Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nikolay Kuzalı (lat. Nicolaus Cusanus) (1401—1464) — filosof, riyaziyyatçı, dinşünas, kardinal; riyazi traktların müəllifi; Renessans fəlsəfəsinin məşhur nümayəndələrindən biri..
| Nikolay Kuzalı | |
|---|---|
| ing. Nicolaus Cusanus | |
 | |
| Digər adları | Nikolay Chrypffs, Kuesli Nikolay |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Kues |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Todi, Umbria |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | Filosof, riyaziyyatçı |
| Elmi dərəcəsi |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Fəlsəfəsi
Renessans fəlsəfəsinin məşhur nümayəndələrindən biri Nikolay Kuzanus (1401—1464) olmuşdur. Öz dövrünün əksəf filosofları kimi, Kuzanus də neoplatonizm ənənələrinə arxalanırdı. Lakin neoplatonizmin təliminə, ilk növbədə onun vahid olan anlayışınıa Kuzanus yenidən baxır. Platonda və neoplatonçularda vahid olan vahid olmayana qarşı qoyulur. Bunun kökləri vahid olanı çox olana, sonu olanın sonu olmayana qarşı qoyan pifaqorçulardan və eleatlardan gəlir. Xristian monizminin prinsiplərini bölüşdürən Kuzanus antik dualizmi qəbul etmir və bəyan edir ki, vahid olanın əksi yoxdur. Buaradan da o, bu qənaətə gəlir ki, "vahid olan hər şeydir".
Ontologiya problemlərinə yeni yanaşma elə məhz burada meydana gəlir. Vahid olanın əksi olmadığını deyən Kuzanus bu qənaətə gəlir ki, vahid olan sonsuz olanla eyniyyət təşkil edir. Sonsuz olan elə bir şeydir ki, ondan böyük heç nə ola bilməz. Buna görə də o, "maksimum", vahid olan isə "minimum" kimi səciyəyləndirilir. Beləliklə, N.Kuzanus əksliklərin – maksimum və minimumun üst-üstə düşməsi prinsipini (coincidentia oppositorum) kəşf etmişdir. Bu prinsipi daha inandırıcı etmək üçün o, riyaziyyata müraciət edərək göstərir ki, dairənin radiusu son dərəcə artıqca çevrə sonsuz düz xəttə çevrilir. Bu cür maksimal dairənin diametri çevrəyə oxşar olur. Hətta təkcə diametr yox, orta da çevrə ilə üst-üstə düşür. Deməli, nöqtə (minimum) və sonsuz düz xətt (maksimum) eyni şeydir. Eynilə üçbucaq: əgər tərəflərdən biri sonsuzdursa, onda iki digər tərəf də sonsuz olacaqdır. Beləliklə də Kuzanus sübut edir ki, sonsuz düz xətt həm üçbucaqdır, həm dairədir, həm də şardır.
Əksliklərin üst-üstə düşməsi N.Kuzanusun ən mühüm metodoloji prinsipidir. Bu, onu Yeni Avropa dialektikasının banisi edir. Antik dövrün ən məşhur dialektiklərindən biri olan Platonda, məsələn, biz əksliklərin üst-üstə düşməsi haqqında təlimə rast gəlmirik, çünki qədim yunan fəlsəfəsinə dualizm səciyyəvi di: ideya (və ya forma) materiyaya, vahid olan sonsuz olana qarşı qoyulurdu. Kuzanusda isə vahid olan öz yerini vahid olanla sonsuz olanın birləşdirilməsini kəsb edən aktual sonsuzluq anlayışına verir.
Kuzanusun mülahizələri vahid olan kateqoriyası ilə qədim yunanların dünaynın mərkəzinin, deməli, sonunun da olması haqqında kosmoloji təsəvvürləri arasındakı əlaqəni dərk etmək imkanı verir. Antik elm üçün kosmos böyük, lakin sonu olan bir cisim idi. Cisimin sonunun olmasının göstəricisi onda mərkəzlə periferiyanı, "başlanğıcla" "sonu" seçməyin mümkün olmasıdır. Kuzanusa görə isə, kosmosun ortası və çevrəsi allahdır, buna görə də dünyanın sonsuz olmasa da, onun sonu da yoxdur, çünki onun hüdudları yoxdur.
İstinadlar
- Cusanus, Nicolaus [Nicolas of Cusa] // Stanford Encyclopedia of Philosophy (ing.). Stanford University, Center for the Study of Language & Information, 1995. ISSN 1095-5054
- "Uşaqlar üçün ensiklopediya. Riyaziyyat.", Bakı, "Şərq-Qərb", 2008. səh.609
Mənbə
- Nikolay Kuzanskiy. Soç.: V 2 t. M., 1979. T. I. S. 73.
- Kuzanlı Nikolayın fəlsəfəsi haqqında bax: Könül Bünyadzadə. Şərq və Qərb: ilahi vəhdətdən keçən özünüdərk, Bakı, Nurlan, 2006. [1]
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Санкт-Петербургское общество изучения культурного наследия Николая Кузанского [2] 2016-03-06 at the Wayback Machine
- Можейко М. А. История философии. Николай Кузанский.
