Omolon çayı (saxaОмолоон) — Rusiyanın Uzaq Şərq regionunun şimalından axan çay. Kolıma çayının sağ və ən iri qoludur. Saxa, Çukotka muxtar dairəsi və Maqadan vilayəti (Rusiya) ərazisindən axan çay. Çayın uzunluğu 1114 km təşkil edir. Çay hövzəsinin ümumi sahəsi 113 000 km²-dir. Çayın adı Yukagirlərin Omol ("yaxşı") qəbiləsinin adı və on ("çay") sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlmişdir. Yəni "Omol qəbiləsinin çayı" mənasını verir.
Başlanğıcını Otaykaçan silsiləsinin yamaclarından götürür və Kolyma silsiləsi arasındakı vadidə axır. Çay qar və yağış ilə qidalanır. Orta su axını təxminən 680 m³/s.
Çayın orta axarlarda eni 500 metrdir. Bu hissədə orta sürəti 7–9 m/s-dir. Aşağı axınlarında isə 3–5 m/s-dir. Allüvial çöküntülərin boş qalınlığı sayəsində çayın böyük bir hissəsi su altına axır ki, bu da güclü yataq taliklərinin yaranmasına səbəb olur. Nəticədə daşqın düzən ərazilərdəki perforasiya, münbit qatdakı torpaq prosesinə və bitki həyatına zəif təsir göstərir.
Yataq boyu 3 səviyyəli allüvial terras mövcuddur: aşağı sel düzənliyi - hər il su altında qalır, orta düzənlik - hər 3-5 ildən bir daşqın müşahidə olunur, yüksək sel düzənliyi - hər 7-10 ildən bir daşqın zamanı su altında qalır.
Omolonun və onun qollarının yuxarı axınlarında, ərazisi 2.8 ilə 3.7 km² arasında dəyişən 20 buzlanma ərazisi vardır.
Hidrologiya
Omolon oktyabr ayının son on günlüyündə dondur və aprel ayının ortalarında dondan açılır. Mayın 20-dən 25-dək bahar seli baş verir. Payız-yay seli avqustun ikinci yarısında müşahidə olunur.
Qışda Omolon suyu şəffaf olur. Buzla örtülü olduğu zaman ağarmış bir rəngə malikdir, yazın sonunda isə rəngi tündləşir. Sahil göllərində suyun rəngi sarımtıl və ya tünddür
İqlimi
Çay boyunca iqlim kəskin kontinental, subarktikdir. Burada Sibir antiklonu sayəsində çox soyuq qışlar və nisbətən isti yaylar müşahidə olunur. Orta illik havanın temperaturu −12.8 °C, mütləq minimum −61 °C, mütləq maksimum +34 °C-dir. İllik yağıntının miqdarı 240 mm-dir. YAĞINTININ Əksər hissəsi yağış və çiski formasında düşür.
Gəmiçilik
Çay ağzından 595 km məsafədə gəmiçilik üçün yararlıdır. İyun ayının ortalarında hər bir naviqasiya, yüklənmiş barjların bir karvanını Zıryankidən Omolon kəndinə və əksinə hərəkət edə bilir.
Təbiətin qorunması
1980-ci ildən etibarən çayın orta axarında Omolon Təbiət yasaqlığı fəaliyyət göstərir.
1994-cü ildə çayın sağ sahilində «Losinı»yasaqlığı təşkil edildi və gələcəkdə onun əsasında milli təbiət parkının təşkili planlaşdırılır.
Tarix
25 iyun (7 iyul) 1892-ci ildə araşdırmaçı İvan Çerski Omolon çayının ağzında ekspedisiya zaman vəfat edir elə buradaca dəfn olunur.
İstinadlar
Большая Российская энциклопедия: В 30 т. / Председатель науч.-ред. совета Ю. С. Осипов. Отв. ред С. Л. Кравец. Т. 2. Анкилоз — Банка. — М.: Большая Российская энциклопедия, 2005. — 766 с.: ил.: карт.
"Омолон-Анюйское междуречье". Водно-болотные угодия России. Wetlands International.
