doyus texnikasinin soyuqda hereket ede bilmemesi almanlari tecili olaraq asagi temperaturlarda donan surtku yaglari isleiyib hazirlamaga tehrik etdi Bunun ucun Almaniyanin Dusseldorf seherinde sintetik surtku yagi istehsal eden zavod tikilmisdi Almanlar sintetik yag almaq qerarina bir nece min kimyevi birlesmeler sintez ederek sinaqdan kecirdikden sonra gelmisdiler Secim ise dikarbon tursularinin efirleri Diizooktilsebasinat olmusdur Buna baxmayaraq yeni sintetik yaglari aviasiyada tetbiq etmek almanlara nesib olmamisdi Dusseldorf seheri amerikalilar terefinden isgal edilmis zavod ise Amerikaya kocurulmusdu Sovetler olkesinde sintetik yaglar ve bu yaglara aid meselelerle esasen aviasiya senayesi istehsalla ise Neft Kimya senayesi nazirliyi mesgul idi Kecen esrin 60 ci illerine yaxin tecrubi senaye miqyasinda pentaeritrit efiri bazasi esasinda sintetik yag buraxilmisdi Hemin vaxtlarda sintetik yaglar kimi sebasin tursusunun efirleri ile yanasi trimetanolpropan neopentilqlikol ve bir sira basqa murekkeb efirler esasinda alinan yaglar da dunyada taninmisdi ve surtku yaglarina aid telebler getdikce artmaga baslamisdi Basqa sozle sintetik yaglar ozullu maye olub ferqli usullarla sintez yolu ile muxtelif monomerlerden alinan oliqomer ve ya polimerlerdir Sintetik yaglarin xasseleri RedakteSintetik yaglarin xasseleri onlarin siniflere bolunmesinde esas goturulen kimyevi qurulusundan asilidir izoparafinler poliolefinler ve ya alkilbenzol esasinda alinan karbohidrogen yaglari biratomlui spirtler ve ikiesasli tursular esasinda alinan diefir yaglari poliol efirleri poliqlikol efirleri ve ya fosfat tursusu efirleri esasinda alinan poliefir yaglari Fulorlu karbohidrogen yaglari Silikon yaglariBezi sintetik yaglarin ayri ayri xasseleri onlarin aviasiya yagi kimi tetbiqine imkan vermir Fosfat tursusu efirleri esasinda olan poliefir yaglarinin ozluluk indeksi kifayet etmir 0 dan 30 qederdir fulorterkibli karbohidrogen yaglari asagi qaynama temperaturu ve ozluluk xususiyyetleri vardir Silikon yaglari mineral yaglarla qarismir ve kifayet qeder yaglayici ve yeyilme xasselerine malik deyildir Poli alfa olefinler PAO karbohidrogen sintetik mayelerdir Senaye miqyasinda desenin oliqomer ve ya qisa zencirli polimerini sintez etmekle alinirlar Yuksek ozluluk indeksi poli alfa olefin yaglarini genis temperatur diapazonunda istifade etmeye imkan verir Terkibinde metallarin ve kukurdlu birlesmeler kimi qarisiqlarin olmamasi yagin korroziyaya qarsi yuksek xasselerini temin edir Mineral yaglarla yaxsi qarisdigi ucun poli alfa olefinler sintetik komponent kimi yarimsintetik yaglarin istehsalinda tetbiq edilir Basqa sintetik yaglarla muqayisede cox da baha olmayan poli alfa olefin yaglari sintetik yaglar aleminde daha genis istifade olunur Son vaxtlar daha ucuz hidrokrekinq yaglari baza yaglari bazarinda poli alfa olefinler yaglarini cox sixisdirsa da sonuncularin hele de bir cox ustunlukleri vardir cox asagi donma temperaturuna malik olmasi xetti quruluslu parafin karbohidrogenleri olmadigi ucun yuksek termostabilliyi ve oksidlesmeye qarsi davamliligi doymamis karbohidrogenler olmadigindan terkibinin bircinsliliyi eyniliyi ile temin olunmasi az ucucu ve az kokslasma qabiliyyetine malik olmasi Poli alfa olefin yaglarinin catismayan cehetlerine asagidakilari aid etmek olar mineral yaglarla muqayisede bezi asqarlarin bunlarda pis hell olmasi elastomerlerle pis uyusmasi rezin kiplesdiriciler elastikliyini itirerek berkiyir sixilir Her iki catismazliq az miqdar murekkeb efir elave etmekle aradan qaldirilir Diefir yaglari RedakteDiefir yaglari ikiesasli tursularin