Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Pəncəüzgəclilər (lat. Crossopterygii) — xoanlar yarımsinfinə aid dəstəüstü.
| Pəncəüzgəclilər | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Klad: Klad: Yarımsinif: Pəncəüzgəclilər | ||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
| ||||||||
Bu balıqlar eramızdan 400 milyon il əvvəl dənizlərdə və şirin sularda geniş yayılmışdır. Su hövzələrinin quruması nəticəsində yarımquru həyat tərzinə keçməyə məcbur olmuş pəncəüzgəclilərin bəzi nümayəndələrində döş və qarın üzgəcləri yerdə sürünməyə uyğunlaşmış, hava ilə tənəffüs etmək üçün ağciyərlər əmələ gəlmişdir. Bunların quru onurğalılarına başlanğıc vermələri güman olunur. Sonradan bu balıqların böyük bir qismi yox olmuşdur. Lakin,1938-ci ildə Hind okeanının Afrika sahillərində, Madaqaskar adasının yaxınlığında bir pəncəüzgəcli balıq tutulmuşdur. Bu balığa adı verilmişdir. Sonradan həmin yerdən daha bir neçə belə balıq tutulmuşdur. Hazırda yaşayan pəncəüzgəcli balıqlarda qədim pəncəüzgəclilərdən fərqli olaraq ağciyərlər yoxdur.
Crossoterygimorphadəstəüstünün 2 dəstəsi var: və . Bunların kəllə qutusu qoxu və əsl kəllə hissələrinə ayrılır. Bu hissələr bir-birilə hərəki birləşib. Kəllədə örtük sümükləri inkişaf edib. Visseral skleletin ox kəlləyə birləşməsi amfistildir, bəzi növlərdə auqostilliyə keçid nəzərə çarpır. İkinci çənələri yaxşı inkişaf edidir.
Keçmişdə yaşamış Rhidistiformes dəstəsinin nümayəndələrində daxili burun dəlikləri (xoanalar), nisbətən yaxşı inkişaf etmiş ağ ciyərlər varmış. Bu balıqlar hava tənəffüsü edərək hərəkət edə biliblər. Belə zənn edirlər ki, devon dövrünün ortalarında bunlar suda-quruda yaşayanlara başlanğıc verib, daşkömür dövründə azalaraq Permdə yox olublar.
Crossoterygiimorpha dəstəüstünün və ya pəncəüzgəcli balıqların digər qrupunun nümayəndələri polezoyun axırlarında dənizlərə keçib, bu dövrün axırlarında və üçlük dövründə çoxalıblar. Sonralar azalmağa başlayan bu balıqları zooloqlar nəsli kəsilmiş hesab ediblər. Lakin 1938-ci ildə əsl sensansiya baş verib ki, bu barədə selakantikimilər dəstəsində məlumat verilib.
İstinadlar
Ədəbiyyat
- Azərbaycanın heyvanlar aləmi. Onurğalılar, III cild. Bakı: Elm, 2004, s 113.
- Abbasov H.S ,Hacıyev R.V.İxtiologiya. Bakı, 2007, s 149.
- Əbdürrəhmanov Y.Ə. Azərbaycan faunası (Balıqlar), VII, cild, Bakı, Elm, 1966, 156 s.
- Abbasov H.S., Mustafayev Q.T., Məmmədova S.Ə., İsmayılov R.Ə. Bakı,1999,səh 144.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Penceuzgecliler lat Crossopterygii xoanlar yarimsinfine aid desteustu PenceuzgeclilerElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad Yarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad Klad Klad Klad XoanlarYarimsinif PenceuzgeclilerBeynelxalq elmi adiCrossopterygiiSeklin VikiAnbarda axtarisiNCBI 118072FW 209227 Bu baliqlar eramizdan 400 milyon il evvel denizlerde ve sirin sularda genis yayilmisdir Su hovzelerinin qurumasi neticesinde yarimquru heyat terzine kecmeye mecbur olmus penceuzgeclilerin bezi numayendelerinde dos ve qarin uzgecleri yerde surunmeye uygunlasmis hava ile teneffus etmek ucun agciyerler emele gelmisdir Bunlarin quru onurgalilarina baslangic vermeleri guman olunur Sonradan bu baliqlarin boyuk bir qismi yox olmusdur Lakin 1938 ci ilde Hind okeaninin Afrika sahillerinde Madaqaskar adasinin yaxinliginda bir penceuzgecli baliq tutulmusdur Bu baliga adi verilmisdir Sonradan hemin yerden daha bir nece bele baliq tutulmusdur Hazirda yasayan penceuzgecli baliqlarda qedim penceuzgeclilerden ferqli olaraq agciyerler yoxdur Crossoterygimorphadesteustunun 2 destesi var ve Bunlarin kelle qutusu qoxu ve esl kelle hisselerine ayrilir Bu hisseler bir birile hereki birlesib Kellede ortuk sumukleri inkisaf edib Visseral skleletin ox kelleye birlesmesi amfistildir bezi novlerde auqostilliye kecid nezere carpir Ikinci ceneleri yaxsi inkisaf edidir Kecmisde yasamis Rhidistiformes destesinin numayendelerinde daxili burun delikleri xoanalar nisbeten yaxsi inkisaf etmis ag ciyerler varmis Bu baliqlar hava teneffusu ederek hereket ede bilibler Bele zenn edirler ki devon dovrunun ortalarinda bunlar suda quruda yasayanlara baslangic verib daskomur dovrunde azalaraq Permde yox olublar Crossoterygiimorpha desteustunun ve ya penceuzgecli baliqlarin diger qrupunun numayendeleri polezoyun axirlarinda denizlere kecib bu dovrun axirlarinda ve ucluk dovrunde coxaliblar Sonralar azalmaga baslayan bu baliqlari zooloqlar nesli kesilmis hesab edibler Lakin 1938 ci ilde esl sensansiya bas verib ki bu barede selakantikimiler destesinde melumat verilib IstinadlarEdebiyyatAzerbaycanin heyvanlar alemi Onurgalilar III cild Baki Elm 2004 s 113 Abbasov H S Haciyev R V Ixtiologiya Baki 2007 s 149 Ebdurrehmanov Y E Azerbaycan faunasi Baliqlar VII cild Baki Elm 1966 156 s Abbasov H S Mustafayev Q T Memmedova S E Ismayilov R E Baki 1999 seh 144 Hemcinin bax