fbpx
Wikipedia

Quba kütləvi məzarlığı

Avqust 03, 2021

Quba kütləvi məzarlığı — 2007-ci ilin aprelində Quba şəhərində stadionun tikintisi zamanı təsadüfən tapılmış kütləvi məzarlıq. Məzarlıq Quba şəhərinin şimalında, Qudyalçayın kənarında yerləşir. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun əməkdaşları tədqiqatı nəticəsində məzarlığın 1918-ci ildə ermənilərin yerli dinc əhaliyə qarşı törətdikləri soyqırımla bağlı olduğu təsdiqlənib. Arxiv sənədlərindən məlum olub ki, 1918-ci ilin aprel-may ayları ərzində Daşnaksütun partiyasının silahlı dəstələri, Bakı kommunasına tabe olan, Hmazaspın başçılığı ilə təkcə Quba qəzasında 36 min 782 nəfər qətlə yetirib, 122 kəndi tamamilə ümumilikdə isə 167 kəndi dağıdıb talan edib. Quba şəhəri talanlara və yanğınlara məruz qalıb, qəzanın müsəlman və qismən də yəhudi əhalisi kütləvi şəkildə qətlə yetirilib. Məzarlıqdan tapılan qalıqlar da məhz həmin dövrün qurbanlarına aiddir.

Kütləvi məzarlıq
Quba kütləvi məzarlığı
Ölkə Azərbaycan
Şəhər Quba
41°21′40″ şm. e. 48°29′30″ ş. u.
Quba kütləvi məzarlığı
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar


Kütləvi məzarlığın ümumi sahəsi 514 kvadratmetrdir. Onun 494 kvadratmetrlik hissəsində tədqiqat işləri aparılsa da, 20 kvadratmetr ərazi beynəlxalq tədqiqat işləri üçün saxlanılmışdır. Tədqiqat işlərinin nəticəsi olaraq məzarlıqda müxtəlif yaş qruplarına aid 400-dən çox insan cəsədinin qalıqları aşkar edilmişdir. Onlardan 50-dən çoxu uşaqlara, 100-dən çoxu qadınlara, qalanları isə əsasən yaşlı kişilərə aiddir. 2009-cu ildə ərazidə Quba Soyqırımı Memorial Kompleksi inşa olunub.

Tarixi arayış

Quba qəzası 1918-ci il qanlı mart hadisələrindən sonra bolşeviklərin Bakı və Şamaxı qəzalarında qurduqları Sovet hakimiyyətini genişləndirmək istədikləri üçüncü Azərbaycan regionu oldu. Lakin, Qubada olan şərait Bakı və Şamaxıdan bir qədər fərqli idi. Tarixən Quba xanlığının və eyni adlı qəzanın sosial-siyasi və iqtisadi həyatında erməni elementi heç bir gözə çarpan rol oynamamışdı. Quba fəhlə və əsgər deputatları Sovetində Quba bolşeviklərinin mövqeyi də yeni Sovet hakimiyyətinin qurulması işində dayaq olmaq üçün kifayət qədər güclü deyildi. Bu dövrdə Quba qəzasında rəsmi olaraq real hakimiyyəti Zaqafqaziya Seyminə tabe olan ictimai təşkilatların İcraiyyə komitəsi təmsil edirdi.

Bu səbəblərə görə 1918-ci il mart qırğınlarından sonra Bakıda qurulmuş bolşevik-daşnak hökuməti olan Bakı Xalq Komissarları Soveti bu qəzanı əvvəlcə sülh yolu ilə ələ almağa, yəni, qubalılara bolşeviklərin hakimiyyətini könüllü olaraq qəbul etdirməyə qərar verir. Quba ictimaiyyəti ilə danışıqlar aparmaq David Aleksandroviç Gelovaniyə tapşırılır. Gelovaninin əsasən ermənilərdən və bir neçə nəfər rus və yəhudidən ibarət beynəlmiləl dəstəsinin Qubaya yaxınlaşdığı haqda məlumat alan qubalılar öz növbəsində şəhərin müsəlman, rus və yəhudi cəmiyyətlərinin nümayəndələrindən ibarət beynəlmiləl bir heyəti bolşeviklərin dayandığı Xaçmaz stansiyasına göndərirlər. Nümayəndələr hərbi dəstənin Qubaya nə məqsədlə gəldiyini öyrənmək istəyir, daha sonra “bolşeviklərin proqramı ilə tanış olmaq və bu proqramın qubalılar üçün nə dərəcədə məqbul olub-olmadığını müəyyənləşdirmək məqsədilə” özlərinin Bakıya buraxılmasını xahiş edirlər. Gelovani qubalıların xahişinə hörmətlə yanaşır və özü şəxsən onlara Bakıya getməyi və bu məsələni “bolşeviklərin rəhbərləri ilə” araşdırmağı tövsiyə edir. Lakin bolşevik hakimiyyətinin qubalılar tərəfindən “könüllü olaraq” tanınmasını gözləmədən, Gelovani bu hadisədən 2 gün sonra 187 əsgərdən ibarət silahlı dəstə ilə şəhərə daxil olur və qubalıları fakt qarşısında qoyur.

