Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Sarı qırxayaqlar dəstəsi (lat. Julida)-Buğumayaqlılar tipinin İkicütayaqlılar sinfinə aid olan dəstə
| Sarı qırxayaqlar | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Sarı qırxayaqlar | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
| ||||||||||||
Xarici quruluşu
Sarı qırxayaqlar dəstəsini silindrik bədən forması və sayı 30-dan artıq olan çoxlu miqdarda silindrik seqmentlər səciyyələndirir. Bəzi torpaq sarı qırxayaqların daha nazik bədəni olur (diametri 1 mm), onlar kordur, zəif piqmentləşmişlər, zəhər vəzilərinin xal şəkilli dəlikləri aydın nəzərə çarpır. Məsələn, nazik sarı qırxayaqlar fəsiləsinin (Blaniulidae) nümayəndələri belədir. Əsl sarı qırxayaqların (Julidae) bədəni naziklərdəkindən daha az dartılmışdır və onlarda adətən gözlər olur.
Həyat tərzi
Sarı qırxayaqlar ikicütayaqlıların ən zəngin və çox yayılmış dəstəsini təmsil edirlər. Əsl sarı qırxayaqlar fəsiləsinin növləri (22 növ) daha zəngindir. Lənkəran zonasının qarışıq meşələrində onlardan Amblyiulus continentalis All. üstünlük təşkil edir. Alçaq dağlıq zonasının dağ-meşə sarıtorpaqlarında bunların sayı 1 m² 65 fərd təşkil edir. A.continentalis yalnız meşə örlüyü altında rast gəlinir, meşə döşənəyində, torpağın üst onsantimetrlik təbəqəsində, çürümüş ağacda yaşayır. Bir neçə il ərzində ömür sürür. Onlarda yaz və payız fəallıq zirvəsi və yay-qış diapauzaları ilə aydın mövsümi ritm müşahidə edilir. A.cjntinentalis-dən fərqli olaraq, Ommotoiulus caspius Lohm. subdominant növü meşələrdə, xam çöl sahələrində, çay və limon plantasiyalarında rast gəlinir. Bütün il ərzində fəal qidalanır. Miqdar səviyyəsi A.continentalis-dən aşağı olsa da, bitki qalıqlarının parçalanmasında onun əhəmiyyətini daha uzun qidalanma dövrü artırır. Hər iki növün fəaliyyəti nəticəsində Lənkəranın alçaq dağlıq zonasındakı meşələrdə olan bütün xəzəllər, demək olar ki, parçalanır. Böyük Qafqazın dağ-meşə qonur və dağ-meşə qəhvəyi torpaqlı qarışıq meşələrində Megaphyllum brachyurum Att. üstünlük təşkil edir. Kiçik Qafqazın alp çəmənlikləri altındakı dağ-çəmən sıx çimli torpaqlı yamaclarında bitki qalıqlarının əsas parçalayıcısı olan Anuroleptophyllum caucasicum Att., sayı 1 m² fərddir. Mühitin əlverişsiz hidrotermik şəraiti ilə bağlı olaraq cəmi 4 ay çəkən fəallıq dövrü ərzində onlar 56 q/m²-ə qədər xəzəl parçalamağa qabildirlər ki, bu da il ərzində torpaqda çürüyən bütün xəzəlin təxminən yarısını təşkil edir. Kiçik Qafqazın alçaq dağlıq zonasındakı mədəniləşmiş şabalıdı (boz-qəhvəyi) torpaqlar üçün (yonca, dənli bitkilər) sarı qırxayaqlardan Brachyiulus lusitanus Verh. səciyyəvidir. Azərbaycanda sarı qırxayaqlar 24 növlə təmsil olunmuşlar.
Yayılması
Azərbaycanda Lənkəran, Kiçik Qafqaz və Böyük Qafqaz bölgələrində yayılmışdır.
Təsnifatı
Şəkillər
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1999.
