Padişah Xatun XIII əsrdə Qütbəddin Məhəmmədlə Kirmanlı Qutluq Türkanın kiçik qızı olaraq dünyaya gəlmişdir. Mənbələrə görə o, atası sərhəd savaşlarında iştirak edərkən dünyay gəlmişdi. Qardaşları arasında böyüdülən Padişah Xatun təhlükəsizliyinin qorunması məqsədilə hətta yüksək təbəqədən belə gizli tutulmuşdu. Deyilənə görə onun qız olmasını belə çox az adam bilirmiş.
1265-cı ildə anası Qutluq Türkan Abaqa xanın tacqoyma mərasimində iştirak edir və beləliklə Padişah xatuna Sircan bəyliyi verilir. 1272-ci ilin may ayının 22-də o Abaqa xanla evləndirilir. Evliliyin əsas məqsədi Monqol dəstəyini almaq idi. O xanın anası Yəsunəçinin yanına göndərilmişdi. Yəsunəçinin ölümündən sonra isə onun ordusunun başına keçmişdi.
Padişah Xatun anası Qutluq Türkanın hakimiyyətinin güclənməsində mühüm rol oynamış, qardaşları Müzəffərəddin Həccac və Suyurqətmişə qarşı anasını dəstəkləmişdi.
Abaqa xanın ölümündən sonra
Abaqa xanın ölümü və yerinə Abaqanın qardaşı Əhməd Təkudarin gəlməsi vəziyyətin Qutluq Türkanın əleyhinə çevrilməsinə səbəb olur. Çox keçmədən o taxtdan azad edilir. Taxtını geri qaytarmaq arzusu ilə Əhməd Təkudarla görüşən Qutluq Xatun müsbət nəticə ala bilməyib, kədərdən vəfat edir. Qısa müddətdən sonra Əhməd Təkudarin yerinə Abaqa xanın böyük oğlu Arqun şah keçdi. Padişah Xatun bu vəziyyətdən necə istifadə edəcəyini bilir və ögey qardaşı Soyurqatmışı Əhməd Təkudarın tərəfdarı olduğu üçün mühakimə olunmasına nail olur. Lakin Arqun xanın qərarı ilə Kirman ölkəsi Padişah Xatun və Soyurqatmış tərəfindən birgə idarə edilməsi olur. Padişah Xatun bu barədə narazılığını bildirsə də onun bu hərəkəti Bukanı narahat edir. Buka onu dövlət idarəçiliyindən uzaqlaşdırmaq məqsədilə Anadoluda hakimlik edən Keyxatu xanla evləndirir. İslam qanunlarına görə bir qadının öz ögey övladı ilə evləndirilməsi günah sayılsa da, Çingiz xan qanunları ilə bu vəziyyət tamamilə normal idi.
Hakimiyyətə gəlişi
Keyxatu xanın 1291-ci ildə Elxani taxtına çıxması ilə Padişah Xatun "Səfvətüd-dünya və din" titulunu alaraq Qutluq dövlətinin yeni hökmdarı oldu. O qardaşı Soyurqatmışı vəzifədən azad etdi. Qardaşı ilə münasibətlərini düzəltməyə çalışsa da, çox keçmədən Soyurqatmış zəhərlənərək öldürüldü.
Daha sonra Soyurqatmış kürəkəni yəni, Aləm Xatunun yoldaşı Baydu xan Keyxatu xanı məğlub edərək Elxani taxt-tacına sahib oldu. Keyxatu xan 1295-ci ildə edam edildi. Padişah Xatunun da hakimiyyətinə son qoyuldu.
Ölümü
Onun ölümü ilə mənbələrdə yazılan məlumatlar müxtəlifdir. Əhməd Əflaki özünün "Mənakibül-i Arifin" adlı əsərində Padişah Xatunun Ərzurumda vəfat etdiyini yazırdı. Lakin onun verdiyi bu məlumat digər tarixlərlə üst-üstə düşmür. Başqa bir mənbəyə əsasən isə o 1295-ci ildə Kirman yaxınlığında, Aləm Xatunun əmri ilə edam edilmişdi. Şirin Bəyani isə bir məqaləsində onun 1295-ci ildə zindanda öldürüldüyündən bəhs etmişdir. Padişah Xatun Qübbə-i Səbzdə dəfn edilmişdir.
