fbpx
Wikipedia

Rusiyanın Tehrandakı səfirliyində qətliam

Noyabr 17, 2023

Rusiyanın Tehrandakı səfirliyində qətliam — 30 yanvar 1829-cu ildə Rusiya səfirliyinin əməkdaşlarının və oraya sığınan erməni fitnəkarlarının fanatik qrup tərəfindən kütləvi şəkildə qətlə yetirilməsi. Ölənlər arasında diplomatik missiyanın rəhbəri, yazıçı Aleksandr Qriboyedov da olub.

Rusiyanın Tehrandakı səfirliyində qətliam
Rusiyanın Tehrandakı səfirliyinin binası
Hücum yeri Rusiya səfirliyi, Tehran şəhəri, Qacar dövləti
Hücum hədəfi Səfir A.S.Qriboyedov və diplomatik misiya əməkdaşları
Vaxt 30 yanvar (11 fevral), 1829
Hücum üsulu Rusiyanın Tehrandakı səfirliyinə hücum
Silah odlu və soyuq silahlar
Həlak olanlar 56

Tarixi redaktə

1828-ci ilin aprelində Türkmənçay sülh müqaviləsi bağlandıqdan sonra Aleksandr Qriboyedov Rusiyanın İrandakı səfiri təyin edildi. 1828-ci ilin payızında səfirlik İrana gəldi. Qriboyedovun əsas vəzifəsi şahın sülh müqaviləsinin maddələrini yerinə yetirməsinə nail olmaq və xüsusən rus-fars müharibəsinin nəticələrinə görə təzminatın ödənməsinə nəzarət idi. Bütün ölkə müharibədəki məğlubiyyətin əvəzini ödəmək məcburiyyətində qaldı, bu da İran cəmiyyətində narazılığı xeyli artırdı. 20 oktyabr 1828-ci ildə Qriboyedov Rusiya imperiyasının Xarici İşlər Naziri qraf Karl Nesselrodaya məktubunda yazırdı:

  Abbas Mirzə hərəmxanadan əla qızıl şamdan və müxtəlif əşyaları külçələrə əritməyi əmr etdi, onların zərgərlik dəyəri qızılın özü qədər bahalıdır...  

Müddəalarından birində ermənilərin Rusiyanın tərkibində sərbəst şəkildə köçürülməsinin mümkünlüyünü göstərən Türkmənçay sülh müqaviləsi bağlandıqdan sonra bir çox ermənilər bu fürsətdən istifadə etdilər. 1829-cu ilin yanvarından başlayaraq çoxlu sayda erməni səfirliyə axışaraq Qriboyedovdan o vaxta qədər Rusiya imperiyasının tərkibinə daxil olmuş vətənlərinə qayıtmaq üçün kömək istədi. Şah hərəminin xədimi, şahın qiymətli daşlarının baş xəzinədarı və mühafizəçisi, erməni Mirzə Yaqub Markaryan bu razılaşmadan istifadə edərək qaçıb səfirlikdə gizləndi. Xacənin qaçması xəbəri ilə şahın qəzəbinin həddi-hüdudu yox idi. Çünki xacə İranın maliyyə vəziyyətindən danışa və sarayın bir çox sirlərini aça bilərdi.

Şah onun təhvil verilməsini tələb etdi, Qriboyedov bundan imtina etdi. Bundan sonra Yaqub şahın xəzinəsini qarət etməkdə günahlandırılır və onun başına mükafat qoyuldu. Şahın qohumu Allahyar xan Dəvəli-Qacarın hərəmindən iki erməni qadının rus missiyasına gəlməsi ilə şahla Qriboyedov arasında gərginlik daha da kəskinləşdi. Qriboyedovun ermənilərin Rusiya səfirliyində sığınması şah sarayı üçün bu qədər əhəmiyyətli idi ki, bazarlarda və məscidlərdə anti-Rusiya təbliğatına başlayan islam təəssübkeşləri arasında narazılıq yarandı.

Qacarlar rus səfirliyi əməkdaşlarının və şəxsən səfir Qriboyedovun şah sarayının etiket qaydalarını sistematik şəkildə pozduğunu, bəzən isə ən itaətsiz şəkildə hərəkət etdiyini bildirirdilər. Səfirliyin sağ qalan katibi İvan Maltsov şahın hüzurunda bu məsələnin doğru olduğunu bildirmişdir. Rusiya tarixçiləri bu və digər faktların düzgün olduğu qənaətindədirlər. Çünki, yerli mənbələrdə səfir Aleksandr Qriboyedovun özünü ölkədə diplomat kimi yox, daha çox işğalçı ölkənin qubernatoru kimi apardığını qeyd edirlər. Məhz bu səbəbdən Rusiya hökümətinin məsələyə münasibəti soyuqqanlı olmuş, Qacarlara ciddi cavab verilməmişdir.

