fbpx
Wikipedia

SSRİ fəlsəfəsi

SSRİ fəlsəfəsi - XX əsr fəlsəfə tarixində demək olar ki, tədqiq olunmamış dövrlərdən biri də sovet dövrü fəlsəfəsidir. 70 il ərzində Sovet İttifaqı adlanan böyük bir ölkədə yayılan və inkişaf edən fəlsəfədən danışmamaq doğru olmazdı. Bu ölkədə nəinki müharibələr, dəhşətli sosial eksperimentlər aparılmış, həmçinin fəlsəfə ilə də məşğul olmuşlar. Sovet quruluşunun hazırkı tənqidçilərinin fikrincə, sovetlər birliyində 10 illərlə fəlsəfə olmamış, intellektual həyat məhv olmuş, ancaq mərkəzi paytaxt şəhərlərində qadağan olunmuş söhbətlər aparılmışdır. Əlbəttə bütün bunlar ağ yalandır. Əslində Sovetlər İttifaqında başdan– başa savadsızlığın ləğvi, əyintilərlə olsa da mədəni inqilabın həyata keçirilməsi mümkün olmuşdur. Bəzilərinin bəyənmədikləri alimlərin əksəriyyəti aristokrat ailələrindən deyil, sadə fəhlə və kəndli ailələrindən çıxmış adamlar olmuşdur. Əslində sovet dövrü bütövlükdə fəlsəfi təhlil baxımından mürəkkəb, maraqlı və həm də dramatik olmuşdur.

XX əsrin 20–30–cu illərində bir sıra görkəmli alim–filosofların məcburi mühacirətə yollanması (onlar bolşeviklərin ideoloji doktrinaları ilə razılaşmırdılar) heç də fəlsəfi həyata son qoymadı. Sovetlər birliyində qalıb işləyən və eləcə də yetişməkdə olan yeni filosof nəsilləri çox çətin bir siyasi dövrdə yaşamalarına, bəzi fikirləri açıq şəkildə deyə bilmədiklərinə, hətta öz ideyalarına görə həyatlarını belə qurban verməklərinə baxmayaraq, fəlsəfə elmini inkişaf etdirmişlər. Əslində hamı xaricə gedə bilməzdi. Yaxud da hamı dissident ola bilməzdi. Bundan başqa, həmin dövrdə yaşamış alimlərin demək olar ki, əksəriyyəti marksizmin həqiqi fəlsəfə olduğuna bütün varlıqları ilə inanmışdılar. Tarixin dəfələrlə sübut etdiyi kimi, həyat öz iradəsini çox zaman diktə etmək qüdrətinə malik olduğundan, həmin dövr alimləri də zamanın göstərişlərinə tabe olmuşdular. Sovet dövrü fəlsəfəsi, onun inkişaf mərhələləri və işlədiyi əsas mövzuları necə səciyyələndirmək olar? Hər şeydən əvvəl, bu dövrü üç mərhələyə bölmək lazımdır.

Birinci mərhələ

Birinci mərhələni şərti olaraq 1922–1930–cu illərlə əlaqələndirmək mümkündür. Bu dövr diskusiya və mübahisələr dövrü hesab olunur. Bu dövr mübahisəsinə V.İ.Leninin 1922– ci ildə çapdan çıxan «Mübariz materializmin əhəmiyyəti haqqında» əsəri daha çox səbəb olmuşdur. Sonralar Leninin fəlsəfi vəsiyyəti hesab olunan bu əsərdə əsas ideya mübariz materializm anlayışında ifadə edilmiş fəlsəfənin marksist partiyalılığı ideyasıdır. Filosofların qarşısına vəzifələr qoyulurdu. Bu, kütlələr içərisində dialektik materialist dünyagörüşünü, xüsusən ateizm təbliğatını gücləndirməkdən, müasir ictimai inkişafın və elmi tərəqqinin irəli sürdüyü problemlər baxımından fəlsəfənin, xüsusilə materialist dialektikanın daha da inkişaf etdirilməsindən, Qərb (V.İ.Lenində burjua) fəlsəfəsinin müxtəlif cərəyanları ilə fəal mübarizədən ibarətdir. O, bütün idealistləri– «dinin diplomlu nökərlərini» ifşa etməyi tələb edirdi.