Bir neçə gün sonra şəhər mühasirəyə alınır və Gelovaninin dəstəsinə qarşı hücum başlayır. Ona kömək üçün Xaçmazdan 2 topla birlikdə Ağacanyanın rəhbərlik etdiyi və yalnız ermənilərdən ibarət olan 150 nəfərlik hərbi dəstək gəlir. Bir neçə gün davam edən döyüşdən sonra Gelovani dəstəsi ilə birlikdə Qubadan qovulur. Geri çəkilərkən Ağacanyanın dəstəsi Bulvar küçəsini yandırmış, Bazar küçəsində 16, Komendant küçəsində 7, şəhərin kənarında, köhnə həbsxananın yaxınlığında isə 35 nəfəri qətlə yetirir. Bolşeviklər geri çəkilərkən Qəza idarəsi, Şəhər duması və Barışıq məhkəməsinin binalarına od vurmuş və Cümə məscidini yandırmağa cəhd göstərmişdilər. 1918-ci ilin may ayının 1-də Hamazaspın komandanlığı altında 3 minlik erməni ordusu üç tərəfdən Quba şəhərinə daxil olaraq onu toplardan, pulemyotlardan və tüfənglərdən atəşə tutur. Elə birinci gün, şəhərin aşağı hissəsində əksəriyyəti qadın və uşaqlar olan, 715 müsəlman öldürülür. İkinci gün şəhərin 1-ci və 2-ci hissələrində, əksəriyyəti şəhərin kasıb təbəqəsindən və iranlı təbəələrdən ibarət olan 1012 nəfər kişi qətlə yetirilir.

Meyitlərin dəfn edilməsi ilə bağlı şəhər başçısı Əliabbas bəy Əlibəyov dəfələrlə Hamazaspa müraciət etsə də, rədd cavabı alırdı. Yalnız dördüncü gün erməni carçılar müsəlman kişiləri qollarında ağ sarğı ilə gəlməyə və meyitləri basdırmağa çağırdılar. Şəhərin bir çox sakinləri bu çağırışa cavab olaraq bayıra çıxır lakin onlar da güllələnirlər. Hamı yenidən öz evinə çəkilib gizlənir. Basdırılmayan və yeni öldürülənlərin meyitləri ermənilər gədənə qədər, yəni 9 gün küçələrdə qalır.

Quba şəhər rəisi Ə.Əlibəyovun məlumatına görə 1918-ci il may ayının 1-də dəstə üç istiqamətdən şəhərə daxil olur. Dəstədə dörd top və səkkiz pulemyot var idi. Şəhərə daxil olan daşnak dəstələri çox amansızlıqla dinc əhalinin öldürülməsi və var-dövlətlərinin talamağa başlayır . Mayın 1-də şəhərə daxil olan erməni silahlı dəstələri həmin günü şəhərin aşağı hissəsində 713 müsəlmanı qətlə yetirmişdilər. Onların çoxu qadın və uşaqlar idi. Böyük Şosse və Bazar küçələrindəki evlər qarət edilir. Hamazasp silahlı dəstələri şəhəri dörd hissəyə bölərək hər bir hissədə ayrıca qərargah yaradırlar. Birinci qərargah Leontev bağının yanında, ikinci qərargah erməni kilsəsinin ərazisində, üçüncü qərargah müsəlman qəbirstanlığmın yaxınlığındakı yüksəklikdə, dördüncü mərkəzi qərargah isə yəhudi qəsəbəsi hündürlüyündə yaradılmışdır.

Ermənilərin Qubadakı azğınlığı 9 gün davam etmişdir. Hamazaspın "Cəza dəstəsi" Quba şəhərini və Quba qəzasının 122 kəndini darmadağın etmişdi. Quba şəhərində iki mindən çox adamı - kişi, qadın və uşağı qətlə yetirilmişdir və həmin kəndlərin əhalisinə, ümumi dəyəri 58.121.059 manatlıq (rubl) ziyan vurulmuşdu . Quba şəhər sakini Hacı İsmayıl Orucov isə öz izahatında yazırdı ki, ölüləri dəfn edən mollanın dediyinə görə o, 2800 nəfərin cənazəsinin torpağa tapşırıldığını saymışdır.

Məzarlığın tapılması

Məzarlıq 1 aprel 2007-ci ildə Qubada yerləşən stadionun təmiri zamanı torpaq işləri görülərkən aşkar edilib. Təhqiqat zamanı ərazidə sümüklərin yığıldığı 2 quyu müəyyən edilib. Birinci quyu 4 metr dərinliyində, 5 metr diametrində, ikinci quyu isə 2 metr dərinliyində, 2,5 metr diametrindədir. İlkin mərhələdə aşkar edilmiş 35 insan kəlləsindən 4-ü 8-12 yaşlarında uşaqlara, 3-ü qadınlara, qalanları isə müxtəlif yaşlı kişilərə məxsus olub. Sonrakı mərhələdə isə buradan 161, ən sonda isə ümumilikdə 400 insan kəlləsi aşkar edilib. Kəllə sümüklərində aşkar olunan küt alət izləri onların zorakılıqla qətlə yetirildiyini təsdiq edir. Yerli sakinlər şəhərdən kənarda qətlə yetirildikdən sonra gələcəkdə daşqınlar zamanı izin itirilməsi məqsədi ilə meyitlər çay kənarına gətirilərək yamacda qazılmış bu quyulara doldurulmuşdur. Meyitlər birinci quyuya yerləşmədiyindən ikinci quyu qazılmışdır.