Qətliam redaktə

1829-cu il yanvarın 30-da (11 fevral) Əliyar xan başda olmaqla tehranlıların izdihamı Rusiya səfirliyinə hücum etdi. Hücumun təşəbbüskarı mücahid Mesih olub. Qacar rəsmilərinin ifadələrinə görə, həmin gün səfirlikdə yüz minə yaxın adam toplaşmışdı. Sui-qəsdin liderləri onlara nəzarəti tez itirdilər. Qriboyedov düşdüyü təhlükəni qabaqcadan gördüyündən hücumdan bir gün əvvəl şaha nota göndərdi. Notada o, bildirirdi ki, daimi təhdidlər üzündən hökumətindən öz missiyasını Qacar dövlətindən geri çəkməyi xahiş etmək məcburiyyətində qalıb.

35 kazakdan ibarət missiyanın mühafizəsi müqavimət göstərdi, lakin qüvvələr qeyri-bərabər idi. Qriboyedov kazakların müdafiə etməyə çalışdığı ön qapıya endi, həm də müqavimətdə iştirak etdi. Döyüşdə missiyanın bütün tərkibi və Qriboyedovun özü öldü. Onun tanınmaz halda parçalanmış cəsədi səfirlik formasının qalıqları arasında, 1818-ci ildə Aleksandr Yakuboviçlə dueldə alınan köhnə yara ilə müəyyən edildi. Bütün Rusiya səfirliyindən yalnız qırğın zamanı gizlənməyi bacaran missiyanın katibi Maltsov sağ qala bildi.

Maltsovun özünün dediyinə görə, bu işdə ona missiyanın qulluqçusu kömək edib. O, onu xalçaya büküb otağın küncünə, başqa bükülmüş xalçaların olduğu yerə qoyub. Amma tədqiqatçı Berjenin fikrincə, Maltsov onunla dost olan xanın təklifindən istifadə edərək damın üstünə çıxıb və onun evinə sığınıb.

Həlak olanlar redaktə

  • Aleksandr Sergeyeviç Qriboyedov — missiyanın rəhbəri, diplomat və yazıçı;
  • Solomon İosifoviç Melikov (1793–30.01.1829) — Mənuçöhr xanın bacısı Voska nənəsinin yanına gələn kollegial asessor. Qacar şahının baş xədimi Mənuçöhr xanın bacısının oğlu;
  • Mirzə Nəriman Şahnəzərov — missiyanın tərcüməçisi;
  • "Rusiyanın Qacar dövlətində sonuncu səfirliyinin üzvlərinin öldürülməsindən əvvəl və müşayiət olunan hadisələr haqqında hesabat"a görə: "Qriboyedovdan başqa… Səfirliyin ikinci katibi Adelunq; həkim; nökər ağaları Dadaş bəy və Rüstəm bəy… 16 Kuban kazakından və 30 — müsəlmanlar, ruslardan, gürcülərdən və ermənilərdən ibarət səfirlik xidmətçisi.

Kütləvi qətlin nəticəsi redaktə

Maltsovun qeydlərinə görə, hücum nəticəsində səfirlikdəki 38 nəfərin hamısı və 19 hücumçu həlak olub. Vladimir Kosoqovskinin arxivinə görə, təkcə Qriboyedov hücum edənlərə atəş açaraq 18 nəfəri öldürüb. Qriboedovun cəsədi — onun ölümünün sirri çətin ki, açılmış hesab edilə bilər. Nəşi Rusiya imperiyasına aparılaraq Tiflisdə Mtatsminda dağındakı panteonda dəfn edilib.

Missiyanı müdafiə edən otuz beş kazakın meyidinin qalıqları Tehranda tikilməkdə olan Müqəddəs Tatevos Erməni Kilsəsinin həyətindəki kütləvi məzarlıqda basdırılıb. Qəbirdən qalan torpaq gecələr gizlicə çıxarılaraq kilsədən atılırdı.