Mirası
Padişahın adına Venesiya səyyahı, Marko Polonun səyahət gündəliyində rast gəlinir. Marko Polo onu “öz qardaşı Soyurqutmişi rəqib kimi öldürən iddialı və ağıllı bir qadın” kimi təsvir etmişdir. Onun adına həm gümüş, həm də qızıl sikkələr zərb edilmişdir. O, Lalə Xatun və Həsənşah təxəllüsü ilə çoxlu sayda şeirlər yazmış, şeirlərində özünü “ Qüdrətli Sultanın övladı , türkün ürəyi olan bağın bəhrəsi ” kimi qələmə vermişdir.
Məhəmməd Zehni "Məşahirü-n Nisa" adlı əsərində "Lalə Xatun" adlı bölməsindən ondan bəhs edərək yazırdı: "Elxani qadınlarının məşhurlarından şanı yüksək bir qadın, şair. Kirman dövlətində hökmdarlıq etmiş kişi təbiətli, ürəksevər yaradıcılığının əsəri olan aşağıdakı qoşmaları ilə dünyaya bəyan etmişdir"
Sonda Padişah Xatunun yazdığı şeirlərdən örnəklər vermişdir. Əhməd Əli xan Vəziri də "Tarixi Kirman" adlı əsərində onun "İffəti" təxəllüsü ilə şeirlər yazdığını bildirsə də, başqa heç bir mənbədə bu təxəllüsə rast gəlinməmişdir.
Padişah Xatuna aid günümüzə qədər gəlib çatmış 9 ədəd fars dilində mənzumə var. Şerlərində əsasən anası Türkan Xatundan, ayrılıqdan, qürbətdən bəhs etmişdir.
O, həmçinin xəttatlıqda da mahir idi.
Memarlıq və xeyriyyə fəaliyyətləri ilə də məşğul olan Padişah Xatundan geriyə günümüzdə Türkiyənin Tokat şəhərində yerləşən Səlçuqlu Xanəgah xarabalıqları qalmışdır. Binanın kitabəsində 1288-ci ildə Sultan II Qiyasəddin Məsudun hakimiyyəti zamanında Səfvətüd-dünya və din, Məlikə Padişah Xatun tərəfindən tikdirildiyi yazılmışdır.
Mənbə
Ann K. S. Lambton. Continuity and Change in Medieval Persia: Aspects of Administrative, Economic, and Social History, 11th-14th Century. SUNY Press. 1988. ISBN9780887061332. İstifadə tarixi: 2012-06-23.
Guida Myrl Jackson-Laufer. Women Rulers Throughout the Ages: An Illustrated Guide. ABC-CLIO. 1999. səh. 319. ISBN9781576070918. İstifadə tarixi: 2012-06-23. Padishah Khatun.
Lane, George, 1952-. Early Mongol rule in thirteenth-century Iran : a Persian renaissance. London. September 2003. ISBN9781134431038. OCLC 890796255.
Üçok, B. İslam Devletlerinde Türk Naibeler ve KadınHükümdarlar. Ankara: Kültür Bakanlığı. 1993.
Solmaz, S., Sertkaya, P. Kutlughanlı Hanedanlığı‘nda Terkenlik. 6. Ankara: Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2011.
Gençtürk, C. Kirmân‘da Saltanat Süren Kadın Bir Hükümdar: Savvetüddîn Padişâh Hatun. 3. Ankara: Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi.
Ahmet Eflâkî. Âriflerin Menkıbeleri. 3. İstanbul. 1986.
Cunbur, M. Selçuklu Dönemi Kadın Hayratı. 26. Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi. 1996.