"Среднее течение реки Омолон". Водно-болотные угодия России. Wetlands International. 2011.
omolon, çayı, saxa, Омолоон, rusiyanın, uzaq, şərq, regionunun, şimalından, axan, çay, kolıma, çayının, sağ, qoludur, saxa, çukotka, muxtar, dairəsi, maqadan, vilayəti, rusiya, ərazisindən, axan, çay, çayın, uzunluğu, 1114, təşkil, edir, çay, hövzəsinin, ümumi. Omolon cayi saxa Omoloon Rusiyanin Uzaq Serq regionunun simalindan axan cay Kolima cayinin sag ve en iri qoludur 1 Saxa Cukotka muxtar dairesi ve Maqadan vilayeti Rusiya erazisinden axan cay Cayin uzunlugu 1114 km teskil edir Cay hovzesinin umumi sahesi 113 000 km dir Cayin adi Yukagirlerin Omol yaxsi qebilesinin adi ve on cay sozlerinin birlesmesinden emele gelmisdir Yeni Omol qebilesinin cayi menasini verir Omolon cayisaxa OmoloonOlkeler Rusiya SaxaMenbeyi Yuksekliyi 988 mMensebi Kolima cayiUzunlugu 1114 kmHovzesinin sahesi 113000 km menbeyi mensebiOmolon cayi Yakutiyanin fiziki xeritesinde 62 43 09 sm e 157 31 09 s u 68 42 29 sm e 158 41 50 s u DSR ru 19010200112119000047988 Mundericat 1 Hidroqrafiya 1 1 Hidrologiya 2 Iqlimi 3 Gemicilik 4 Tebietin qorunmasi 5 Tarix 6 IstinadlarHidroqrafiya RedakteBaslangicini Otaykacan silsilesinin yamaclarindan goturur ve Kolyma silsilesi arasindaki vadide axir Cay qar ve yagis ile qidalanir Orta su axini texminen 680 m s Cayin orta axarlarda eni 500 metrdir Bu hissede orta sureti 7 9 m s dir Asagi axinlarinda ise 3 5 m s dir 2 Alluvial cokuntulerin bos qalinligi sayesinde cayin boyuk bir hissesi su altina axir ki bu da guclu yataq taliklerinin yaranmasina sebeb olur Neticede dasqin duzen erazilerdeki perforasiya munbit qatdaki torpaq prosesine ve bitki heyatina zeif tesir gosterir Yataq boyu 3 seviyyeli alluvial terras movcuddur asagi sel duzenliyi her il su altinda qalir orta duzenlik her 3 5 ilden bir dasqin musahide olunur yuksek sel duzenliyi her 7 10 ilden bir dasqin zamani su altinda qalir Omolonun ve onun qollarinin yuxari axinlarinda erazisi 2 8 ile 3 7 km arasinda deyisen 20 buzlanma erazisi vardir Hidrologiya Redakte Omolon oktyabr ayinin son on gunluyunde dondur ve aprel ayinin ortalarinda dondan acilir Mayin 20 den 25 dek bahar seli bas verir Payiz yay seli avqustun ikinci yarisinda musahide olunur Qisda Omolon suyu seffaf olur Buzla ortulu oldugu zaman agarmis bir renge malikdir yazin sonunda ise rengi tundlesir Sahil gollerinde suyun rengi sarimtil ve ya tunddur 3 Iqlimi RedakteCay boyunca iqlim keskin kontinental subarktikdir Burada Sibir antiklonu sayesinde cox soyuq qislar ve nisbeten isti yaylar musahide olunur Orta illik havanin temperaturu 12 8 C mutleq minimum 61 C mutleq maksimum 34 C dir Illik yagintinin miqdari 240 mm dir YAGINTININ Ekser hissesi yagis ve ciski formasinda dusur Gemicilik RedakteCay agzindan 595 km mesafede gemicilik ucun yararlidir Iyun ayinin ortalarinda her bir naviqasiya yuklenmis barjlarin bir karvanini Ziryankiden Omolon kendine ve eksine hereket ede bilir Tebietin qorunmasi Redakte1980 ci ilden etibaren cayin orta axarinda Omolon Tebiet yasaqligi fealiyyet gosterir 1994 cu ilde cayin sag sahilinde Losini yasaqligi teskil edildi ve gelecekde onun esasinda milli tebiet parkinin teskili planlasdirilir 4 Tarix Redakte25 iyun 7 iyul 1892 ci ilde arasdirmaci Ivan Cerski Omolon cayinin agzinda ekspedisiya zaman vefat edir ele buradaca defn olunur Istinadlar Redakte Bolshaya Rossijskaya enciklopediya V 30 t Predsedatel nauch red soveta Yu S Osipov Otv red S L Kravec T 2 Ankiloz Banka M Bolshaya Rossijskaya enciklopediya 2005 766 s il kart Omolon Anyujskoe mezhdureche Vodno bolotnye ugodiya Rossii Wetlands International Srednee techenie reki Omolon Vodno bolotnye ugodiya Rossii Wetlands International 2011 My zhivem u horoshej reki www ks87 ru rus 2019 03 06 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 03 05 parameter ignored suggest Krajnij Sever 10 08 2010Menbe https az wikipedia org w index php title Omolon cayi amp oldid 6127964, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