2009-cu ildə kütləvi məzarlıqdan aşkar edilmiş sümüklərin xarici mühit amillərinin təsirindən qorunması, onlarda gedən çürümə prosesinin və mövcud zorakılıq izlərinin itməsinin dayandırılması istiqamətində Səhiyyə Nazirliyi Məhkəmə-Tibbi Ekspertiza və Patoloji Anatomiya Birliyinin tibbi kriminalistika şöbəsinin mütəxəssislərindən ibarət xüsusi işçi qrup yaradılır. İlk növbədə işçi qrup skelet sümüklərinin sayı (7432 ədəd) və onların çürümə prosesinin, dağılma mərhələsinin mövcud vəziyyəti öyrənmiş, xarici mühit amillərinin (hava, rütubət, günəş, mikroorqanizmlər, həşəratlar və s.) təsirindən sümük qalıqlarının dağılmasının və onlardakı zorakılıq izlərinin itməsinin qarşısı almışdır. Sonra zəruri reaktivlər əldə edilmiş, skelet sümükləri bu reaktivlərin qarışığından hazırlanmış xüsusi məhlullarda aylarla saxlanılmış, son mərhələdə bu sümüklərin və onların fraqmentlərinin üzərinə xüsusi fiksəedici məhlullar çəkilmişdir. 6 ay davam edən prosesdən sonra sümüklər məzarlığa geri qaytarılmışdır.

Memorial kompleksin inşası

30 dekabr 2009-cu ildə “Soyqırım Memorial Kompleksi”nin yaradılması haqqında sərəncam imzalanıb. 2013-cü il sentyabrın 18-də isə Quba Soyqırımı Memorial Kompleksinin açılışı baş tutub. Qubada aşkar edilən kütləvi məzarlığın yanında ucaldılan Memorial Kompleksdə tarixi sənəd və faktlar əsasında zəngin muzey yaradılıb. Abidə üç hissədən: iti uclu bıçaqları xatırladan iki konstruksiya – giriş və çıxışdan, mərkəzində qara xatirə daşı yerləşən əsas zaldan ibarətdir. Abidənin iti ucları şiddətli ağrını təcəssüm etdirir. İti ucların yerin altından üzə çıxması isə həqiqəti gizlətməyin mümkünsüz olduğunu əks etdirir. Abidə bütövlükdə brutto-betondan hazırlanıb. Faciə qurbanlarının xatirəsinə matəm sükutunu təcəssüm etdirmək məqsədilə layihədə hər hansı bəzəkdən imtina edilib.

Məzarlığın sonrakı vəziyyəti

 
Məzarlığın yerində qoyulan abidə

2017-ci ildə məzarlığın bərpaya ehtiyacı olan hissəsi ilə bağlı xüsusi komissiya yaradılıb. Lakin komissiyaya Quba soyqırımı məzarlığının tədqiqatçısı, AMEA Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun əməkdaşı Qəhrəman Ağayev daxil edilməyib. O bunu belə əsaslandırıb:

  Quba məzarlığının şüşə altına salınması və bu vasitə ilə həqiqətlərin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması məsələsini mən qaldırmışdım. Bilirsiniz ki, bu məsələ ilə əlaqədar müşavirə keçirildi və komissiya yaradıldı. Lakin mən bir tədqiqatçı kimi komissiyanın tərkibinə daxil edilmədim. Düşünürəm ki, bunu etməkdə əsas məqsəd məzarlığın torpaqla örtülməsidir. Bu cür fikirlər gəzir və söz-söhbət də elə belə yaranmır. Quba məzarlığı əgər torpağın altına basdırılsa, kompleksin dəyəri itəcək və gördüyümüz işlər heç olub gedəcək. Quba məzarlığı türk və müsəlman aləmində ermənilərin törətdiyi əməllərin canlı sübutudur. Məzarlığın torpaqla basdırılması cinayət olar.  


2018-ci ildə isə komisiyanın qərarı ilə tapılan qalıqlar müsəlman adət-ənənəsi ilə basdırılıb. Qalıqların basdırıldığı yerin üzərində isə mərmərdən abidə qoyulub. Qalıqların basdırılması müxtəlif tədqiqatçıların o cümlədən də Quba soyqırımı məzarlığının tədqiqatçısı, AMEA Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun əməkdaşı Qəhrəman Ağayevin də etirazına səbəb olub. Verdiyi müsahibədə o deyib:

  Artıq Quba məzarlığı mənə yaddır. Çünki məzarlığın şüşə altında olmaması mənə pis təsir etdi. Hər halda məzarlığın müsəlman qaydalarına görə basdırılması məsləhət imiş. Hazırda mən oradan kənaram. Açığı, məzarlığı o formada görmək istəmirəm.  

