1864-cü ildə İstanbulda dünyaya gəldi. İstanbul liman rəisi Dilavər Paşanın oğludur. İlkin təhsilini aldıqdan sonra hərbiyyə məktəbi və Hərbi Akademiyanı bitirdi (1888) və ardından kapitan rütbəsinə yüksəldi. 1891-ci ildə hərbi təhsilini tamamlamaq məqsədilə Almaniyaya göndərildi. Döndükdən sonra 1894-cü ildə Hərbi Akademiyada müəllimliyə başladı. 1897-ci ildə başlayan Osmanlı-Yunan müharibəsinə qatıldı. 1901-ci ildə dönəmin önəmli siyasi fiqurlarından Dəli Fuad Paşanın qızıyla evləndi ancaq 2 il sonra qaynatasının Dəməşqə sürgün edilməsiylə o da gözdən düşdü və Diyarbəkirə sürgün edildi. II Məşrutiyyətin elanından sonra (1908) Hərbi məclisin ikinci rəisliyinə gətirildi. Rütbəsi general-mayorluğa yüksəldildi və Ədirnədəki ikinci ordunun rəhbərliyinə gətirildi. 31 mart hadisələrini yatırmaq üçün Salonikidən yola düşən ordunu dəstəklədi, Əhməd Tofiq Paşa və Hüseyn Hilmi Paşa hökumətlərində Hərbi nazir, Haqqı Paşa hökumətində isə Bahriyyə (Hərbi donanma) naziri vəzifələrində fəaliyyət göstərdi. Nazirlik vəzifəsindən azad olduqdan sonra Əyan məclisinə üzv seçildi (1911). Qazi Əhməd Muxtar Paşa hökumətində Nafiyə (İnşaat və Memarlıq işləri), Kiprli Kamil Paşa hökumətində isə Bahriyyə naziri vəkili olaraq çalışdı. Balkan yarımadasındakı sülhü təmin etmək məqsədilə keçirilən London konfransına üzv olaraq qatıldı. Ancaq Mahmud Şövkət Paşa sədarətində yeni hökumətin qurulması səbəbilə geri çağrıldı. I Dünya Müharibəsinin sonunadək Əyan məclisi üzvlüyündən başqa heç bir vəzifədə olmadı. Xanımının müalicəsi səbəbilə getdiyi İsveçrədə ikən Mudros müqaviləsi imzalandı (30 oktyabr1918). Müqavilə şərtlərinin ağır olması səbəbilə bir müddət İstanbula gələ bilmədi. Paris konfransına qatılmaq üzrə öncə İsveçrəyə gələn Kürəkən Fərid Paşadan geri dönüş üçün yardım istəsə də, sədrəzəm çox yaxında yeni bir hökumət kabinetinin qurulacağını və ona da bu kabinetdə vəzifə veriləcəyini, o vaxta qədər burda qalmasını bildirdi.
Ancaq Parisdən əli boş qayıdan və Milli Hərəkata qarşı münasibəti səbəbilə ağır tənqidlərə məruz qalan Fərid Paşa istehfa verdi və ertəsi gün yenidən vəzifəyə gətirildi (21 iyul1919). Üçüncü hökumət kabinetini hansısa siyasi birliyə bağlı olmayan şəxslərdən təşkil etmək istəyən Fərid Paşa, Milli Mübarizə Hərəkatıın dəstəkçiləri olan Əli Rza, Əhməd İzzət və Saleh Paşanı kabinetə çağırdı. Bu 3 paşanın ortaq xüsusiyyəti yaşlı olmaları, İttihadçılarla çox yaxın olmamaları və hərbi təhsillərini məktəbdən almaları səbəbilə orduda sevilmələri idi. Bahriyyə nazirliyinə təyin edilən Saleh Paşa İsveçrədən dönənədək ona Əli Rza Paşa vəkillik etdi. Ancaq çox keçmədən Fərid Paşanın yanlış siyasəti nəticəsində İstanbullaAnadolu arasında münasibətlər korlandı və hökumət istehfaya göndərildi (30 sentyabr1919). Yeni hökumət isə Əli Rza Paşanın rəhbərliyi ilə quruldu (2 oktyabr1919). Qurulan bu hökumətdə də Bahriyyə nazirliyi vəzifəsini qoruyan Saleh Paşa öz istəyilə Anadoludakı hərəkat üzvləriylə danışıqları bərpa etmək üçün Anadoluya göndərildi. AmasiyadaMustafa Kamal Paşa, Hüseyn Rauf və Bəkir Sami bəylərlə üç gün boyunca müzakirələr apardı (20-22 oktyabr 1919) və nəticədə 5 protokol imzalandı. Beləcə, Ərzurum və Sivas konqreslərində alınan qərarlar İstanbul hökuməti tərəfindən təsdiqləndi. Razılığa əsasən yeni çağırılacaq Məclis-i Məbusan İstanbulda toplandı (12 yanvar1920). Ancaq İstanbul hökuməti ilə Anadoludakı hərəkatın birləşməsindən narahat olan işğalçı birliklərin təzyiqləriylə Əli Rza Paşanın hökuməti istehfaya getməyə məcbur oldu (3 mart1920).