Həmin vaxtdan başlayaraq sovet fəlsəfəsi dialektik materialist xəttini müdafiə etməyə başladı. Doğrudur, həmin fəlsəfədə də bu və ya digər problemlə əlaqədar mübahisələr gedirdi.

Bir sözlə, 20–30–cu illər fəlsəfəsi həyatda çox qızğın diskusiyalar dövrüdür. Onlardan biri cəmiyyət və insanın həyatında bioloji və sosial amillərin münasibətinə həsr olunmuşdur.

Bir sıra alimlər psixik həyata sırf bioloji səviyyənin təzahürü kimi baxırdı. V.M.Bexterov «Kollektiv refleksologiya»nı yaratmışdı ki, digər filosoflar onu sosiologiyanın yeni bir elmi metodu kimi qələmə verirdilər. Həmin dövrdə zoososiologiya və fitososiologiya yaranır və bütün canlıların vahid «sosial mexanizmləri» axtarışı aparılır. Biolojiləşdiricilər içərisindən təbiətşünaslığı sinfi yanaşma ilə birləşdirməyə çalışan «fəlsəfi nihilistlər» yaranmışdı. Onlar istismarçı siniflərin xidmətçisi olan fəlsəfədən xilas olmağa çağırırdılar. Bu üzdən iraq «alimlər» psixika və dünyagörüşü anlayışlarını istismarçıların uydurması hesab edib, fiziologiyanın psixologiyanın yerini almasını tələb edirdilər. Nihilistlər filsofluq edən tarixçilər tərəfindən rədd edildilər.

Digər diskusiya marksist bazis anlayışı ətrafında, üçüncü diskusiya isə Asiya istehsal üsulu təsəvvürləri ətrafında gedirdi. Asiya istehsal üsulunda torpaq üzərində xüsusi mülkiyyətin olmaması, kənd icmasının mühüm əhəmiyyətə malik olması ilə əlaqələndirilirdi. Əslində bu prinsiplər bir sıra istehsal üsulunun tam əlamətləri hesab oluna bilməzdi.