Tehran səfirliyində baş verən qətliam diplomatik qalmaqala səbəb oldu. Şah Rusiya ilə münasibətləri nizamlamaq üçün nəvəsi Xozrəv Mirzəni Sankt Peterburq göndərdi. Onun vəzifəsi səfirin öldürülməsinə görə üzrxahlığın qəbul edilməsinə və təzminat yükünün yüngülləşdirilməsinə nail olmaq idi. Onun Rusiya imperatoru I Nikolaya təqdim etdiyi zəngin hədiyyələr arasında məşhur "Şah" almazı da var idi. Qırğın Rusiya ilə İran arasında münasibətlərdə ciddi fəsadlar yaratmadı və təzminat ödənilməsi beş il müddətinə təxirə salındı.

I Nikolay – Xosrov Mirzəyə almazı qəbul edərək deykir: "Mən faciəli Tehran hadisəsini əbədi unudacam".

N. A. Kuznetsova görə: "Rusiya missiyasının qətliamı ilə bağlı materialı araşdıran bütün tədqiqatçılar bunun qəsdən siyasi qətl olduğu qənaətinə gəlirlər".

Qətliam haqqında xatirə redaktə

Hadisələrin 75-ci ildönümü münasibətilə heykəltaraş Vladimir Beklemişev Rusiyanın İrandakı koloniyasından topladığı vəsait hesabına Qriboyedovun bürünc abidəsini hazırladı. Abidə qətliamın baş verdiyi səfirlik binasının yanında qoyuldu. 1960-cı illərdə sovet səfiri Qriqori Zaitsev abidənin iranlılara Rusiya-İran münasibətləri tarixində xoşagəlməz hadisəni xatırlatdığına qərar verərək, onun yaşayış binasının qarşısına köçürülməsini əmr etdi. Lakin sonradan abidə əvvəlki yerinə geri qaytarıldı.

1928-ci ildə yazıçı Yuri Tynyanov "Vəzir Muxtarın ölümü" romanını yazıb. Onun əsasında 2010-cu ildə televiziya serialı çəkilib. Həm kitabda, həm də filmdə Tehran səfirliyində baş verən qətliam səhnələri var.

İstinadlar redaktə

  1. ↑ Игумен Александр (Заркешев). Посольство А. Грибоедова и его мученическая кончина в Тегеране в 1829 году // Русская Православная Церковь в Персии — Иране (1597—2001 гг.). СПб.: Сатисъ. 2002. ISBN 5-7868-0094-6.
  2. Rusiyanın Tehrandakı səfirliyində qətliam // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] (3-е изд.). М.: Советская энциклопедия. гл. ред.: А. М. Прохоров. 1969–1978.
  3. Н. А. Кузнецова. "Иран в первой половине XIX века". Москва: Наука. Ю.В.Ганковский. 1983. 62.
  4. А. С. Грибоедов: материалы к биографии. / Под ред. С. А. Фомичёва. — Л.: Наука, 1989. — С. 131.
  5. Laurence Kelly. Diplomacy and Murder in Tehran: Alexander Griboyedov and Imperial Russia’s Mission to the Shah of Persia. — 2nd ed. — P. 187–195. — ISBN 978-1-84511-196-0.
  6. ↑ Новые материалы об убийстве А. С. Грибоедова 2016-12-22 at the Wayback Machine / Уч. зап. ин-та востоковедения. — Т. 8. — 1953.
  7. "Нет ничего невероятного в том, что "холодная струя благоразумной осторожности" увлекла Мальцова в присутствии шаха до обвинения Грибоедова в излишнем усердии" (Мальшинский А. Н. Подлинное дело о смерти Грибоедова. / Русский вестник. — 1890, июнь. — С. 16.)
  8. Минчик С. С. Грибоедов и Крым. — Симферополь, 2011. — С. 106.
  9. ↑ Ярхо В. Неудавшаяся карьера поэта-дипломата. Мог ли А.С. Грибоедов избежать гибели? // История (журнал). № 14. Издат. дом «Первое сентября». 2005.
  10. Потто Василий Александрович. Хосров-мирза // Кавказская война. Том 3. Персидская война 1826-1828 гг. М.: Центрполиграф. 2007. ISBN 978-5-9524-3151-5.
  11. Кузнецова Н.А. Иран в первой половине XIX века. М.: Наука. Главная редакция восточной литературы. Ганковский Ю.В. 1983. 194. . Archived from the original on 2022-02-11. İstifadə tarixi: 2022-08-22.
  12. А. С. Грибоедов // Нива (журнал). № 5. СПб.: Товарищество издательского и печатного дела А. Ф. Маркс. 1904.
  13. Шебаршин Л. В. Рука Москвы. Записки начальника советской разведки. — М., 1992. — С. 119.