Sultan Vahidəddin isə son hökumət kabinetinin fəaliyyətindən razı qalmışdı və bu istiqamətdə fəaliyyət göstərməsi şərtiylə Saleh Paşanı saraya dəvət etdi. Dəvətin səbəbini öyrənərək ağlamağa başlayan Saleh Paşa ilk öncə bu vəzifəni qəbul etməyəcəyini bildirdi. Ancaq Fərid Paşanın yenidən sədarətə gətiriləcəyini və bunun nəticələrinin pis olacağını izah edən Mabeyn baş katibi Əli Fuad bəy tərəfindən zorla sultanın qəbuluna salındı. Qəbul əsnasında da tərəddüd yaşayan Saleh Paşa vəzirlik və marşal rütbəsiylə birlikdə yeni kabinetin qurulması vəzifəsini qəbul etdi. Sultan Vahidəddinin ondan yeganə istəyi isə məclis üzvlərinin hökumət kabinetinə alınmaması və kabinetə alınacaq şəxslərin daha öncədən saraya xəbər verilməsi oldu. Nəticədə tamamilə bitərəf şəxslərdən toplanan Saleh Paşa hökuməti 8 mart1920-ci ildə fəaliyyətə başladı.
Bu əsnada isə işğalçı birliklər İstanbuldakı yunan və ermənilərin müsəlman tərəfindən qətlə yetiriləcəyi şayələrini yaymağa başladılar. Hökumət tərəfindən bu xəbərlər yalanlansa da, İstanbulu işğal etməyə başlayan müttəfiq birlikləri (15-16 mart gecəsi) şəhərdə hərbi vəziyyət elan etdi və önəmli yerləri, eləcə də rəsmi qurumları ələ keçirdi. Milliyyətçi məclis üzvlərini və dövlət adamlarını həbs edərək Malta adasına sürgün etdilər. Vəziyyət sədrəzəm Saleh Paşaya İngiltərə səfirliyinin tərçüməçisi tərəfindən səhər saatlarında açıqlandı. Verilən notayla razılaşmaq istəməyən Saleh Paşaya, Milli Mübarizə hərəkatının rəhbərləri ilə – başda Mustafa Kamal Paşa olmaqla əlaqənin kəsilməli olduğu, əks təqdirdə hökumətin ləğv ediləcəyi, üzvlərinin isə cəzalandırılacağı bildirildi. Dərhal cabinet üzvlərini toplayan Saleh Paşa vəziyyəti müzakirə etdikdən sonra saraya gedib məlumat verdi. Günorta saatlarında baş tutan iclasın ardından istehfaya getməyi təklif edən Saleh Paşa, Daxili işlər naziri Hazım bəy və bəzi nazirlərin etirazı ilə fikrindən daşındı. İşğalçı birliklərin notasına 18 mart axşamı verilən cavabda işğalın səbəbsiz və yersiz olduğu, Anadoludakı hərəkatın isə yunan işğalı nəticəsində başladığı qeyd edildi. Saleh Paşa istehfa vermədikcə işğalçı birliklərin istədiyi Fərid Paşanın sədarətə gətirilməsi mümkünsüz idi. Bu səbəblə vəzifədə qalmağı özünə borc bilən Saleh Paşa istehfa verməkdən imtina edirdi. Bu əsnada Mustafa Kamal Paşa İstanbuldakı hökumətin işğalçı qüvvələr tərəfindən ələ keçirilməsini bəhanə göstərərək ölkənin idarəsini ələ aldı və Ankarada yeni bir