Ümumiyyətlə, həmin dövrdəki nəzəri döyüşlərdə hamıdan çox–həkim, yazıçı, filosof–pozitivist, V.İ.Leninin çoxdankı opponenti Aleksandr Boqdanovun adı daha çox hallanırdı. A.Boqdanov N.İ.Buxarinlə birlikdə «mexanist» adını almışdı. Çünki onlar öz əsərlərində inkişafın dialektik ziddiyyətləri ideyasına əsaslanmır, cəmiyyətdə tarazlığı saxlayan təşkiletmə ideyasına arxalanırdılar. A.Boqdanov «Tektologiya» adlı təşkil elmi yaratdı ki, o da müasir sistem nəzəriyyəsinin əsas ideyalarını qabaqcadan bildirmişdir. O, tektologiyanı proletar mədəniyyətinin fundamenti hesab edirdi və belə düşünürdü ki, proletariat həmin elmə yiyələnmədən cəmiyyətdə heç bir dəyişiklik etməyə çalışmamalıdır. A.Boqdanov proletkulçuluğun əsasını qoyanlardan və nəzəriyyəçilərindən biridir. Onun fikrincə, incəsənətin cəmiyyətdə başlıca rolu proletar kütlələrin mübarizəyə və əməyə hazırlamaqdan ibarətdir. Rusiyada 20–ci illərdə üzə çıxan alimlərdən biri də Mixail Baxtin olmuşdur. 1921–ci ildə «Hərəkət fəlsəfəsinə dair» əsərini yazmışdır. A.F.Losev (1927–ci ildən 1930–cu ilə qədər 8 cildlik əsərlər yazmışdır), Q.Q.Şpet, L.S.Vıqotski və b.-nın mühüm tədqiqatları olmuşdur. 1930-cu ildən başlayaraq rejim ideoloji təqibi gücləndirərək hər cür müstəqil təfəkkürə qarşı repressiyalara başladı. 1929–cu ilə qədər ölkənin fəlsəfi həyatında A.M.Deborinin rəhbərlik etdiyi tədqiqatçılar, eləcə də «Pod znamenem Marksizma» jurnalının ətrafında olanlar aparıcı rol oynayırdılar. Bunlar inqilaba qədər və inqilabdan sonra fəaliyyət göstərən alimlər və partiya xadimləri idi. A.M.Deborin Leninin vəsiyyətlərinə əməl edərək «Mübariz materialist– dialektiklər» cəmiyyətini yaratdı. «Materializm kitabxanası» əsərlərinin nəşrində iştirak edərək Boqdanov və Buxarin kimi mexanistlərlə mübarizə aparmışdır. Lakin 1929–cu ildə Deborin akademik seçiləndən sonra (həmin vaxt Buxarin də seçilmişdi), ona və onun qrupuna Stalinin qəzəbi tutdu. Stalin elan etdi ki, Deborin və onun qrupunun yazdığı nə varsa təzədən nəzərdən keçirilməlidir. Eyni zamanda onların qrupuna «menşeviklik» edən idealizm» damğasını vururdu. Deborindən tələb olundu ki, açıq şəkildə bütün tələbələrini Qırmızı professorlar institutunun yığıncağında tənqid etsin və onları xalq düşməni adlandırsın. Lakin Deborin bu təklifi rədd etdi. Tezliklə jurnalın redaktoru Deborinin yerinə M.B.Mitin təyin olunur. M.B.Mitin 1936– cı ildə əsərlərinin birində deborinçiləri «banda» və «trotskizmin bilavasitə xəfiyyələri» adlandırdı. Nəticədə Deborinin bütün tələbələri və tərəfdarları həbs olunaraq məhv edildilər. Bu andan başlayaraq uzun müddət sovet fəlsəfəsində bir avtoritet təsdiq olundu. Bu da xalqların atası– İ.V.Stalin idi. 1938–ci ildə Stalin yazdığı «ÜİK(b)P qısa tarixi kursu» adlı əsəri çapdan çıxdı. Orada xüsusi fəlsəfə bölməsi var idi ki, həmin bölmə də uzun müddət fəlsəfə sahəsində çalışanlar üçün qanuna çevrildi. İldən–ilə fəlsəfədə bu və ya digər prinsip daha da ehkamlaşdırılır, fikrin hər cür tərəqqisi yerindəcə boğulurdu. Lakin bütün bunlara baxmayaraq elə həmin dövrdə M.Baxtinin, K.Meqrelidzenin əsərləri çapdan çıxmışdır. V.İ.Vernadski gərgin şəkildə noosfera ideyası üzərində işləmişdir. Həmin ideyalar 1975–ci ildə çapdan çıxsa da, elə 30–cu illərin ikin­ci yarısında yazılmışdı. 40–cı illərdə S.L.Rubinşteyn və A.N.Leon­tyevin və digər böyük psixoloqlarının fəlsəfi ideyaları for­malaş­mışdı. Onların sırasına D.N.Uznadzeni də daxil edə bilərik.