Şəkillər

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. Rovshan Didavari. "Mass grave found in northern Azerbaijan" (ing. ). visions.az. 16 yanvar 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 16 yanvar 2019.
  2. "Israeli journalists visit Guba mass grave in Azerbaijan" (ing. ). azertag.az. 16 aprel 2013. 16 yanvar 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 16 yanvar 2019.
  3. Vəli Turan (31 mart 2018). "Qubada azərbaycanlıların soyqrımının 100-cü ildönümü ilə bağlı yürüş keçirilib". apa.az. 17 yanvar 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 17 yanvar 2020.
  4. "Quba kütləvi məzarlığı". Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası. II. Bakı: "Lider". 2005. səh. 159. ISBN 9952-417-44-4.
  5. "Quba Soyqırımı Memorial Kompleksi". heydar-aliyev-foundation.org. 16 yanvar 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 16 yanvar 2020.
  6. Solmaz Rüstəmova-Tohidi (2013). Quba. Aprel-May 1918-ci il. Müsəlman qırğınları sənədlərdə (PDF). Bakı. səh. 77.
  7. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Arxivi f.1061, siy. 1, iş 98, v. 102-102
  8. Solmaz Rüstəmova-Tohidi (2013). Quba. Aprel-May 1918-ci il. Müsəlman qırğınları sənədlərdə (PDF). Bakı. səh. 91.
  9. Nurit Greenger (4 aprel 2018). "We must not shun from the 1918 genocide in Azerbaijan" (ing. ). jpost.com. 11 aprel 2018 tarixində . İstifadə tarixi: 21 yanvar 2020.
  10. Milikh Yevdayev (29 mart 2018). "An Unknown Story of Muslim-Jewish Struggle for Freedom" (ing. ). jewishjournal.com. 30 mart 2018 tarixində . İstifadə tarixi: 21 yanvar 2020.
  11. "İlham Əliyev Quba Soyqırımı Memorial Kompleksinin açılışında iştirak etmişdir". president.az. 18 sentyabr 2013. 21 sentyabr 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 16 yanvar 2020.
  12. Solmaz Rüstəmova-Tohidi (2013). Quba. Aprel-May 1918-ci il. Müsəlman qırğınları sənədlərdə (PDF). Bakı. səh. 59.
  13. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Arxivi f.1061, siy.1, iş 96, v. 62
  14. Solmaz Rüstəmova-Tohidi (2013). Quba. Aprel-May 1918-ci il. Müsəlman qırğınları sənədlərdə (PDF). Bakı. səh. 61.
  15. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Arxivi f.1061, siy.1, iş 96, v. 41
  16. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Arxivi f.1061, siy.1, iş 96, v.37
  17. Solmaz Rüstəmova-Tohidi. XX əsrdə ermənilərin azərbaycanlılara qarşı soyqırımları (PDF). səh. 6.
  18. Solmaz Rüstəmova-Tohidi (2013). Quba. Aprel-May 1918-ci il. Müsəlman qırğınları sənədlərdə (PDF). Bakı. səh. 168.
  19. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Arxivi f.1061, siy.1, iş 96, v.36-39
  20. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Arxivi f.1061, siy.1, iş 96, v.48
  21. ↑ Azərbaycan Respublikasının Dövlət Arxivi f. 1061, siy. 1, iş 96, v. 35.
  22. ↑ Azərbaycan Respublikasının Dövlət Arxivi f. 1061, siy. 1, iş 96, vv. 5-8
  23. "Kanada və Almaniya parlamentlərinin nümayəndələri Qubada olmuşlar". azertag.az. 22 iyun 2008. 4 fevral 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 4 fevral 2020.
  24. "Azərbaycanda kütləvi məzarlıqlar aşkar edilib". amerikaninsesi.org. 23 aprel 2007. 4 fevral 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 4 fevral 2020.
  25. "«Quba Soyqırımı Memorial Kompleksi»nin açılışı olub". azadliq.org. 18 sentyabr 2013. 4 fevral 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 4 fevral 2020.
  26. Ermənilərin Azərbaycanlılara qarşı soyqırım siyasəti və onun acı nəticələri (PDF). Bakı: Müəllim. 2007. səh. 80.
  27. "Quba rayonundakı kütləvi məzarlıqda qazıntı işləri bərpa olunacaqdır". azertag.az. 29 mart 2008. 4 fevral 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 4 fevral 2020.
  28. Vaqif Abışov (2017). Quba qəzasında Azərbaycan xalqına qarşı soyqırım (PDF). Bakı: Elm nəşriyyatı. səh. 25. ISBN 978-9952-514-16-2.
  29. "Quba məzarlığı erməni vəhşiliyinin nəticəsidir". azertag.az. 24 aprel 2007. 4 fevral 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 4 fevral 2020.
  30. "Qubadakı kütləvi məzarlıqda skelet sümüklərində dağılma və çürümə proseslərinin qarşısının alınması üçün müvafiq tədbirlərin görülməsi vacibdir". azertag.az. 4 aprel 2011. 4 fevral 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 4 fevral 2020.
  31. "Quba şəhərində «Soyqırımı memorial kompleksi»nin yaradılması haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamı". azertag.az. 30 dekabr 2009. 4 fevral 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 4 fevral 2020.
  32. "İlham Əliyev Quba Soyqırımı Memorial Kompleksinin açılışında iştirak etmişdir". president.az. 18 sentyabr 2013. 21 sentyabr 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 4 fevral 2020.
  33. "Genocide Memorial Complex in Guba city" (ing. ). museu.ms. 21 yanvar 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 21 yanvar 2020.
  34. "The Guba Genocide Memorial Complex" (ing. ). heydar-aliyev-foundation.org. 2013. 5 dekabr 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 21 yanvar 2020.
  35. Günay Rəsulqızı (29 avqust 2017). "Quba məzarlığı ilə bağlı təkliflər hazırlanıb – prezident qərar qəbul edəcək". modern.az. 30 avqust 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 17 yanvar 2020.
  36. Günay Rəsulqızı (14 avqust 2017). "Quba məzarlığı ilə bağlı MÜƏMMA". modern.az. 14 avqust 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 17 yanvar 2020.
  37. ""Quba məzarlığı" basdırıldı". sputnik.az. 10 fevral 2018. İstifadə tarixi: 17 yanvar 2020.
  38. Günay Rəsulqızı (9 mart 2018). "Quba soyqırımı məzarlığının tədqiqatçısından ETİRAZ: "Məzarlığı o cür görmək istəmirəm"". modern.az. 11 mart 2018 tarixində . İstifadə tarixi: 17 yanvar 2020.