biratomlu spirtlerle mes sebasin tursusunun izooktil efiri ve ya biresasli tursularin coxatomlu spirtlerle qarsiliqli tesirinden alirlar Diefirler poli alfa olefinler yaglarina nisbeten daha muxtelif qurulusa malikdir Onlar mineral yaglarla yaxsi qarisirlar Mineral yaglarla muqayisede diefir yaglari daha yuksek ozluluk indeksine ve termostabilliye daha asagi donma temperaturuna malik olub az ucucu ve alisqandir yanandir Diefir yaglarinin yuksek helletme qabiliyyeti sayesinde qatran ve slamlari hell ederek muherriyin hisselerinin temizliyini temin edir Praktikada diefir yaglari basqa yaglarin istifadesi zamani muherrikde emele gelen yigintilari cokuntuleri temizleye bilir Diefir sintetik yaglarin catismayan ceheti tebii ve sintetik rezin memulatlarina qarsi dagidici xasseye malik olmasidir Bu zaman salnikler kipgecler rezin araliq qatlari prokladka ve s sisir ve yumsalir Bu sebebden kimyevi inert kiplesdiricilerden istifade etmek lazim gelir Poliefir yaglari RedakteSintetik aviasiya yaglarinin istehsali ucun esas kimi pentaeritrit efiri genis tetbiq edilir PET Pentaeritriti Ca OH 2 istiraki ile formaldehidin asetaldehidle qarsiliqli tesirinden alirlar C CH2OH 4 Pentaeritrit spirtinin C5 C9 sintetik yag tursulari ile efirlesme reaksiyasi neticesinde yaxsi yuksektemperatur xasselere malik Pentaeritrit efiri alinir Pentaeritrit efiri esasinda surtku yagi oz fiziki kimyevi xasselerini muveffeqiyyetle 2500C ye qeder deyismir Silisium uzvi birlesmeler RedakteSon 10 illikde aviatexnikada xususi maye ve surtku yagi kimi uzvi birlesmelerin muhum sinfinden olan polimer silisium uzvi birlesmeleri genis tetbiq sahesi tapmisdir Molekul zenciri carbon atomlarindan emele gelen ve karbohidrogenlerden ibaret tebii neft yaglarindan ferqli olaraq polisiloksanlar molekul zenciri siloksan qrupu adlanan ve bir birini evez eden silisium ve oksigenden ibaretdir Silisium atomuna yan zencirden muxtelif quruluslu karbohidrogen ve basqa uzvi radikallar birlesir Molekul zencirinin uzunlugu qurulusu ve yan zencirinden asili olaraq polisiloksanlar muxtelif fiziki kimyevi xasseler dasiyir Silisium uzvi birlesmelerin ferqlendirici xassesi onlarin oksidlesmeye yuksek temperatura rutubete davamli ve yaxsi ozluluk temperatur xususiyyetinin olmasidir Silisium uzvi birlesmelerin yuksek termiki davamligi onlarin 3500C de uzun muddetli istismar seraitinde tetbiqine imkan verir Yuksek temperaturlarda isleye bilen guclu reaktiv muherrikleri ucun sintetik surtku yaglarinin alinmasinda baza esasi ola biler Surtku yagi ve mayeler kimi metil ve etil radikallari ile olan silisium uzvi polimerlern praktiki ehemiyyeti vardir Fenilpolisiloksan birlesmeleri RedakteFenilpolisiloksan birlesmeleri de movcuddur Polisiloksanlar rengsiz seffaf muxtelif ozluluyu olan yagli mayelerdir Onlar karbohidrogenlerde yaxsi hell olur spirtlerde suda ve diger polyar helledicilerde hell olmurlar Menbe RedakteDinces A I Druzhinina A P Sinteticheskie smazochnye masla M Gostoptehizdat 1958 350 s Sinteticheskie smazochnye materialy i zhidkostej Pod red R S Gundersona i A V Harta M Himiya 1965 1984 s5 Goryuchie smazochnye materialy Enciklopedicheskij tolkovyj slovar spravochnik Izd nie 2 oe Pod red ej V M Shkolnikova M Izd centr Tehinform 2010g Mamedyarov M A Sinteticheskie efirnye smazochnye masla Elm Baku 2017 396 str Hatton R E Zhidkosti dlya gidravlicheskih sistem per s angl M 1965 Gureev A A Fuks I G Lashhi V L Himmotologiya M 1986 S 245 250 Istinadlar RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Sintetik yaglar amp oldid 4663774, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