İkinci mərhələ

Sovet fəlsəfəsinin tarixinin ikinci mərhələsi 19301953–cü illəri əhatə edir. Bu dövr kədərli və şərəfsiz dövr hesab olunur. Doğrudur, bu dövrdə bir sıra formal fəlsəfə strukturları yaranır. Moskva Dövlət UniversitetindəLeninqrad Dövlət Universitetində fəlsəfə fakültələri yaranır. 1947–ci ildən «Fəlsəfə Məsələləri» jurnalı çap olunmağa başlamışdır. Bütün bunlara baxmayaraq bu dövr nəzəri tənəzzül dövrü, bu və ya digər müəllifə qarşı çıxmağa məcbur olmaq dövrüdür. Məsələn, «Fəlsəfə tarixi»nin III cildi öldürücü tənqidə məruz qaldı. Müəllifləri sinfi yanaşmaya kifayət qədər fikir verməməkdə təqsirləndirirdilər. Həmin dövrdə bir əsər də olsun zamanın imtahanından çıxa bilməmişdir.

Üçüncü mərhələ

SSRİ–də fəlsəfənin inkişafının üçüncü mərhələsi Stalinin ölümündən başlayaraq SSRİ–nin dağılmasına qədər davam etmişdir. 60–cı illərdən başlayaraq fəlsəfi fikirdə böyük bir canlanma hiss olundu. Hələ 1956–cı ildən fəlsəfəni müstəqil predmet kimi nəinki humanitar ali məktəblərdə, həmçinin digər universitetlərdə də keçməyə başladılar. 1958–ci ildə «Fəlsəfə elmləri» jurnalı da çap olunmağa başladı. 50–ci illərdən başlayaraq Sovet filosofları beynəlxalq fəlsəfi konqreslərdə iştirak etməyə başladılar.

Həmin dövrdə filosoflar bu həqiqəti dərk etdilər ki, mark­sizm–leninizmdən əlavə həm də «Marksın özü var və onu oxumaq lazımdır». Bu dövr filosoflarından M.M.Rozental, E.V.İlyenkov, L.A.Mankovski, B.M.Kedrov, N.İ.Lapin, V.A.Vazyulin və b. Mar­k­sın düzgün qiymətini verməyə çalışırdılar. Bu dövrdə dialektik məntiq məktəbi (E.V.İlyenkov, Q.S.Batişev, B.P.Bibler (Moskva), J.M.Abdildin (Qazaxıstan), Z.M.Orucov (Azərbaycan), V.A.Bosenko (Ukrayna) və b.), elmlərin metodologiyası sahələri, eləcə də şüur problemləri (A.Q.Spirkin, V.P.Tuqarinov). qnoseologiya problemləri (P.V.Kopnin), dəyərlər (M.S.Kaqan) və s. sahələr inkişaf etməyə başladı.

Bu dövrdə Sovet filosofları rəsmi marsizmin amansız çərçivəsindən xilas olaraq yeni– yeni problemlər axtarışını davam etdirməyə çalışmışlar.