İstinadlar
"Women and Islam". The Oxford Dictionary of Islam. 2019-04-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-06-23. No woman held religious titles in Islam, but many women held political power, some jointly with their husbands, others independently. The best-known women rulers in the premodern era include ... six Mongol queens, including Kutlugh Khatun (thirteenth century) and her daughter Padishah Khatun of the Kutlugh-Khanid dynasty;
padişah, xatun, digər, adı, ilə, səfvatəddin, xatun, xiii, əsr, 1295, kirman, qaraxitaylar, sülaləsinin, üzvü, 1292, 1295, illərdə, kirman, hökmdarı, padişah, xatunkirman, hökmdarı, səfvətüd, dünya, din1256, 1295əvvəlkisoyurqatmışsonrakıkurducin, xatunşəxsi, m. Padisah Xatun ve ya diger adi ile Sefvateddin Xatun XIII esr 1295 Kirman Qaraxitaylar sulalesinin uzvu 1292 1295 ci illerde Kirman hokmdari 1 Padisah xatunKirman hokmdari Sefvetud dunya ve din1256 1295EvvelkiSoyurqatmisSonrakiKurducin XatunSexsi melumatlarDogum tarixi XIII esrVefat tarixi 1295Anasi Turkan XatunHeyat yoldaslari Abaqa xan Keyxatu xan Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Heyati 2 Abaqa xanin olumunden sonra 3 Hakimiyyete gelisi 4 Olumu 5 Mirasi 6 Menbe 7 IstinadlarHeyati RedaktePadisah Xatun XIII esrde Qutbeddin Mehemmedle Kirmanli Qutluq Turkanin kicik qizi olaraq dunyaya gelmisdir Menbelere gore o atasi serhed savaslarinda istirak ederken dunyay gelmisdi Qardaslari arasinda boyudulen Padisah Xatun tehlukesizliyinin qorunmasi meqsedile hetta yuksek tebeqeden bele gizli tutulmusdu Deyilene gore onun qiz olmasini bele cox az adam bilirmis 1265 ci ilde anasi Qutluq Turkan Abaqa xanin tacqoyma merasiminde istirak edir ve belelikle Padisah xatuna Sircan beyliyi verilir 2 1272 ci ilin may ayinin 22 de o Abaqa xanla evlendirilir Evliliyin esas meqsedi Monqol desteyini almaq idi O xanin anasi Yesunecinin yanina gonderilmisdi Yesunecinin olumunden sonra ise onun ordusunun basina kecmisdi Padisah Xatun anasi Qutluq Turkanin hakimiyyetinin guclenmesinde muhum rol oynamis qardaslari Muzeffereddin Heccac ve Suyurqetmise qarsi anasini desteklemisdi 3 Abaqa xanin olumunden sonra RedakteAbaqa xanin olumu ve yerine Abaqanin qardasi Ehmed Tekudarin gelmesi veziyyetin Qutluq Turkanin eleyhine cevrilmesine sebeb olur Cox kecmeden o taxtdan azad edilir Taxtini geri qaytarmaq arzusu ile Ehmed Tekudarla gorusen Qutluq Xatun musbet netice ala bilmeyib kederden vefat edir Qisa muddetden sonra Ehmed Tekudarin yerine Abaqa xanin boyuk oglu Arqun sah kecdi Padisah Xatun bu veziyyetden nece istifade edeceyini bilir ve ogey qardasi Soyurqatmisi Ehmed Tekudarin terefdari oldugu ucun muhakime olunmasina nail olur Lakin Arqun xanin qerari ile Kirman olkesi Padisah Xatun ve Soyurqatmis terefinden birge idare edilmesi olur Padisah Xatun bu barede naraziligini bildirse de onun bu hereketi Bukani narahat edir Buka onu dovlet idareciliyinden uzaqlasdirmaq meqsedile Anadoluda hakimlik eden Keyxatu xanla evlendirir Islam qanunlarina gore bir qadinin oz ogey ovladi ile evlendirilmesi gunah sayilsa da Cingiz xan qanunlari ile bu veziyyet tamamile normal idi 4 Hakimiyyete gelisi RedakteKeyxatu xanin 1291 ci ilde Elxani taxtina cixmasi ile Padisah Xatun Sefvetud dunya ve din titulunu alaraq Qutluq dovletinin yeni hokmdari oldu O qardasi Soyurqatmisi vezifeden azad etdi Qardasi ile munasibetlerini duzeltmeye calissa da cox kecmeden Soyurqatmis zeherlenerek olduruldu 5 Daha sonra Soyurqatmis kurekeni yeni Alem Xatunun yoldasi Baydu xan Keyxatu xani meglub ederek Elxani taxt tacina sahib oldu Keyxatu xan 1295 ci ilde edam edildi Padisah Xatunun da hakimiyyetine son qoyuldu 6 Olumu RedakteOnun olumu ile menbelerde yazilan melumatlar muxtelifdir Ehmed Eflaki ozunun Menakibul i Arifin adli eserinde Padisah Xatunun Erzurumda vefat etdiyini