məclisin çağırılmasına hazırlaşdı. Anadoludakı bu hərəkatı dəstəkləmək istəyən Saleh Paşa məclis üzvlərindən ibarət bir heyəti Ankaraya göndərdi. Bu hərəkəti işğalçı birliklərin etirazı ilə qarşılandı və nəticədə istehfa verməyə məcbur edildi (5 aprel1920). Beləcə bir aylıq Saleh Paşa hökuməti ilə 6 ay davam edən İstanbul-Ankara yaxınlaşması da sona çatdı. Yeni qurulan Fərid Paşa hökuməti tərəfindən haqqında tədqiqat başlandı və rütbəsi kapitana salındı (18 iyul1920). Ancaq həmin ilin oktyabrında qurulan Əhməd Tofiq Paşa hökuməti tərəfindən haqqındakı tədqiqat dayandırıldı və əvvəlki rütbələri geri verildi.
Saleh Paşa qurulan bu hökumətdə Bahriyyə nazirliyinə gətirildi. Bu vəzifəsi əsnasında Daxili işlər naziri Əhməd İzzət Paşanın rəhbərlik etdiyi sülhməramlı heyətlə Anadoluya göndərildi (2 dekabr1920). Heyəti Biləcikdə qarşılayan Mustafa Kamal Paşa yeni qurulan İstanbul hökumətini tanımadığını bildirərək heyət üzvlərini 3 ay boyunca Ankarada saxladı. Ankaradan döndükdən sonra isə həm Saleh Paşa, həm də heyətin rəhbəri Əhməd İzzət Paşa bundan sonra hansısa rəsmi vəzifəyə gətirilməyəcəkləri ilə bağlı yazılı mətni imzalayaraq azadlığa buraxıldı (7 mart1921). İmzaladıqları mətnə sadiq qalaraq 23 aprel tarixində istehfa verən hər iki paşa Sakarya döyüşündən az öncə yenidən kabinetə alındılar (12 iyun 1921). Bu vəzifəsində ikən vəfat edən xanımının cənazəsini almaq üçün getdiyi İsveçrədə (7 avqust – 20 oktyabr1921) Milli Mübarizənin dəstəklənməsi üçün Fransa və İtaliya ilə gizli əlaqələr qurdu. Səltənətin ləğvindən sonra digər dövlət adamlarıyla birlikdə istehfa edən Saleh Paşa (4 noyabr1922) Mustafa Kamal Paşa ilə heç vaxt tam mənada uyğunlaşmadı. Atatürk ona nə vəzifə verdi, nə də şəxsi həyatına qarışdı. Çox cüzi məbləğlə təqaüdə çıxarılan Saleh Paşa 1934-cü ildə Kezrak soyadını aldı və həyatının geri qalan hissəsini yoxsul şəkildə İstanbulda keçirdi. 25 oktyabr1939-cu ildə İstanbul Göztəpədəki evində vəfat etdi və cənazəsi marşallara xas mərasimlə Əyyubsultan məzarlığına dəfn olundu.
Mənbə
Gazi Mustafa Kemal, Nutuk, Ankara 1927, s. 145-283;
İbnülemin, Son Sadrıazamlar, s. 2118-2131;
Danişmend, Kronoloji, IV, 463-564;
Salâhi R. Sonyel, Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, Ankara 1973, I, 148, 151, 153-155, 205-210;
Sina Akşin, İstanbul Hükümetleri ve Millî Mücadele, Ankara 1998, II, 10, 38, 46-48, 98-100, 157-159, 286-287, 381-487;
“Salih Paşa, Hulûsi”, TA, XXVIII, 79.