İstinadlar

  1. Fəlsəfə. Ağayar Şükürov Bakı: 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC, 2008, 560 s

Şablon:SSRİ mədəniyyəti

ssri, fəlsəfəsi, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, əsr, fəlsəfə, tarixində, demək, olar, tədqiq, olunmamış, dövrlərdən, biri, sovet, dövrü, fəlsəfəsidir, ərzində, sovet, itt. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin SSRI felsefesi XX esr felsefe tarixinde demek olar ki tedqiq olunmamis dovrlerden biri de sovet dovru felsefesidir 70 il erzinde Sovet Ittifaqi adlanan boyuk bir olkede yayilan ve inkisaf eden felsefeden danismamaq dogru olmazdi Bu olkede neinki muharibeler dehsetli sosial eksperimentler aparilmis hemcinin felsefe ile de mesgul olmuslar Sovet qurulusunun hazirki tenqidcilerinin fikrince sovetler birliyinde 10 illerle felsefe olmamis intellektual heyat mehv olmus ancaq merkezi paytaxt seherlerinde qadagan olunmus sohbetler aparilmisdir Elbette butun bunlar ag yalandir Eslinde Sovetler Ittifaqinda basdan basa savadsizligin legvi eyintilerle olsa da medeni inqilabin heyata kecirilmesi mumkun olmusdur Bezilerinin beyenmedikleri alimlerin ekseriyyeti aristokrat ailelerinden deyil sade fehle ve kendli ailelerinden cixmis adamlar olmusdur Eslinde sovet dovru butovlukde felsefi tehlil baximindan murekkeb maraqli ve hem de dramatik olmusdur XX esrin 20 30 cu illerinde bir sira gorkemli alim filosoflarin mecburi muhacirete yollanmasi onlar bolseviklerin ideoloji doktrinalari ile razilasmirdilar hec de felsefi heyata son qoymadi Sovetler birliyinde qalib isleyen ve elece de yetismekde olan yeni filosof nesilleri cox cetin bir siyasi dovrde yasamalarina bezi fikirleri aciq sekilde deye bilmediklerine hetta oz ideyalarina gore heyatlarini bele qurban vermeklerine baxmayaraq felsefe elmini inkisaf etdirmisler Eslinde hami xarice gede bilmezdi Yaxud da hami dissident ola bilmezdi Bundan basqa hemin dovrde yasamis alimlerin demek olar ki ekseriyyeti marksizmin heqiqi felsefe olduguna butun varliqlari ile inanmisdilar Tarixin defelerle subut etdiyi kimi heyat oz iradesini cox zaman dikte etmek qudretine malik oldugundan hemin dovr alimleri de zamanin gosterislerine tabe olmusdular Sovet dovru felsefesi onun inkisaf merheleleri ve islediyi esas movzulari nece seciyyelendirmek olar Her seyden evvel bu dovru uc merheleye bolmek lazimdir Mundericat 1 Birinci merhele 2 Ikinci merhele 3 Ucuncu merhele 4 IstinadlarBirinci merhele RedakteBirinci merheleni serti olaraq 1922 1930 cu illerle elaqelendirmek mumkundur Bu dovr diskusiya ve mubahiseler dovru hesab olunur Bu dovr mubahisesine V I Leninin 1922 ci ilde capdan cixan Mubariz materializmin ehemiyyeti haqqinda eseri daha cox sebeb olmusdur Sonralar Leninin felsefi vesiyyeti hesab olunan bu eserde esas ideya mubariz materializm anlayisinda ifade edilmis felsefenin marksist partiyaliligi ideyasidir Filosoflarin qarsisina vezifeler qoyulurdu Bu kutleler icerisinde dialektik materialist dunyagorusunu xususen ateizm tebligatini guclendirmekden muasir ictimai inkisafin ve elmi tereqqinin ireli surduyu problemler baximindan felsefenin xususile materialist dialektikanin daha da inkisaf etdirilmesinden Qerb V I Leninde burjua felsefesinin muxtelif cereyanlari ile feal mubarizeden ibaretdir O butun idealistleri dinin diplomlu nokerlerini ifsa etmeyi teleb edirdi Hemin vaxtdan baslayaraq sovet felsefesi dialektik materialist xettini mudafie etmeye basladi Dogrudur