Xarici keçidlər

  Vikianbarda Quba kütləvi məzarlığı ilə əlaqəli mediafayllar var.
  • Quba soyqırımı sənədli film
  • Quba soyqırımı və təfərrüatları
  • Quba məzarlığı 31 mart 2010 / Azadlıq radiosu
  • Quba Soyqırım Memorial Kompleksi barədə film / ATV

Avqust 03, 2021
quba, kütləvi, məzarlığı, 2007, ilin, aprelində, quba, şəhərində, stadionun, tikintisi, zamanı, təsadüfən, tapılmış, kütləvi, məzarlıq, məzarlıq, quba, şəhərinin, şimalında, qudyalçayın, kənarında, yerləşir, azərbaycan, milli, elmlər, akademiyası, arxeologiya,. Quba kutlevi mezarligi 2007 ci ilin aprelinde Quba seherinde stadionun tikintisi zamani tesadufen tapilmis kutlevi mezarliq 1 2 Mezarliq Quba seherinin simalinda Qudyalcayin kenarinda yerlesir Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi Arxeologiya ve Etnoqrafiya Institutunun emekdaslari tedqiqati neticesinde mezarligin 1918 ci ilde ermenilerin yerli dinc ehaliye qarsi toretdikleri soyqirimla bagli oldugu tesdiqlenib 3 Arxiv senedlerinden melum olub ki 1918 ci ilin aprel may aylari erzinde Dasnaksutun partiyasinin silahli desteleri Baki kommunasina tabe olan Hmazaspin basciligi ile tekce Quba qezasinda 36 min 782 nefer qetle yetirib 122 4 5 kendi tamamile umumilikde ise 167 6 7 kendi dagidib talan edib Quba seheri talanlara ve yanginlara meruz qalib qezanin muselman ve qismen de yehudi ehalisi kutlevi sekilde qetle yetirilib 8 9 10 Mezarliqdan tapilan qaliqlar da mehz hemin dovrun qurbanlarina aiddir Kutlevi mezarliqQuba kutlevi mezarligiOlke AzerbaycanSeher Quba41 21 40 sm e 48 29 30 s u Quba kutlevi mezarligi Vikianbarda elaqeli mediafayllarKutlevi mezarligin umumi sahesi 514 kvadratmetrdir Onun 494 kvadratmetrlik hissesinde tedqiqat isleri aparilsa da 20 kvadratmetr erazi beynelxalq tedqiqat isleri ucun saxlanilmisdir Tedqiqat islerinin neticesi olaraq mezarliqda muxtelif yas qruplarina aid 400 den cox insan cesedinin qaliqlari askar edilmisdir Onlardan 50 den coxu usaqlara 100 den coxu qadinlara qalanlari ise esasen yasli kisilere aiddir 2009 cu ilde erazide Quba Soyqirimi Memorial Kompleksi insa olunub 11 Mundericat 1 Tarixi arayis 2 Mezarligin tapilmasi 3 Memorial kompleksin insasi 4 Mezarligin sonraki veziyyeti 5 Sekiller 6 Hemcinin bax 7 Istinadlar 8 Xarici kecidlerTarixi arayis RedakteQuba qezasi 1918 ci il qanli mart hadiselerinden sonra bolseviklerin Baki ve Samaxi qezalarinda qurduqlari Sovet hakimiyyetini genislendirmek istedikleri ucuncu Azerbaycan regionu oldu Lakin Qubada olan serait Baki ve Samaxidan bir qeder ferqli idi Tarixen Quba xanliginin ve eyni adli qezanin sosial siyasi ve iqtisadi heyatinda ermeni elementi hec bir goze carpan rol oynamamisdi Quba fehle ve esger deputatlari Sovetinde Quba bolseviklerinin movqeyi de yeni Sovet hakimiyyetinin qurulmasi isinde dayaq olmaq ucun kifayet qeder guclu deyildi Bu dovrde Quba qezasinda resmi olaraq real hakimiyyeti Zaqafqaziya Seymine tabe olan ictimai teskilatlarin Icraiyye komitesi temsil edirdi 12 Bu sebeblere gore 1918 ci il mart qirginlarindan sonra Bakida qurulmus bolsevik dasnak hokumeti olan Baki Xalq Komissarlari Soveti bu qezani evvelce sulh yolu ile ele almaga yeni qubalilara bolseviklerin hakimiyyetini konullu olaraq qebul etdirmeye qerar verir Quba ictimaiyyeti ile danisiqlar aparmaq David Aleksandrovic Gelovaniye tapsirilir 13 Gelovaninin esasen ermenilerden ve bir nece nefer rus ve yehudiden ibaret beynelmilel destesinin Qubaya yaxinlasdigi haqda melumat alan qubalilar oz novbesinde seherin muselman rus ve yehudi cemiyyetlerinin numayendelerinden ibaret beynelmilel bir heyeti bolseviklerin dayandigi Xacmaz stansiyasina gonderirler Numayendeler herbi destenin Qubaya ne meqsedle geldiyini oyrenmek isteyir daha sonra bolseviklerin proqrami ile tanis olmaq ve bu proqramin qubalilar ucun ne derecede meqbul olub olmadigini mueyyenlesdirmek meqsedile ozlerinin Bakiya buraxilmasini xahis edirler Gelovani qubalilarin xahisine hormetle yanasir ve ozu sexsen onlara Bakiya getmeyi ve bu meseleni bolseviklerin rehberleri ile arasdirmagi tovsiye edir Lakin bolsevik hakimiyyetinin qubalilar terefinden konullu olaraq taninmasini gozlemeden Gelovani bu hadiseden 2 gun sonra 187 esgerden ibaret silahli deste ile sehere daxil olur ve qubalilari fakt qarsisinda qoyur 14 Bir nece gun sonra seher muhasireye alinir ve Gelovaninin destesine qarsi