yazirdi Lakin onun verdiyi bu melumat diger tarixlerle ust uste dusmur 7 Basqa bir menbeye esasen ise o 1295 ci ilde Kirman yaxinliginda Alem Xatunun emri ile edam edilmisdi Sirin Beyani ise bir meqalesinde onun 1295 ci ilde zindanda oldurulduyunden behs etmisdir Padisah Xatun Qubbe i Sebzde defn edilmisdir 8 Mirasi RedaktePadisahin adina Venesiya seyyahi Marko Polonun seyahet gundeliyinde rast gelinir Marko Polo onu oz qardasi Soyurqutmisi reqib kimi olduren iddiali ve agilli bir qadin kimi tesvir etmisdir Onun adina hem gumus hem de qizil sikkeler zerb edilmisdir O Lale Xatun ve Hesensah texellusu ile coxlu sayda seirler yazmis seirlerinde ozunu Qudretli Sultanin ovladi turkun ureyi olan bagin behresi kimi qeleme vermisdir 9 Mehemmed Zehni Mesahiru n Nisa adli eserinde Lale Xatun adli bolmesinden ondan behs ederek yazirdi Elxani qadinlarinin meshurlarindan sani yuksek bir qadin sair Kirman dovletinde hokmdarliq etmis kisi tebietli ureksever yaradiciliginin eseri olan asagidaki qosmalari ile dunyaya beyan etmisdir Sonda Padisah Xatunun yazdigi seirlerden ornekler vermisdir Ehmed Eli xan Veziri de Tarixi Kirman adli eserinde onun Iffeti texellusu ile seirler yazdigini bildirse de basqa hec bir menbede bu texelluse rast gelinmemisdir Padisah Xatuna aid gunumuze qeder gelib catmis 9 eded fars dilinde menzume var Serlerinde esasen anasi Turkan Xatundan ayriliqdan qurbetden behs etmisdir O hemcinin xettatliqda da mahir idi Memarliq ve xeyriyye fealiyyetleri ile de mesgul olan Padisah Xatundan geriye gunumuzde Turkiyenin Tokat seherinde yerlesen Selcuqlu Xanegah xarabaliqlari qalmisdir Binanin kitabesinde 1288 ci ilde Sultan II Qiyaseddin Mesudun hakimiyyeti zamaninda Sefvetud dunya ve din Melike Padisah Xatun terefinden tikdirildiyi yazilmisdir 10 Menbe RedakteAnn K S Lambton Continuity and Change in Medieval Persia Aspects of Administrative Economic and Social History 11th 14th Century SUNY Press 1988 ISBN 9780887061332 Istifade tarixi 2012 06 23 Guida Myrl Jackson Laufer Women Rulers Throughout the Ages An Illustrated Guide ABC CLIO 1999 seh 319 ISBN 9781576070918 Istifade tarixi 2012 06 23 Padishah Khatun Lane George 1952 Early Mongol rule in thirteenth century Iran a Persian renaissance London September 2003 ISBN 9781134431038 OCLC 890796255 Ucok B Islam Devletlerinde Turk Naibeler ve KadinHukumdarlar Ankara Kultur Bakanligi 1993 Solmaz S Sertkaya P Kutlughanli Hanedanligi nda Terkenlik 6 Ankara Uluslararasi Tarih ve Sosyal Arastirmalar Dergisi 2011 Gencturk C Kirman da Saltanat Suren Kadin Bir Hukumdar Savvetuddin Padisah Hatun 3 Ankara Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi Ahmet Eflaki Ariflerin Menkibeleri 3 Istanbul 1986 Cunbur M Selcuklu Donemi Kadin Hayrati 26 Ankara Ataturk Kultur Dil ve Tarih Yuksek Kurumu Ataturk Kultur Merkezi 1996 Istinadlar Redakte Women and Islam The Oxford Dictionary of Islam 2019 04 30 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 06 23 No woman held religious titles in Islam but many women held political power some jointly with their husbands others independently The best known women rulers in the premodern era include six Mongol queens including Kutlugh Khatun thirteenth century and her daughter Padishah Khatun of the Kutlugh Khanid dynasty QOTLOḠ TARKAN ḴATUN Encyclopaedia Iranica www iranicaonline org 2022 11 28 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 10 04 PADSAH ḴATUN Encyclopaedia Iranica www iranicaonline org 2022 11 28 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 10 04 Ucok 1993 seh 116 Solmaz Sertkaya 2011 seh 307 Lambton 1988 seh 106 Eflaki 1986 seh 292 Gencturk seh 66 Laufer 1999 seh 319 Cunbur 1996 seh 617 Menbe https az wikipedia org w index php title Padisah Xatun amp oldid 6910202, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