hemin felsefede de bu ve ya diger problemle elaqedar mubahiseler gedirdi Bir sozle 20 30 cu iller felsefesi heyatda cox qizgin diskusiyalar dovrudur Onlardan biri cemiyyet ve insanin heyatinda bioloji ve sosial amillerin munasibetine hesr olunmusdur Bir sira alimler psixik heyata sirf bioloji seviyyenin tezahuru kimi baxirdi V M Bexterov Kollektiv refleksologiya ni yaratmisdi ki diger filosoflar onu sosiologiyanin yeni bir elmi metodu kimi qeleme verirdiler Hemin dovrde zoososiologiya ve fitososiologiya yaranir ve butun canlilarin vahid sosial mexanizmleri axtarisi aparilir Biolojilesdiriciler icerisinden tebietsunasligi sinfi yanasma ile birlesdirmeye calisan felsefi nihilistler yaranmisdi Onlar istismarci siniflerin xidmetcisi olan felsefeden xilas olmaga cagirirdilar Bu uzden iraq alimler psixika ve dunyagorusu anlayislarini istismarcilarin uydurmasi hesab edib fiziologiyanin psixologiyanin yerini almasini teleb edirdiler Nihilistler filsofluq eden tarixciler terefinden redd edildiler Diger diskusiya marksist bazis anlayisi etrafinda ucuncu diskusiya ise Asiya istehsal usulu tesevvurleri etrafinda gedirdi Asiya istehsal usulunda torpaq uzerinde xususi mulkiyyetin olmamasi kend icmasinin muhum ehemiyyete malik olmasi ile elaqelendirilirdi Eslinde bu prinsipler bir sira istehsal usulunun tam elametleri hesab oluna bilmezdi Umumiyyetle hemin dovrdeki nezeri doyuslerde hamidan cox hekim yazici filosof pozitivist V I Leninin coxdanki opponenti Aleksandr Boqdanovun adi daha cox hallanirdi A Boqdanov N I Buxarinle birlikde mexanist adini almisdi Cunki onlar oz eserlerinde inkisafin dialektik ziddiyyetleri ideyasina esaslanmir cemiyyetde tarazligi saxlayan teskiletme ideyasina arxalanirdilar A Boqdanov Tektologiya adli teskil elmi yaratdi ki o da muasir sistem nezeriyyesinin esas ideyalarini qabaqcadan bildirmisdir O tektologiyani proletar medeniyyetinin fundamenti hesab edirdi ve bele dusunurdu ki proletariat hemin elme yiyelenmeden cemiyyetde hec bir deyisiklik etmeye calismamalidir A Boqdanov proletkulculugun esasini qoyanlardan ve nezeriyyecilerinden biridir Onun fikrince incesenetin cemiyyetde baslica rolu proletar kutlelerin mubarizeye ve emeye hazirlamaqdan ibaretdir Rusiyada 20 ci illerde uze cixan alimlerden biri de Mixail Baxtin olmusdur 1921 ci ilde Hereket felsefesine dair eserini yazmisdir A F Losev 1927 ci ilden 1930 cu ile qeder 8 cildlik eserler yazmisdir Q Q Spet L S Viqotski ve b nin muhum tedqiqatlari olmusdur 1930 cu ilden baslayaraq rejim ideoloji teqibi guclendirerek her cur musteqil tefekkure qarsi repressiyalara basladi 1929 cu ile qeder olkenin felsefi heyatinda A M Deborinin rehberlik etdiyi tedqiqatcilar elece de Pod znamenem Marksizma jurnalinin etrafinda olanlar aparici rol oynayirdilar Bunlar inqilaba qeder ve inqilabdan sonra fealiyyet gosteren alimler ve partiya xadimleri idi A M Deborin Leninin vesiyyetlerine emel ederek Mubariz materialist dialektikler cemiyyetini yaratdi Materializm kitabxanasi eserlerinin nesrinde istirak ederek Boqdanov ve Buxarin kimi mexanistlerle mubarize aparmisdir Lakin 1929 cu ilde Deborin akademik secilenden sonra hemin vaxt Buxarin de secilmisdi ona ve onun qrupuna Stalinin qezebi tutdu Stalin elan etdi ki Deborin ve onun qrupunun yazdigi ne varsa tezeden nezerden kecirilmelidir Eyni zamanda onlarin qrupuna menseviklik eden idealizm damgasini vururdu Deborinden teleb olundu ki aciq sekilde butun telebelerini Qirmizi