hucum baslayir Ona komek ucun Xacmazdan 2 topla birlikde Agacanyanin rehberlik etdiyi ve yalniz ermenilerden ibaret olan 150 neferlik herbi destek gelir 15 Bir nece gun davam eden doyusden sonra Gelovani destesi ile birlikde Qubadan qovulur Geri cekilerken Agacanyanin destesi Bulvar kucesini yandirmis Bazar kucesinde 16 Komendant kucesinde 7 seherin kenarinda kohne hebsxananin yaxinliginda ise 35 neferi qetle yetirir Bolsevikler geri cekilerken Qeza idaresi Seher dumasi ve Barisiq mehkemesinin binalarina od vurmus ve Cume mescidini yandirmaga cehd gostermisdiler 16 1918 ci ilin may ayinin 1 de Hamazaspin komandanligi altinda 3 minlik ermeni ordusu uc terefden Quba seherine daxil olaraq onu toplardan pulemyotlardan ve tufenglerden atese tutur 17 Ele birinci gun seherin asagi hissesinde ekseriyyeti qadin ve usaqlar olan 715 muselman oldurulur Ikinci gun seherin 1 ci ve 2 ci hisselerinde ekseriyyeti seherin kasib tebeqesinden ve iranli tebeelerden ibaret olan 1012 nefer kisi qetle yetirilir 18 19 Meyitlerin defn edilmesi ile bagli seher bascisi Eliabbas bey Elibeyov defelerle Hamazaspa muraciet etse de redd cavabi alirdi Yalniz dorduncu gun ermeni carcilar muselman kisileri qollarinda ag sargi ile gelmeye ve meyitleri basdirmaga cagirdilar Seherin bir cox sakinleri bu cagirisa cavab olaraq bayira cixir lakin onlar da gullelenirler Hami yeniden oz evine cekilib gizlenir Basdirilmayan ve yeni oldurulenlerin meyitleri ermeniler gedene qeder yeni 9 gun kucelerde qalir 20 Quba seher reisi E Elibeyovun melumatina gore 1918 ci il may ayinin 1 de deste uc istiqametden sehere daxil olur Destede dord top ve sekkiz pulemyot var idi Sehere daxil olan dasnak desteleri cox amansizliqla dinc ehalinin oldurulmesi ve var dovletlerinin talamaga baslayir 21 Mayin 1 de sehere daxil olan ermeni silahli desteleri hemin gunu seherin asagi hissesinde 713 muselmani qetle yetirmisdiler Onlarin coxu qadin ve usaqlar idi 21 Boyuk Sosse ve Bazar kucelerindeki evler qaret edilir Hamazasp silahli desteleri seheri dord hisseye bolerek her bir hissede ayrica qerargah yaradirlar Birinci qerargah Leontev baginin yaninda ikinci qerargah ermeni kilsesinin erazisinde ucuncu qerargah muselman qebirstanligmin yaxinligindaki yukseklikde dorduncu merkezi qerargah ise yehudi qesebesi hundurluyunde yaradilmisdir 21 Ermenilerin Qubadaki azginligi 9 gun davam etmisdir 21 Hamazaspin Ceza destesi Quba seherini ve Quba qezasinin 122 kendini darmadagin etmisdi Quba seherinde iki minden cox adami kisi qadin ve usagi qetle yetirilmisdir ve hemin kendlerin ehalisine umumi deyeri 58 121 059 manatliq rubl ziyan vurulmusdu 22 Quba seher sakini Haci Ismayil Orucov ise oz izahatinda yazirdi ki oluleri defn eden mollanin dediyine gore o 2800 neferin cenazesinin torpaga tapsirildigini saymisdir 22 Mezarligin tapilmasi RedakteMezarliq 1 aprel 2007 ci ilde 23 Qubada yerlesen stadionun temiri zamani torpaq isleri gorulerken askar edilib 24 25 26 Tehqiqat zamani erazide sumuklerin yigildigi 2 quyu mueyyen edilib Birinci quyu 4 metr derinliyinde 5 metr diametrinde ikinci quyu ise 2 metr derinliyinde 2 5 metr diametrindedir Ilkin merhelede askar edilmis 35 insan kellesinden 4 u 8 12 yaslarinda usaqlara 3 u qadinlara qalanlari ise muxtelif yasli kisilere mexsus olub Sonraki merhelede ise buradan 161 27 en sonda ise umumilikde 400 insan kellesi askar edilib 28 Kelle sumuklerinde askar olunan kut alet izleri onlarin zorakiliqla qetle yetirildiyini tesdiq edir Yerli sakinler seherden kenarda qetle yetirildikden sonra gelecekde dasqinlar zamani izin itirilmesi meqsedi ile meyitler cay kenarina getirilerek yamacda qazilmis bu quyulara doldurulmusdur Meyitler birinci quyuya yerlesmediyinden ikinci quyu qazilmisdir 29 2009 cu ilde kutlevi mezarliqdan askar edilmis sumuklerin xarici muhit amillerinin tesirinden qorunmasi onlarda geden curume prosesinin ve movcud zorakiliq izlerinin itmesinin dayandirilmasi istiqametinde Sehiyye Nazirliyi Mehkeme Tibbi Ekspertiza ve Patoloji Anatomiya Birliyinin tibbi kriminalistika sobesinin mutexessislerinden ibaret xususi isci qrup yaradilir Ilk novbede isci qrup skelet sumuklerinin sayi 7432 eded ve onlarin curume prosesinin dagilma merhelesinin movcud veziyyeti oyrenmis xarici muhit amillerinin hava rutubet gunes mikroorqanizmler heseratlar ve s tesirinden sumuk qaliqlarinin