Mövqeli say sistemi – bu sistemi bizim eradan əvvəl təxminən 40 əsr əvvəl qədim Babilistanda mövqeyə görə nömrələmə əsasında yaranmışdır. Yəni eyni bir rəqəmin tutduğu yerdən asılı olaraq həmin rəqəm müxtəlif ədədləri ifadə edir. Bizim onluq say sistemində nömrələmədə mövqeyə görə nömrələməlidir. Məsələn 32 ədədində 3 rəqəmi otuzu , yəni 3x10-u ifadə etdiyi halda, 325 ədədində həmin rəqəm 3 yüzü, yəni 3x10x10-u ifadə edir. Onluq say sistemində 10 ədədinin oynadığı rolu Babilistanda mövqeyə görə nömrələmədə 60 ədədi oynayırdı; ona görə də bu nömrələməni 60-lıq nömrələmə adlandırırdılar. Altmışlıq nömrələmədən müasir dövrdə vaxt hesablamalarında istifadə olunur. Məsələn, 60 saat, 60 dəqiqə və s.
Mövqeyə görə say sisteminin təkmilləşdirilmiş sonrakı inkişafı hindlilərə məxsusdur. Bu sistem onlarda təxminən 150 il əvvəl meydana gəlmişdir. Buradan birinci dəfə ərəblər istifadə etmiş və onlardan da Avropaya keçmişdir. Avropada böyük tarixi səhvə yol verilmiş və hindlilərin mövqeli say sistemində işlətdiyi rəqəmlər "ərəb rəqəmləri" adı altında işlədilmişdir. Əslində isə "Hind rəqəmləri" olmalıdır. Mövqeli say sistemi bizim ölkədə XVII əsrdən işlənməyə başlamışdır. Ona kimi ən çox Roma rəqəmlərindən istifadə olunmuşdur. Hind pozision sistemində (latınca positio – mövqe, yer, vəziyyət deməkdir) hər bir natural ədəd on rəqəmin (0,1,2,3,4,5,6,7,8,9) vasitəsi ilə ifadə edildiyi halda, Babilistan sistemində 60 rəqəmin vasitəsilə edilir. Bu cəhətdəndə onluq say sistemi ondan üstün hesab edilir. Con Vallis (1616-1703) "Universal arfimetika" kitabında birinci dəfə müxtəlif əsaslı say sistemlərini araşdırmış və ədədlərin üçlük, dördlük və s. mövqeli sistemlərdə göstərilməsinə baxmışdır. O da bu prosesdə onluq mövqeli say sisteminin üstünlüyünü əsaslandırmışdır. Bunun kimi ikilik say sistemi də maraqlı idi. Onun əlamətləri və yazılı göstərilməsi ilə bir çox riyaziyyatçılar, o cümlədən fransız alimi B.Paskal (1623-1662), alman riyaziyyatçısı Q.F.Leybnits və İsveçrə riyaziyyatçısı İohan Bernulli (1667-1748) məşğul olmuşlar. Mövqesiz say sistemi – Bütün say sistemləri mövqeli və mövqesiz olmaqla iki yerə ayrılır. Hər hansı sistemdə rəqəmlərin yazıldığı işarənin qiyməti onun mövqeyindən, yəni durduğu yerdən asılı olaraq dəyişməzsə, onda həmin sistem mövqesiz say sistemi adlanır. Məsələn, Roma say sistemi mövqesiz say sistemidir. Burada hər bir rəqəm, yazılışda durduğu yerdən asılı olmayaraq eyni bir ədədi ifadə edir. Belə ki, III ədədində 1 rəqəmi birinci yerdə bir ədədini göstərdiyi kimi, ikinci və üçüncü yerlərdə də bir ədədini göstərir. Lakin onluq say sistemində biri təkliyi, digəri onluğu, üçüncüsü isə yüzlüyü göstərir.
Mövqeli say sisteminin 4 say sistemi var: İkili say sistemi, Səkkizlik say sistemi,Onluq say sistemi,Onaltılıq say sistemi. Onluq say sistemi bizim gündəlik işlətdiyimiz say sisteminə deyilir.
