Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Qərb qorillası (lat. Gorilla gorilla) — primatlar dəstəsinə, qorillalar (Gorilla) cinsinə daxil olan növ.
| Qərb qorillası | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Qərb qorillası | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
| ||||||||||||
Təsnifat
Qərb qorillası iki yarımnövə bölünür:
- Gorilla gorilla diehli , 1904 — Qərb çay qorillası. Nisbədən iri yarımnöv. Sayları 300 baş olaraq qiymətləndirilir.
- Gorilla gorilla gorilla , 1847 — Qərb düzənlik qorillası. Yarımnövün sayı 95 000 baş olaraq qiymətləndirilir.
Xarici görünüş
Qərb qorillaları Şərq qorillalarına nisbətdə nisbətən həcmcə kiçik və görünüş baxımından açıq rəngdə olurlar. Sifətləri qəhvəyi-sarı və ya boz-sarı rəngdə olurlar. Quyruqlarının olmaması ilə seçilirlər. Qulaq və gözləri kiçik olur. Xəz demək olar ki, üz, pəncə və ayaq nahiyyələri istisna olaraq bütün bədəni örtür. Tükləri tünd rəngə sabibdir. Bel nahiyyəsində yaş artdıqca tüklər tökülür. Xəzi anadan gəlmə parlaq qara rəngdə olur. İri barmaq və dırnaqlara sahib olurlar. Onlar tez-tez ayaq üstə dursalar da, dörd ətrafı üzərində gəzirlər.
Erkəklər 160–170 sm, dişilər isə 120–140 sm uzunluğa, müvafiq olaraq erkəklər 140–160 kq, dişilər 60–80 kq çəkiyə sahib olurlar. Qərb qorillaları öz cinsinin həcm və çəkiçə ən kiçik nümayəndəsidirlər. Çay qorillaları baş və dişinin quruluşu, boyunun 10–15 sm uzun olmasına və çəkisinin 20–35 kq artıq olmasına görə fərqlənirlər.
Davranış
Qərb qorillaları 2–20 başdan ibarət olan qruplardan ibarət olurlar. Qrupa bir erkək, bir neçə dişi və onların balaları daxil olur. Balalar ailəni yetkinlik yaşına çatdıqda tərk edir.
Dişilər qrupu çütləşmə dönəmində tərk edir. Çoxalmağa 8–9 yaşlarında qadir olurlar. Boğazlıq 250–270 gün davam edir. 1 bala doğulur. Balalara baxış 3–4 il davam edir. Hər doğuşdan kifayət qədər vaxt otür. Bu da populyasiyanın artımındakı fərqdən aydın görmək mümündür. Təbii şəraitdə 40, qapalı şəraitdə isə 50 il yaşayırlar.
Qərb qorillaları ən çox meyvə yeyirlər. Qida arxasınca 4 km məsafəni qət edə bilirlər. Qidalanma arealı 30 km² təşkil edir. Şərq qorillalarından fərqli olaraq bu ərazini güçlü şəkildə qoruyurlar.
Qorillalar "əmək alətlərindən" istifadə etmək bacarığına sahibdirlər.
Yayılması
Qərb qorillaları Kamerun, Ekvatorial Qvineya, Qabon, Nigeriya, Konqo Respublikası, Anqola və böyük ehtimalla Konqo Demokratik Respublikası ərazisində yayılmışdır.
Alçaq tropik meşələrdə, sıx bitki örtüyünə malik ərazilərdə yaşayırlar.
Qorunma statusu
Beynəlxalq Təbiətin və Təbii Sərvətlərin Mühafizəsi Birliyi növü Son həddə çatmış olaraq qiymətləndirir. 1992–2007-ci illər ərzində Ebola virusundan qorillaların üçdə biri məhv olmuşdur. Brakonerlik, meşələrin qırılması, region ölkələrində siyasi sabitliyin olmaması, müharibələr oların sayına təsir göstərir. 1980-ci illərdə Ekvatorial Afrikada 100 000 baş qorilla yaşayırdı. Harırda isə sayları 50 000 başa qədər azalmışdır. 2006–2007-ci illər araşdırması göstərir ki, Konqo Respublikası ərazisində yerləşən Tele gölü ətrafında 100 000 qərb qorillası yaşayır. Onların ümumi sayı 150 000–200 000 baş olması ehtimal edilir.
Çay qorillalarının sayı isə 280 başdır. Onlar əsasən 11 nöqtədə cəmləşmişlər. İki yarımnövün arealını 250 kilometrlik məsafə ayırır. Bu yarımnövün qorunması üçün çalışmalar 2007-ci ildən başladılmışdır. Kamerun hökuməti bu məqsədlə Nigeriya ilə sərhəddə milli park təşkil etmişdir. Parkda 115 çay qorillası yaşayır.
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2000.
- Mammal Species of the World (ing.): A Taxonomic and Geographic Reference. / D. E. Wilson, D. M. Reeder 3 Baltimore: JHU Press, 2005. 35, 2142 p.
- "«First Observation of Tool Use in Wild Gorillas»" (ingilis). 1 октября 2005. 2012-07-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-01-07.
- "«Planet Of No Apes? Experts Warn It's Close»" (ingilis). 12 сентября 2009. 2012-07-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-01-07.
- "«More than 100,000 rare gorillas found in Congo»" (ingilis). 5 августа 2008. 2012-07-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-01-07.
- "«Regional Action Plan for the Conservation of the Cross River Gorilla»" (pdf) (ingilis). 2012-07-10 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2011-01-07.