dagilmasinin ve onlardaki zorakiliq izlerinin itmesinin qarsisi almisdir Sonra zeruri reaktivler elde edilmis skelet sumukleri bu reaktivlerin qarisigindan hazirlanmis xususi mehlullarda aylarla saxlanilmis son merhelede bu sumuklerin ve onlarin fraqmentlerinin uzerine xususi fikseedici mehlullar cekilmisdir 6 ay davam eden prosesden sonra sumukler mezarliga geri qaytarilmisdir 30 Memorial kompleksin insasi Redakte30 dekabr 2009 cu ilde Soyqirim Memorial Kompleksi nin yaradilmasi haqqinda serencam imzalanib 31 2013 cu il sentyabrin 18 de ise Quba Soyqirimi Memorial Kompleksinin acilisi bas tutub 32 Qubada askar edilen kutlevi mezarligin yaninda ucaldilan Memorial Kompleksde tarixi sened ve faktlar esasinda zengin muzey yaradilib Abide uc hisseden iti uclu bicaqlari xatirladan iki konstruksiya giris ve cixisdan merkezinde qara xatire dasi yerlesen esas zaldan ibaretdir Abidenin iti uclari siddetli agrini tecessum etdirir Iti uclarin yerin altindan uze cixmasi ise heqiqeti gizletmeyin mumkunsuz oldugunu eks etdirir 33 Abide butovlukde brutto betondan hazirlanib Facie qurbanlarinin xatiresine matem sukutunu tecessum etdirmek meqsedile layihede her hansi bezekden imtina edilib 34 Mezarligin sonraki veziyyeti Redakte Mezarligin yerinde qoyulan abide 2017 ci ilde mezarligin berpaya ehtiyaci olan hissesi ile bagli xususi komissiya yaradilib 35 Lakin komissiyaya Quba soyqirimi mezarliginin tedqiqatcisi AMEA Arxeologiya ve Etnoqrafiya Institutunun emekdasi Qehreman Agayev daxil edilmeyib O bunu bele esaslandirib Quba mezarliginin suse altina salinmasi ve bu vasite ile heqiqetlerin dunya ictimaiyyetine catdirilmasi meselesini men qaldirmisdim Bilirsiniz ki bu mesele ile elaqedar musavire kecirildi ve komissiya yaradildi Lakin men bir tedqiqatci kimi komissiyanin terkibine daxil edilmedim Dusunurem ki bunu etmekde esas meqsed mezarligin torpaqla ortulmesidir Bu cur fikirler gezir ve soz sohbet de ele bele yaranmir Quba mezarligi eger torpagin altina basdirilsa kompleksin deyeri itecek ve gorduyumuz isler hec olub gedecek Quba mezarligi turk ve muselman aleminde ermenilerin toretdiyi emellerin canli subutudur Mezarligin torpaqla basdirilmasi cinayet olar 36 2018 ci ilde ise komisiyanin qerari ile tapilan qaliqlar muselman adet enenesi ile basdirilib 37 Qaliqlarin basdirildigi yerin uzerinde ise mermerden abide qoyulub Qaliqlarin basdirilmasi muxtelif tedqiqatcilarin o cumleden de Quba soyqirimi mezarliginin tedqiqatcisi AMEA Arxeologiya ve Etnoqrafiya Institutunun emekdasi Qehreman Agayevin de etirazina sebeb olub Verdiyi musahibede o deyib Artiq Quba mezarligi mene yaddir Cunki mezarligin suse altinda olmamasi mene pis tesir etdi Her halda mezarligin muselman qaydalarina gore basdirilmasi meslehet imis Hazirda men oradan kenaram Acigi mezarligi o formada gormek istemirem 38 Sekiller Redakte Hemcinin bax RedakteQuba soyqirimi Quba Soyqirimi Memorial Kompleksi Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin Fovqelade Tehqiqat KomissiyasiIstinadlar Redakte Rovshan Didavari Mass grave found in northern Azerbaijan ing visions az 16 yanvar 2019 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 16 yanvar 2019 Israeli journalists visit Guba mass grave in Azerbaijan ing azertag az 16 aprel 2013 16 yanvar 2019 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 16 yanvar 2019 Veli Turan 31 mart 2018 Qubada azerbaycanlilarin soyqriminin 100 cu ildonumu ile bagli yurus kecirilib apa az 17 yanvar 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 17 yanvar 2020 Quba kutlevi mezarligi Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi II Baki Lider 2005 seh 159 ISBN 9952 417 44 4 Quba Soyqirimi Memorial Kompleksi heydar aliyev foundation org 16 yanvar 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 16 yanvar 2020 Solmaz Rustemova Tohidi 2013 Quba Aprel May 1918 ci il Muselman qirginlari senedlerde PDF Baki seh 77 Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Arxivi f 1061 siy 1 is 98 v 102 102 Solmaz Rustemova Tohidi 2013 Quba Aprel May 1918 ci il Muselman qirginlari senedlerde PDF Baki seh 91 Nurit Greenger 4 aprel 2018 We must not shun from the 1918 genocide in Azerbaijan ing jpost com 11 aprel 2018 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 21 yanvar 2020 Milikh Yevdayev 29 mart 2018 An Unknown Story of Muslim Jewish Struggle