Noyabr 17, 2023
rusiyanın, tehrandakı, səfirliyində, qətliam, yanvar, 1829, ildə, rusiya, səfirliyinin, əməkdaşlarının, oraya, sığınan, erməni, fitnəkarlarının, fanatik, qrup, tərəfindən, kütləvi, şəkildə, qətlə, yetirilməsi, ölənlər, arasında, diplomatik, missiyanın, rəhbəri. Rusiyanin Tehrandaki sefirliyinde qetliam 30 yanvar 1829 cu ilde Rusiya sefirliyinin emekdaslarinin ve oraya siginan ermeni fitnekarlarinin fanatik qrup terefinden kutlevi sekilde qetle yetirilmesi Olenler arasinda diplomatik missiyanin rehberi yazici Aleksandr Qriboyedov da olub Rusiyanin Tehrandaki sefirliyinde qetliamRusiyanin Tehrandaki sefirliyinin binasiHucum yeri Rusiya sefirliyi Tehran seheri Qacar dovletiHucum hedefi Sefir A S Qriboyedov ve diplomatik misiya emekdaslariVaxt 30 yanvar 11 fevral 1829Hucum usulu Rusiyanin Tehrandaki sefirliyine hucumSilah odlu ve soyuq silahlarHelak olanlar 56 Mundericat 1 Tarixi 2 Qetliam 3 Helak olanlar 4 Kutlevi qetlin neticesi 5 Qetliam haqqinda xatire 6 IstinadlarTarixi redakte1828 ci ilin aprelinde Turkmencay sulh muqavilesi baglandiqdan sonra Aleksandr Qriboyedov Rusiyanin Irandaki sefiri teyin edildi 1828 ci ilin payizinda sefirlik Irana geldi Qriboyedovun esas vezifesi sahin sulh muqavilesinin maddelerini yerine yetirmesine nail olmaq ve xususen rus fars muharibesinin neticelerine gore tezminatin odenmesine nezaret idi 1 Butun olke muharibedeki meglubiyyetin evezini odemek mecburiyyetinde qaldi bu da Iran cemiyyetinde naraziligi xeyli artirdi 1 20 oktyabr 1828 ci ilde Qriboyedov Rusiya imperiyasinin Xarici Isler Naziri qraf Karl Nesselrodaya mektubunda yazirdi nbsp Abbas Mirze heremxanadan ela qizil samdan ve muxtelif esyalari kulcelere eritmeyi emr etdi onlarin zergerlik deyeri qizilin ozu qeder bahalidir nbsp Muddealarindan birinde ermenilerin Rusiyanin terkibinde serbest sekilde kocurulmesinin mumkunluyunu gosteren Turkmencay sulh muqavilesi baglandiqdan sonra bir cox ermeniler bu fursetden istifade etdiler 1829 cu ilin yanvarindan baslayaraq coxlu sayda ermeni sefirliye axisaraq Qriboyedovdan o vaxta qeder Rusiya imperiyasinin terkibine daxil olmus vetenlerine qayitmaq ucun komek istedi Sah hereminin xedimi sahin qiymetli daslarinin bas xezinedari ve muhafizecisi ermeni Mirze Yaqub Markaryan bu razilasmadan istifade ederek qacib sefirlikde gizlendi Xacenin qacmasi xeberi ile sahin qezebinin heddi hududu yox idi Cunki xace Iranin maliyye veziyyetinden danisa ve sarayin bir cox sirlerini aca bilerdi 2 3 Sah onun tehvil verilmesini teleb etdi Qriboyedov bundan imtina etdi Bundan sonra Yaqub sahin xezinesini qaret etmekde gunahlandirilir ve onun basina mukafat qoyuldu Sahin qohumu Allahyar xan Develi Qacarin hereminden iki ermeni qadinin rus missiyasina gelmesi ile sahla Qriboyedov arasinda gerginlik daha da keskinlesdi Qriboyedovun ermenilerin Rusiya sefirliyinde siginmasi sah sarayi ucun bu qeder ehemiyyetli idi ki bazarlarda ve mescidlerde anti Rusiya tebligatina baslayan islam teessubkesleri arasinda naraziliq yarandi Qacarlar rus sefirliyi emekdaslarinin ve sexsen sefir Qriboyedovun sah sarayinin etiket qaydalarini sistematik sekilde pozdugunu bezen ise en itaetsiz sekilde hereket etdiyini bildirirdiler 4 5 Sefirliyin sag qalan katibi Ivan Maltsov