- "«New National Park Protects World's Rarest Gorilla »" (ingilis). 2012-07-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-01-07.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qerb qorillasi lat Gorilla gorilla primatlar destesine qorillalar Gorilla cinsine daxil olan nov Qerb qorillasiElmi tesnifatXETA parent ve rang parametrlerini doldurmaq lazimdir Qerb qorillasiBeynelxalq elmi adiGorilla gorilla Thomas S Savage 1847Sekil axtarisiITIS 573080NCBI 9593EOL 326447FW 231497TesnifatQerb qorillasi iki yarimnove bolunur Gorilla gorilla diehli 1904 Qerb cay qorillasi Nisbeden iri yarimnov Saylari 300 bas olaraq qiymetlendirilir Gorilla gorilla gorilla 1847 Qerb duzenlik qorillasi Yarimnovun sayi 95 000 bas olaraq qiymetlendirilir Xarici gorunusQerb qorillalari Serq qorillalarina nisbetde nisbeten hecmce kicik ve gorunus baximindan aciq rengde olurlar Sifetleri qehveyi sari ve ya boz sari rengde olurlar Quyruqlarinin olmamasi ile secilirler Qulaq ve gozleri kicik olur Xez demek olar ki uz pence ve ayaq nahiyyeleri istisna olaraq butun bedeni ortur Tukleri tund renge sabibdir Bel nahiyyesinde yas artdiqca tukler tokulur Xezi anadan gelme parlaq qara rengde olur Iri barmaq ve dirnaqlara sahib olurlar Onlar tez tez ayaq uste dursalar da dord etrafi uzerinde gezirler Erkekler 160 170 sm disiler ise 120 140 sm uzunluga muvafiq olaraq erkekler 140 160 kq disiler 60 80 kq cekiye sahib olurlar Qerb qorillalari oz cinsinin hecm ve cekice en kicik numayendesidirler Cay qorillalari bas ve disinin qurulusu boyunun 10 15 sm uzun olmasina ve cekisinin 20 35 kq artiq olmasina gore ferqlenirler DavranisQerb qorillasinin kellesi Qerb qorillalari 2 20 basdan ibaret olan qruplardan ibaret olurlar Qrupa bir erkek bir nece disi ve onlarin balalari daxil olur Balalar aileni yetkinlik yasina catdiqda terk edir Disiler qrupu cutlesme doneminde terk edir Coxalmaga 8 9 yaslarinda qadir olurlar Bogazliq 250 270 gun davam edir 1 bala dogulur Balalara baxis 3 4 il davam edir Her dogusdan kifayet qeder vaxt otur Bu da populyasiyanin artimindaki ferqden aydin gormek mumundur Tebii seraitde 40 qapali seraitde ise 50 il yasayirlar Qerb qorillalari en cox meyve yeyirler Qida arxasinca 4 km mesafeni qet ede bilirler Qidalanma areali 30 km teskil edir Serq qorillalarindan ferqli olaraq bu erazini guclu sekilde qoruyurlar Qorillalar emek aletlerinden istifade etmek bacarigina sahibdirler YayilmasiQerb qorillalari Kamerun Ekvatorial Qvineya Qabon Nigeriya Konqo Respublikasi Anqola ve boyuk ehtimalla Konqo Demokratik Respublikasi erazisinde yayilmisdir Alcaq tropik meselerde six bitki ortuyune malik erazilerde yasayirlar Qorunma statusuBeynelxalq Tebietin ve Tebii Servetlerin Muhafizesi Birliyi novu Son hedde catmis olaraq qiymetlendirir 1992 2007 ci iller erzinde Ebola virusundan qorillalarin ucde biri mehv olmusdur Brakonerlik meselerin qirilmasi region olkelerinde siyasi sabitliyin olmamasi muharibeler olarin sayina tesir gosterir 1980 ci illerde Ekvatorial Afrikada 100 000 bas qorilla yasayirdi Harirda ise saylari 50 000 basa qeder azalmisdir 2006 2007 ci iller arasdirmasi gosterir ki Konqo Respublikasi erazisinde yerlesen Tele golu etrafinda 100 000 qerb qorillasi yasayir Onlarin umumi sayi 150 000 200 000 bas olmasi ehtimal edilir Cay qorillalarinin sayi ise 280 basdir Onlar esasen 11 noqtede cemlesmisler Iki yarimnovun arealini 250 kilometrlik mesafe ayirir Bu yarimnovun qorunmasi ucun calismalar 2007 ci ilden basladilmisdir Kamerun hokumeti bu meqsedle Nigeriya ile serhedde milli park teskil etmisdir Parkda 115 cay qorillasi yasayir IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 2000 Mammal Species of the World ing A Taxonomic and Geographic Reference D E Wilson D M Reeder 3 Baltimore JHU Press 2005 35 2142 p ISBN 978 0 8018 8221 0 First Observation of Tool Use in Wild Gorillas ingilis 1 oktyabrya 2005 2012 07 10 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 01 07 Planet Of No Apes Experts Warn It s Close ingilis 12 sentyabrya 2009 2012 07 10 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 01 07 More than 100 000 rare gorillas found in Congo ingilis 5 avgusta 2008 2012 07 10 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 01 07 Regional Action Plan for the Conservation of the Cross River Gorilla pdf ingilis 2012 07 10 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 2011 01 07 New National Park Protects World s Rarest Gorilla ingilis 2012 07 10 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 01 07 Xarici kecidler