İstinadlar
Ali Fuat Türkgeldi, Görüp İşittiklerim (Ankara 1949), Ankara 1984, s. 38, 42-43, 258-260;
September 18, 2021
saleh, hulusi, paşa, 1864, 1939, mehmed, vahidəddinin, səltənətində, gün, sədrəzəm, olmuş, osmanlı, dövlət, adamı, osmanlı, sədrəzəmi2, mart, 1920, aprel, 1920sələfi, əli, paşaxələfi, kürəkən, fərid, paşaşəxsi, məlumatlardoğum, tarixi, 1864doğum, yeri, istanbu. Saleh Hulusi Pasa d 1864 o 1939 VI Mehmed Vahideddinin seltenetinde 1 ay 3 gun sedrezem olmus Osmanli dovlet adami Saleh Hulusi PasaOsmanli sedrezemi2 mart 1920 5 aprel 1920Selefi Eli Rza PasaXelefi Kureken Ferid PasaSexsi melumatlarDogum tarixi 1864Dogum yeri Istanbul Osmanli imperiyasiVefat tarixi 1939 75 yasinda Vefat yeri Istanbul Istanbul ili TurkiyeAtasi Dilaver Pasa Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati Redakte1864 cu ilde Istanbulda dunyaya geldi Istanbul liman reisi Dilaver Pasanin ogludur Ilkin tehsilini aldiqdan sonra herbiyye mektebi ve Herbi Akademiyani bitirdi 1888 ve ardindan kapitan rutbesine yukseldi 1891 ci ilde herbi tehsilini tamamlamaq meqsedile Almaniyaya gonderildi Dondukden sonra 1894 cu ilde Herbi Akademiyada muellimliye basladi 1897 ci ilde baslayan Osmanli Yunan muharibesine qatildi 1901 ci ilde donemin onemli siyasi fiqurlarindan Deli Fuad Pasanin qiziyla evlendi ancaq 2 il sonra qaynatasinin Demesqe surgun edilmesiyle o da gozden dusdu ve Diyarbekire surgun edildi II Mesrutiyyetin elanindan sonra 1908 Herbi meclisin ikinci reisliyine getirildi Rutbesi general mayorluga yukseldildi ve Edirnedeki ikinci ordunun rehberliyine getirildi 31 mart hadiselerini yatirmaq ucun Salonikiden yola dusen ordunu destekledi Ehmed Tofiq Pasa ve Huseyn Hilmi Pasa hokumetlerinde Herbi nazir Haqqi Pasa hokumetinde ise Bahriyye Herbi donanma naziri vezifelerinde fealiyyet gosterdi Nazirlik vezifesinden azad olduqdan sonra Eyan meclisine uzv secildi 1911 Qazi Ehmed Muxtar Pasa hokumetinde Nafiye Insaat ve Memarliq isleri Kiprli Kamil Pasa hokumetinde ise Bahriyye naziri vekili olaraq calisdi Balkan yarimadasindaki sulhu temin etmek meqsedile kecirilen London konfransina uzv olaraq qatildi Ancaq Mahmud Sovket Pasa sedaretinde yeni hokumetin qurulmasi sebebile geri cagrildi I Dunya Muharibesinin sonunadek Eyan meclisi uzvluyunden basqa hec bir vezifede olmadi Xaniminin mualicesi sebebile getdiyi Isvecrede iken Mudros muqavilesi imzalandi 30 oktyabr 1918 Muqavile sertlerinin agir olmasi sebebile bir muddet Istanbula gele bilmedi Paris konfransina qatilmaq uzre once Isvecreye gelen Kureken Ferid Pasadan geri donus ucun yardim istese de sedrezem cox yaxinda yeni bir hokumet kabinetinin qurulacagini ve ona da bu kabinetde vezife verileceyini o vaxta qeder burda qalmasini bildirdi Ancaq Parisden eli bos qayidan ve Milli Herekata qarsi munasibeti sebebile agir tenqidlere meruz qalan Ferid Pasa istehfa verdi ve ertesi gun yeniden vezifeye getirildi 21 iyul 1919 Ucuncu hokumet kabinetini hansisa siyasi birliye bagli olmayan sexslerden teskil etmek isteyen Ferid Pasa Milli Mubarize Herekatiin destekcileri olan Eli Rza Ehmed Izzet ve Saleh Pasani