professorlar institutunun yigincaginda tenqid etsin ve onlari xalq dusmeni adlandirsin Lakin Deborin bu teklifi redd etdi Tezlikle jurnalin redaktoru Deborinin yerine M B Mitin teyin olunur M B Mitin 1936 ci ilde eserlerinin birinde deborincileri banda ve trotskizmin bilavasite xefiyyeleri adlandirdi Neticede Deborinin butun telebeleri ve terefdarlari hebs olunaraq mehv edildiler Bu andan baslayaraq uzun muddet sovet felsefesinde bir avtoritet tesdiq olundu Bu da xalqlarin atasi I V Stalin idi 1938 ci ilde Stalin yazdigi UIK b P qisa tarixi kursu adli eseri capdan cixdi Orada xususi felsefe bolmesi var idi ki hemin bolme de uzun muddet felsefe sahesinde calisanlar ucun qanuna cevrildi Ilden ile felsefede bu ve ya diger prinsip daha da ehkamlasdirilir fikrin her cur tereqqisi yerindece bogulurdu Lakin butun bunlara baxmayaraq ele hemin dovrde M Baxtinin K Meqrelidzenin eserleri capdan cixmisdir V I Vernadski gergin sekilde noosfera ideyasi uzerinde islemisdir Hemin ideyalar 1975 ci ilde capdan cixsa da ele 30 cu illerin ikin ci yarisinda yazilmisdi 40 ci illerde S L Rubinsteyn ve A N Leon tyevin ve diger boyuk psixoloqlarinin felsefi ideyalari for malas misdi Onlarin sirasina D N Uznadzeni de daxil ede bilerik Ikinci merhele RedakteSovet felsefesinin tarixinin ikinci merhelesi 1930 1953 cu illeri ehate edir Bu dovr kederli ve serefsiz dovr hesab olunur Dogrudur bu dovrde bir sira formal felsefe strukturlari yaranir Moskva Dovlet Universitetinde ve Leninqrad Dovlet Universitetinde felsefe fakulteleri yaranir 1947 ci ilden Felsefe Meseleleri jurnali cap olunmaga baslamisdir Butun bunlara baxmayaraq bu dovr nezeri tenezzul dovru bu ve ya diger muellife qarsi cixmaga mecbur olmaq dovrudur Meselen Felsefe tarixi nin III cildi oldurucu tenqide meruz qaldi Muellifleri sinfi yanasmaya kifayet qeder fikir vermemekde teqsirlendirirdiler Hemin dovrde bir eser de olsun zamanin imtahanindan cixa bilmemisdir Ucuncu merhele RedakteSSRI de felsefenin inkisafinin ucuncu merhelesi Stalinin olumunden baslayaraq SSRI nin dagilmasina qeder davam etmisdir 60 ci illerden baslayaraq felsefi fikirde boyuk bir canlanma hiss olundu Hele 1956 ci ilden felsefeni musteqil predmet kimi neinki humanitar ali mekteblerde hemcinin diger universitetlerde de kecmeye basladilar 1958 ci ilde Felsefe elmleri jurnali da cap olunmaga basladi 50 ci illerden baslayaraq Sovet filosoflari beynelxalq felsefi konqreslerde istirak etmeye basladilar Hemin dovrde filosoflar bu heqiqeti derk etdiler ki mark sizm leninizmden elave hem de Marksin ozu var ve onu oxumaq lazimdir Bu dovr filosoflarindan M M Rozental E V Ilyenkov L A Mankovski B M Kedrov N I Lapin V A Vazyulin ve b Mar k sin duzgun qiymetini vermeye calisirdilar Bu dovrde dialektik mentiq mektebi E V Ilyenkov Q S Batisev B P Bibler Moskva J M Abdildin Qazaxistan Z M Orucov Azerbaycan V A Bosenko Ukrayna ve b elmlerin metodologiyasi saheleri elece de suur problemleri A Q Spirkin V P Tuqarinov qnoseologiya problemleri P V Kopnin deyerler M S Kaqan ve s saheler inkisaf etmeye basladi Bu dovrde Sovet filosoflari resmi marsizmin amansiz cercivesinden xilas olaraq yeni yeni problemler axtarisini davam etdirmeye calismislar 1 Istinadlar Redakte Felsefe Agayar Sukurov Baki 3 sayli Baki Metbeesi ASC 2008 560 s Sablon SSRI medeniyyetiMenbe https az wikipedia org w index php title SSRI felsefesi amp oldid 4843919, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.