- Shear W. A. Class Diplopoda de Blainville in Gervais, 1844. // Animal Biodiversity: An Outline of Higher-level Classification and Survey of Taxonomic Richness / red. Z. Zhang 2011. C. 3148, burax. 1. S. 159–164. , 978-1-86977-850-7
- Azərbayvcanın heyvanlar aləmi, II cild. Bakı, Elm, 2004
Ədəbiyyat
- Azərbayvcanın heyvanlar aləmi, II cild. Bakı, Elm, 2004
Xarici keçidlər
- Order Julida
- Julida
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sari qirxayaqlar destesi lat Julida Bugumayaqlilar tipinin Ikicutayaqlilar sinfine aid olan desteSari qirxayaqlarElmi tesnifatXETA parent ve rang parametrlerini doldurmaq lazimdir Sari qirxayaqlarBeynelxalq elmi adiJulida Brandt 1833Sekil axtarisiITIS 154418NCBI 41448EOL 6453FW 281808Xarici qurulusuSari qirxayaqlar destesini silindrik beden formasi ve sayi 30 dan artiq olan coxlu miqdarda silindrik seqmentler seciyyelendirir Bezi torpaq sari qirxayaqlarin daha nazik bedeni olur diametri 1 mm onlar kordur zeif piqmentlesmisler zeher vezilerinin xal sekilli delikleri aydin nezere carpir Meselen nazik sari qirxayaqlar fesilesinin Blaniulidae numayendeleri beledir Esl sari qirxayaqlarin Julidae bedeni naziklerdekinden daha az dartilmisdir ve onlarda adeten gozler olur Heyat terziSari qirxayaqlar ikicutayaqlilarin en zengin ve cox yayilmis destesini temsil edirler Esl sari qirxayaqlar fesilesinin novleri 22 nov daha zengindir Lenkeran zonasinin qarisiq meselerinde onlardan Amblyiulus continentalis All ustunluk teskil edir Alcaq dagliq zonasinin dag mese saritorpaqlarinda bunlarin sayi 1 m 65 ferd teskil edir A continentalis yalniz mese orluyu altinda rast gelinir mese doseneyinde torpagin ust onsantimetrlik tebeqesinde curumus agacda yasayir Bir nece il erzinde omur surur Onlarda yaz ve payiz fealliq zirvesi ve yay qis diapauzalari ile aydin movsumi ritm musahide edilir A cjntinentalis den ferqli olaraq Ommotoiulus caspius Lohm subdominant novu meselerde xam col sahelerinde cay ve limon plantasiyalarinda rast gelinir Butun il erzinde feal qidalanir Miqdar seviyyesi A continentalis den asagi olsa da bitki qaliqlarinin parcalanmasinda onun ehemiyyetini daha uzun qidalanma dovru artirir Her iki novun fealiyyeti neticesinde Lenkeranin alcaq dagliq zonasindaki meselerde olan butun xezeller demek olar ki parcalanir Boyuk Qafqazin dag mese qonur ve dag mese qehveyi torpaqli qarisiq meselerinde Megaphyllum brachyurum Att ustunluk teskil edir Kicik Qafqazin alp cemenlikleri altindaki dag cemen six cimli torpaqli yamaclarinda bitki qaliqlarinin esas parcalayicisi olan Anuroleptophyllum caucasicum Att sayi 1 m ferddir Muhitin elverissiz hidrotermik seraiti ile bagli olaraq cemi 4 ay ceken fealliq dovru erzinde onlar 56 q m e qeder xezel parcalamaga qabildirler ki bu da il erzinde torpaqda curuyen butun xezelin texminen yarisini teskil edir Kicik Qafqazin alcaq dagliq zonasindaki medenilesmis sabalidi boz qehveyi torpaqlar ucun yonca denli bitkiler sari qirxayaqlardan Brachyiulus lusitanus Verh seciyyevidir Azerbaycanda sari qirxayaqlar 24 novle temsil olunmuslar YayilmasiAzerbaycanda Lenkeran Kicik Qafqaz ve Boyuk Qafqaz bolgelerinde yayilmisdir TesnifatiSekillerSari qirxayaqlar destesiIstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 1999 Shear W A Class Diplopoda de Blainville in Gervais 1844 Animal Biodiversity An Outline of Higher level Classification and Survey of Taxonomic Richness red Z Zhang 2011 C 3148 burax 1 S 159 164 ISBN 978 1 86977 849 1 978 1 86977 850 7 Azerbayvcanin heyvanlar alemi II cild Baki Elm 2004EdebiyyatAzerbayvcanin heyvanlar alemi II cild Baki Elm 2004Xarici kecidlerOrder Julida JulidaHemcinin bax