kabinete cagirdi Bu 3 pasanin ortaq xususiyyeti yasli olmalari Ittihadcilarla cox yaxin olmamalari ve herbi tehsillerini mektebden almalari sebebile orduda sevilmeleri idi Bahriyye nazirliyine teyin edilen Saleh Pasa Isvecreden donenedek ona Eli Rza Pasa vekillik etdi Ancaq cox kecmeden Ferid Pasanin yanlis siyaseti neticesinde Istanbulla Anadolu arasinda munasibetler korlandi ve hokumet istehfaya gonderildi 30 sentyabr 1919 Yeni hokumet ise Eli Rza Pasanin rehberliyi ile quruldu 2 oktyabr 1919 Qurulan bu hokumetde de Bahriyye nazirliyi vezifesini qoruyan Saleh Pasa oz isteyile Anadoludaki herekat uzvleriyle danisiqlari berpa etmek ucun Anadoluya gonderildi Amasiyada Mustafa Kamal Pasa Huseyn Rauf ve Bekir Sami beylerle uc gun boyunca muzakireler apardi 20 22 oktyabr 1919 ve neticede 5 protokol imzalandi Belece Erzurum ve Sivas konqreslerinde alinan qerarlar Istanbul hokumeti terefinden tesdiqlendi Raziliga esasen yeni cagirilacaq Meclis i Mebusan Istanbulda toplandi 12 yanvar 1920 Ancaq Istanbul hokumeti ile Anadoludaki herekatin birlesmesinden narahat olan isgalci birliklerin tezyiqleriyle Eli Rza Pasanin hokumeti istehfaya getmeye mecbur oldu 3 mart 1920 Sultan Vahideddin ise son hokumet kabinetinin fealiyyetinden razi qalmisdi ve bu istiqametde fealiyyet gostermesi sertiyle Saleh Pasani saraya devet etdi Devetin sebebini oyrenerek aglamaga baslayan Saleh Pasa ilk once bu vezifeni qebul etmeyeceyini bildirdi Ancaq Ferid Pasanin yeniden sedarete getirileceyini ve bunun neticelerinin pis olacagini izah eden Mabeyn bas katibi Eli Fuad bey terefinden zorla sultanin qebuluna salindi Qebul esnasinda da tereddud yasayan Saleh Pasa vezirlik ve marsal rutbesiyle birlikde yeni kabinetin qurulmasi vezifesini qebul etdi Sultan Vahideddinin ondan yegane isteyi ise meclis uzvlerinin hokumet kabinetine alinmamasi ve kabinete alinacaq sexslerin daha onceden saraya xeber verilmesi oldu Neticede tamamile biteref sexslerden toplanan Saleh Pasa hokumeti 8 mart 1920 ci ilde fealiyyete basladi 1 Bu esnada ise isgalci birlikler Istanbuldaki yunan ve ermenilerin muselman terefinden qetle yetirileceyi sayelerini yaymaga basladilar Hokumet terefinden bu xeberler yalanlansa da Istanbulu isgal etmeye baslayan muttefiq birlikleri 15 16 mart gecesi seherde herbi veziyyet elan etdi ve onemli yerleri elece de resmi qurumlari ele kecirdi Milliyyetci meclis uzvlerini ve dovlet adamlarini hebs ederek Malta adasina surgun etdiler Veziyyet sedrezem Saleh Pasaya Ingiltere sefirliyinin tercumecisi terefinden seher saatlarinda aciqlandi Verilen notayla razilasmaq istemeyen Saleh Pasaya Milli Mubarize herekatinin rehberleri ile basda Mustafa Kamal Pasa olmaqla elaqenin kesilmeli oldugu eks teqdirde hokumetin legv edileceyi uzvlerinin ise cezalandirilacagi bildirildi Derhal cabinet uzvlerini toplayan Saleh Pasa veziyyeti muzakire etdikden sonra saraya gedib melumat verdi Gunorta saatlarinda bas tutan iclasin ardindan istehfaya getmeyi teklif eden Saleh Pasa Daxili isler naziri Hazim bey ve bezi nazirlerin etirazi ile fikrinden dasindi Isgalci birliklerin notasina 