sahin huzurunda bu meselenin dogru oldugunu bildirmisdir Rusiya tarixcileri bu ve diger faktlarin duzgun oldugu qenaetindedirler Cunki yerli menbelerde sefir Aleksandr Qriboyedovun ozunu olkede diplomat kimi yox daha cox isgalci olkenin qubernatoru kimi apardigini qeyd edirler Mehz bu sebebden Rusiya hokumetinin meseleye munasibeti soyuqqanli olmus Qacarlara ciddi cavab verilmemisdir 6 7 Qetliam redakte1829 cu il yanvarin 30 da 11 fevral Eliyar xan basda olmaqla tehranlilarin izdihami Rusiya sefirliyine hucum etdi Hucumun tesebbuskari mucahid Mesih olub Qacar resmilerinin ifadelerine gore hemin gun sefirlikde yuz mine yaxin adam toplasmisdi Sui qesdin liderleri onlara nezareti tez itirdiler Qriboyedov dusduyu tehlukeni qabaqcadan gorduyunden hucumdan bir gun evvel saha nota gonderdi Notada o bildirirdi ki daimi tehdidler uzunden hokumetinden oz missiyasini Qacar dovletinden geri cekmeyi xahis etmek mecburiyyetinde qalib 35 kazakdan ibaret missiyanin muhafizesi muqavimet gosterdi lakin quvveler qeyri beraber idi Qriboyedov kazaklarin mudafie etmeye calisdigi on qapiya endi hem de muqavimetde istirak etdi Doyusde missiyanin butun terkibi ve Qriboyedovun ozu oldu Onun taninmaz halda parcalanmis cesedi sefirlik formasinin qaliqlari arasinda 1818 ci ilde Aleksandr Yakubovicle duelde alinan kohne yara ile mueyyen edildi Butun Rusiya sefirliyinden yalniz qirgin zamani gizlenmeyi bacaran missiyanin katibi Maltsov sag qala bildi Maltsovun ozunun dediyine gore bu isde ona missiyanin qulluqcusu komek edib O onu xalcaya bukub otagin kuncune basqa bukulmus xalcalarin oldugu yere qoyub 6 Amma tedqiqatci Berjenin fikrince Maltsov onunla dost olan xanin teklifinden istifade ederek damin ustune cixib ve onun evine siginib 6 Helak olanlar redakteAleksandr Sergeyevic Qriboyedov missiyanin rehberi diplomat ve yazici Solomon Iosifovic Melikov 1793 30 01 1829 Menucohr xanin bacisi Voska nenesinin yanina gelen kollegial asessor Qacar sahinin bas xedimi Menucohr xanin bacisinin oglu Mirze Neriman Sahnezerov missiyanin tercumecisi Rusiyanin Qacar dovletinde sonuncu sefirliyinin uzvlerinin oldurulmesinden evvel ve musayiet olunan hadiseler haqqinda hesabat a gore Qriboyedovdan basqa Sefirliyin ikinci katibi Adelunq hekim noker agalari Dadas bey ve Rustem bey 16 Kuban kazakindan ve 30 muselmanlar ruslardan gurculerden ve ermenilerden ibaret sefirlik xidmetcisi Kutlevi qetlin neticesi redakteMaltsovun qeydlerine gore hucum neticesinde sefirlikdeki 38 neferin hamisi ve 19 hucumcu helak olub Vladimir Kosoqovskinin arxivine gore tekce Qriboyedov hucum edenlere ates acaraq 18 neferi oldurub Qriboedovun cesedi onun olumunun sirri cetin ki acilmis hesab edile biler 8 Nesi Rusiya imperiyasina aparilaraq Tiflisde Mtatsminda dagindaki panteonda defn edilib Missiyani mudafie eden otuz bes kazakin meyidinin qaliqlari Tehranda tikilmekde olan Muqeddes Tatevos Ermeni Kilsesinin heyetindeki kutlevi mezarliqda basdirilib Qebirden qalan torpaq geceler gizlice cixarilaraq kilseden atilirdi 1 Tehran sefirliyinde bas veren qetliam diplomatik qalmaqala sebeb oldu Sah Rusiya ile munasibetleri nizamlamaq ucun nevesi Xozrev Mirzeni Sankt Peterburq gonderdi Onun vezifesi sefirin oldurulmesine gore uzrxahligin qebul