Avqust 03, 2021
sistemləri, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, mövqeli, sistemi, sistemi, bizim, eradan, əvvəl, təxminən, əsr, əvvəl, qədim, babilistanda, mövqeyə, görə, nömrələmə, əsasında,. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Movqeli say sistemi bu sistemi bizim eradan evvel texminen 40 esr evvel qedim Babilistanda movqeye gore nomreleme esasinda yaranmisdir Yeni eyni bir reqemin tutdugu yerden asili olaraq hemin reqem muxtelif ededleri ifade edir Bizim onluq say sisteminde nomrelemede movqeye gore nomrelemelidir Meselen 32 ededinde 3 reqemi otuzu yeni 3x10 u ifade etdiyi halda 325 ededinde hemin reqem 3 yuzu yeni 3x10x10 u ifade edir Onluq say sisteminde 10 ededinin oynadigi rolu Babilistanda movqeye gore nomrelemede 60 ededi oynayirdi ona gore de bu nomrelemeni 60 liq nomreleme adlandirirdilar Altmisliq nomrelemeden muasir dovrde vaxt hesablamalarinda istifade olunur Meselen 60 saat 60 deqiqe ve s Movqeye gore say sisteminin tekmillesdirilmis sonraki inkisafi hindlilere mexsusdur Bu sistem onlarda texminen 150 il evvel meydana gelmisdir Buradan birinci defe erebler istifade etmis ve onlardan da Avropaya kecmisdir Avropada boyuk tarixi sehve yol verilmis ve hindlilerin movqeli say sisteminde isletdiyi reqemler ereb reqemleri adi altinda isledilmisdir Eslinde ise Hind reqemleri olmalidir Movqeli say sistemi bizim olkede XVII esrden islenmeye baslamisdir Ona kimi en cox Roma reqemlerinden istifade olunmusdur Hind pozision sisteminde latinca positio movqe yer veziyyet demekdir her bir natural eded on reqemin 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 vasitesi ile ifade edildiyi halda Babilistan sisteminde 60 reqemin vasitesile edilir Bu cehetdende onluq say sistemi ondan ustun hesab edilir Con Vallis 1616 1703 Universal arfimetika kitabinda birinci defe muxtelif esasli say sistemlerini arasdirmis ve ededlerin ucluk dordluk ve s movqeli sistemlerde gosterilmesine baxmisdir O da bu prosesde onluq movqeli say sisteminin ustunluyunu esaslandirmisdir Bunun kimi ikilik say sistemi de maraqli idi Onun elametleri ve yazili gosterilmesi ile bir cox riyaziyyatcilar o cumleden fransiz alimi B Paskal 1623 1662 alman riyaziyyatcisi Q F Leybnits ve Isvecre riyaziyyatcisi Iohan Bernulli 1667 1748 mesgul olmuslar Movqesiz say sistemi Butun say sistemleri movqeli ve movqesiz olmaqla iki yere ayrilir Her hansi sistemde reqemlerin yazildigi isarenin qiymeti onun movqeyinden yeni durdugu yerden asili olaraq deyismezse onda hemin sistem movqesiz say sistemi adlanir Meselen Roma say sistemi movqesiz say sistemidir Burada her bir reqem yazilisda durdugu yerden asili olmayaraq eyni bir ededi ifade edir Bele ki III ededinde 1 reqemi birinci yerde bir ededini gosterdiyi kimi ikinci ve ucuncu yerlerde de bir ededini gosterir Lakin onluq say sisteminde biri tekliyi digeri onlugu ucuncusu ise yuzluyu gosterir Movqeli say sisteminin 4 say sistemi var Ikili say sistemi Sekkizlik say sistemi Onluq say sistemi Onaltiliq say sistemi Onluq say sistemi bizim gundelik isletdiyimiz say sistemine deyilir Menbe https az wikipedia org w index php title Say sistemleri amp oldid 5693765, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