18 mart axsami verilen cavabda isgalin sebebsiz ve yersiz oldugu Anadoludaki herekatin ise yunan isgali neticesinde basladigi qeyd edildi Saleh Pasa istehfa vermedikce isgalci birliklerin istediyi Ferid Pasanin sedarete getirilmesi mumkunsuz idi Bu sebeble vezifede qalmagi ozune borc bilen Saleh Pasa istehfa vermekden imtina edirdi Bu esnada Mustafa Kamal Pasa Istanbuldaki hokumetin isgalci quvveler terefinden ele kecirilmesini behane gostererek olkenin idaresini ele aldi ve Ankarada yeni bir meclisin cagirilmasina hazirlasdi Anadoludaki bu herekati desteklemek isteyen Saleh Pasa meclis uzvlerinden ibaret bir heyeti Ankaraya gonderdi Bu hereketi isgalci birliklerin etirazi ile qarsilandi ve neticede istehfa vermeye mecbur edildi 5 aprel 1920 Belece bir ayliq Saleh Pasa hokumeti ile 6 ay davam eden Istanbul Ankara yaxinlasmasi da sona catdi Yeni qurulan Ferid Pasa hokumeti terefinden haqqinda tedqiqat baslandi ve rutbesi kapitana salindi 18 iyul 1920 Ancaq hemin ilin oktyabrinda qurulan Ehmed Tofiq Pasa hokumeti terefinden haqqindaki tedqiqat dayandirildi ve evvelki rutbeleri geri verildi Saleh Pasa qurulan bu hokumetde Bahriyye nazirliyine getirildi Bu vezifesi esnasinda Daxili isler naziri Ehmed Izzet Pasanin rehberlik etdiyi sulhmeramli heyetle Anadoluya gonderildi 2 dekabr 1920 Heyeti Bilecikde qarsilayan Mustafa Kamal Pasa yeni qurulan Istanbul hokumetini tanimadigini bildirerek heyet uzvlerini 3 ay boyunca Ankarada saxladi Ankaradan dondukden sonra ise hem Saleh Pasa hem de heyetin rehberi Ehmed Izzet Pasa bundan sonra hansisa resmi vezifeye getirilmeyecekleri ile bagli yazili metni imzalayaraq azadliga buraxildi 7 mart 1921 Imzaladiqlari metne sadiq qalaraq 23 aprel tarixinde istehfa veren her iki pasa Sakarya doyusunden az once yeniden kabinete alindilar 12 iyun 1921 Bu vezifesinde iken vefat eden xaniminin cenazesini almaq ucun getdiyi Isvecrede 7 avqust 20 oktyabr 1921 Milli Mubarizenin desteklenmesi ucun Fransa ve Italiya ile gizli elaqeler qurdu Seltenetin legvinden sonra diger dovlet adamlariyla birlikde istehfa eden Saleh Pasa 4 noyabr 1922 Mustafa Kamal Pasa ile hec vaxt tam menada uygunlasmadi Ataturk ona ne vezife verdi ne de sexsi heyatina qarisdi Cox cuzi meblegle teqaude cixarilan Saleh Pasa 1934 cu ilde Kezrak soyadini aldi ve heyatinin geri qalan hissesini yoxsul sekilde Istanbulda kecirdi 25 oktyabr 1939 cu ilde Istanbul Goztepedeki evinde vefat etdi ve cenazesi marsallara xas merasimle Eyyubsultan mezarligina defn olundu Menbe RedakteGazi Mustafa Kemal Nutuk Ankara 1927 s 145 283 Ibnulemin Son Sadriazamlar s 2118 2131 Danismend Kronoloji IV 463 564 Salahi R Sonyel Turk Kurtulus Savasi ve Dis Politika Ankara 1973 I 148 151 153 155 205 210 Sina Aksin Istanbul Hukumetleri ve Milli Mucadele Ankara 1998 II 10 38 46 48 98 100 157 159 286 287 381 487 Salih Pasa Hulusi TA XXVIII 79 Istinadlar Redakte Ali Fuat Turkgeldi Gorup Isittiklerim Ankara 1949 Ankara 1984 s 38 42 43 258 260 Menbe https az wikipedia org w index php title Saleh Hulusi Pasa amp oldid 6077438, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