edilmesine ve tezminat yukunun yungullesdirilmesine nail olmaq idi 9 Onun Rusiya imperatoru I Nikolaya teqdim etdiyi zengin hediyyeler arasinda meshur Sah almazi da var idi Qirgin Rusiya ile Iran arasinda munasibetlerde ciddi fesadlar yaratmadi ve tezminat odenilmesi bes il muddetine texire salindi 1 9 I Nikolay Xosrov Mirzeye almazi qebul ederek deykir Men facieli Tehran hadisesini ebedi unudacam 10 N A Kuznetsova gore Rusiya missiyasinin qetliami ile bagli materiali arasdiran butun tedqiqatcilar bunun qesden siyasi qetl oldugu qenaetine gelirler 11 Qetliam haqqinda xatire redakteHadiselerin 75 ci ildonumu munasibetile heykeltaras Vladimir Beklemisev Rusiyanin Irandaki koloniyasindan topladigi vesait hesabina Qriboyedovun burunc abidesini hazirladi Abide qetliamin bas verdiyi sefirlik binasinin yaninda qoyuldu 12 1960 ci illerde sovet sefiri Qriqori Zaitsev abidenin iranlilara Rusiya Iran munasibetleri tarixinde xosagelmez hadiseni xatirlatdigina qerar vererek onun yasayis binasinin qarsisina kocurulmesini emr etdi 13 Lakin sonradan abide evvelki yerine geri qaytarildi 1928 ci ilde yazici Yuri Tynyanov Vezir Muxtarin olumu romanini yazib Onun esasinda 2010 cu ilde televiziya seriali cekilib Hem kitabda hem de filmde Tehran sefirliyinde bas veren qetliam sehneleri var Istinadlar redakte 1 2 3 4 Igumen Aleksandr Zarkeshev Posolstvo A Griboedova i ego muchenicheskaya konchina v Tegerane v 1829 godu Russkaya Pravoslavnaya Cerkov v Persii Irane 1597 2001 gg SPb Satis 2002 ISBN 5 7868 0094 6 Rusiyanin Tehrandaki sefirliyinde qetliam Bolshaya sovetskaya enciklopediya v 30 t 3 e izd M Sovetskaya enciklopediya gl red A M Prohorov 1969 1978 N A Kuznecova Iran v pervoj polovine XIX veka Moskva Nauka Yu V Gankovskij 1983 62 A S Griboedov materialy k biografii Pod red S A Fomichyova L Nauka 1989 S 131 Laurence Kelly Diplomacy and Murder in Tehran Alexander Griboyedov and Imperial Russia s Mission to the Shah of Persia 2nd ed P 187 195 ISBN 978 1 84511 196 0 1 2 3 Novye materialy ob ubijstve A S Griboedova Arxivlesdirilib 2016 12 22 at the Wayback Machine Uch zap in ta vostokovedeniya T 8 1953 Net nichego neveroyatnogo v tom chto holodnaya struya blagorazumnoj ostorozhnosti uvlekla Malcova v prisutstvii shaha do obvineniya Griboedova v izlishnem userdii Malshinskij A N Podlinnoe delo o smerti Griboedova Russkij vestnik 1890 iyun S 16 Minchik S S Griboedov i Krym Simferopol 2011 S 106 1 2 Yarho V Neudavshayasya karera poeta diplomata Mog li A S Griboedov izbezhat gibeli Istoriya zhurnal 14 Izdat dom Pervoe sentyabrya 2005 Potto Vasilij Aleksandrovich Hosrov mirza Kavkazskaya vojna Tom 3 Persidskaya vojna 1826 1828 gg M Centrpoligraf 2007 ISBN 978 5 9524 3151 5 Kuznecova N A Iran v pervoj polovine XIX veka M Nauka Glavnaya redakciya vostochnoj literatury Gankovskij Yu V 1983 194 Arxivlenmis suret Archived from the original on 2022 02 11 Istifade tarixi 2022 08 22 A S Griboedov Niva zhurnal 5 SPb Tovarishestvo izdatelskogo i pechatnogo dela A F Marks 1904 Shebarshin L V Ruka Moskvy Zapiski nachalnika sovetskoj razvedki M 1992 S 119 Menbe https az wikipedia org w index php title Rusiyanin Tehrandaki sefirliyinde qetliam amp oldid 7163542, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.