for Freedom ing jewishjournal com 30 mart 2018 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 21 yanvar 2020 Ilham Eliyev Quba Soyqirimi Memorial Kompleksinin acilisinda istirak etmisdir president az 18 sentyabr 2013 21 sentyabr 2013 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 16 yanvar 2020 Solmaz Rustemova Tohidi 2013 Quba Aprel May 1918 ci il Muselman qirginlari senedlerde PDF Baki seh 59 Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Arxivi f 1061 siy 1 is 96 v 62 Solmaz Rustemova Tohidi 2013 Quba Aprel May 1918 ci il Muselman qirginlari senedlerde PDF Baki seh 61 Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Arxivi f 1061 siy 1 is 96 v 41 Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Arxivi f 1061 siy 1 is 96 v 37 Solmaz Rustemova Tohidi XX esrde ermenilerin azerbaycanlilara qarsi soyqirimlari PDF seh 6 Solmaz Rustemova Tohidi 2013 Quba Aprel May 1918 ci il Muselman qirginlari senedlerde PDF Baki seh 168 Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Arxivi f 1061 siy 1 is 96 v 36 39 Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Arxivi f 1061 siy 1 is 96 v 48 1 2 3 4 Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Arxivi f 1061 siy 1 is 96 v 35 1 2 Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Arxivi f 1061 siy 1 is 96 vv 5 8 Kanada ve Almaniya parlamentlerinin numayendeleri Qubada olmuslar azertag az 22 iyun 2008 4 fevral 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 4 fevral 2020 Azerbaycanda kutlevi mezarliqlar askar edilib amerikaninsesi org 23 aprel 2007 4 fevral 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 4 fevral 2020 Quba Soyqirimi Memorial Kompleksi nin acilisi olub azadliq org 18 sentyabr 2013 4 fevral 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 4 fevral 2020 Ermenilerin Azerbaycanlilara qarsi soyqirim siyaseti ve onun aci neticeleri PDF Baki Muellim 2007 seh 80 Quba rayonundaki kutlevi mezarliqda qazinti isleri berpa olunacaqdir azertag az 29 mart 2008 4 fevral 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 4 fevral 2020 Vaqif Abisov 2017 Quba qezasinda Azerbaycan xalqina qarsi soyqirim PDF Baki Elm nesriyyati seh 25 ISBN 978 9952 514 16 2 Quba mezarligi ermeni vehsiliyinin neticesidir azertag az 24 aprel 2007 4 fevral 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 4 fevral 2020 Qubadaki kutlevi mezarliqda skelet sumuklerinde dagilma ve curume proseslerinin qarsisinin alinmasi ucun muvafiq tedbirlerin gorulmesi vacibdir azertag az 4 aprel 2011 4 fevral 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 4 fevral 2020 Quba seherinde Soyqirimi memorial kompleksi nin yaradilmasi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin serencami azertag az 30 dekabr 2009 4 fevral 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 4 fevral 2020 Ilham Eliyev Quba Soyqirimi Memorial Kompleksinin acilisinda istirak etmisdir president az 18 sentyabr 2013 21 sentyabr 2013 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 4 fevral 2020 Genocide Memorial Complex in Guba city ing museu ms 21 yanvar 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 21 yanvar 2020 The Guba Genocide Memorial Complex ing heydar aliyev foundation org 2013 5 dekabr 2013 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 21 yanvar 2020 Gunay Resulqizi 29 avqust 2017 Quba mezarligi ile bagli teklifler hazirlanib prezident qerar qebul edecek modern az 30 avqust 2017 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 17 yanvar 2020 Gunay Resulqizi 14 avqust 2017 Quba mezarligi ile bagli MUEMMA modern az 14 avqust 2017 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 17 yanvar 2020 Quba mezarligi basdirildi sputnik az 10 fevral 2018 Istifade tarixi 17 yanvar 2020 Gunay Resulqizi 9 mart 2018 Quba soyqirimi mezarliginin tedqiqatcisindan ETIRAZ Mezarligi o cur gormek istemirem modern az 11 mart 2018 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 17 yanvar 2020 Xarici kecidler Redakte Vikianbarda Quba kutlevi mezarligi ile elaqeli mediafayllar var Quba soyqirimi senedli film Quba soyqirimi ve teferruatlari Quba mezarligi 31 mart 2010 Azadliq radiosu Quba Soyqirim Memorial Kompleksi barede film ATVMenbe https az wikipedia org w index php title Quba kutlevi mezarligi amp oldid 5855633, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.