- Муравьёв А. Н. ФИЛОСОФ&Я. 2009-04-17 at the Wayback Machine
- Перевезенцев С. В. Образовательный портал "Слово".
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Nikolay Kuzali lat Nicolaus Cusanus 1401 1464 filosof riyaziyyatci dinsunas kardinal riyazi traktlarin muellifi Renessans felsefesinin meshur numayendelerinden biri Nikolay Kuzaliing Nicolaus CusanusDiger adlari Nikolay Chrypffs Kuesli NikolayDogum tarixi 1401Dogum yeri KuesVefat tarixi 11 avqust 1464Vefat yeri Todi UmbriaTehsili Padua Universiteti 1417 1423 Heydelberq Universiteti 1416 1417 Koln Universiteti 1426 Fealiyyeti Filosof riyaziyyatciElmi derecesi doktorluq derecesi d 1423 Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiFelsefesiRenessans felsefesinin meshur numayendelerinden biri Nikolay Kuzanus 1401 1464 olmusdur Oz dovrunun eksef filosoflari kimi Kuzanus de neoplatonizm enenelerine arxalanirdi Lakin neoplatonizmin telimine ilk novbede onun vahid olan anlayisinia Kuzanus yeniden baxir Platonda ve neoplatoncularda vahid olan vahid olmayana qarsi qoyulur Bunun kokleri vahid olani cox olana sonu olanin sonu olmayana qarsi qoyan pifaqorculardan ve eleatlardan gelir Xristian monizminin prinsiplerini bolusduren Kuzanus antik dualizmi qebul etmir ve beyan edir ki vahid olanin eksi yoxdur Buaradan da o bu qenaete gelir ki vahid olan her seydir Ontologiya problemlerine yeni yanasma ele mehz burada meydana gelir Vahid olanin eksi olmadigini deyen Kuzanus bu qenaete gelir ki vahid olan sonsuz olanla eyniyyet teskil edir Sonsuz olan ele bir seydir ki ondan boyuk hec ne ola bilmez Buna gore de o maksimum vahid olan ise minimum kimi seciyeylendirilir Belelikle N Kuzanus eksliklerin maksimum ve minimumun ust uste dusmesi prinsipini coincidentia oppositorum kesf etmisdir Bu prinsipi daha inandirici etmek ucun o riyaziyyata muraciet ederek gosterir ki dairenin radiusu son derece artiqca cevre sonsuz duz xette cevrilir Bu cur maksimal dairenin diametri cevreye oxsar olur Hetta tekce diametr yox orta da cevre ile ust uste dusur Demeli noqte minimum ve sonsuz duz xett maksimum eyni seydir Eynile ucbucaq eger tereflerden biri sonsuzdursa onda iki diger teref de sonsuz olacaqdir Belelikle de Kuzanus subut edir ki sonsuz duz xett hem ucbucaqdir hem dairedir hem de sardir Eksliklerin ust uste dusmesi N Kuzanusun en muhum metodoloji prinsipidir Bu onu Yeni Avropa dialektikasinin banisi edir Antik dovrun en meshur dialektiklerinden biri olan Platonda meselen biz eksliklerin ust uste dusmesi haqqinda telime rast gelmirik cunki qedim yunan felsefesine dualizm seciyyevi di ideya ve ya forma materiyaya vahid olan sonsuz olana qarsi qoyulurdu Kuzanusda ise vahid olan oz yerini vahid olanla sonsuz olanin birlesdirilmesini kesb eden aktual sonsuzluq anlayisina verir Kuzanusun mulahizeleri vahid olan kateqoriyasi ile qedim yunanlarin dunaynin merkezinin demeli sonunun da olmasi haqqinda kosmoloji tesevvurleri arasindaki elaqeni derk etmek imkani verir Antik elm ucun kosmos boyuk lakin sonu olan bir cisim idi Cisimin sonunun olmasinin gostericisi onda merkezle periferiyani baslangicla sonu secmeyin mumkun olmasidir Kuzanusa gore ise kosmosun ortasi ve cevresi allahdir buna gore de dunyanin sonsuz olmasa da onun sonu da yoxdur cunki onun hududlari yoxdur IstinadlarCusanus Nicolaus Nicolas of Cusa Stanford Encyclopedia of Philosophy ing Stanford University Center for the Study of Language amp Information 1995 ISSN 1095 5054 Usaqlar ucun ensiklopediya Riyaziyyat Baki Serq Qerb 2008 seh 609MenbeNikolay Kuzanskiy Soc V 2 t M 1979 T I S 73 Kuzanli Nikolayin felsefesi haqqinda bax Konul Bunyadzade Serq ve Qerb ilahi vehdetden kecen ozunuderk Baki Nurlan 2006 1 Hemcinin baxYohann Qotlib Fixte Covanni Piko della MirandollaXarici kecidlerVikianbarda Nikolay Kuzali ile elaqeli mediafayllar var Sankt Peterburgskoe obshestvo izucheniya kulturnogo naslediya Nikolaya Kuzanskogo 2 2016 03 06 at the Wayback Machine Mozhejko M A Istoriya filosofii Nikolaj Kuzanskij Muravyov A N FILOSOF amp Ya 2009 04 17 at the Wayback Machine Perevezencev S V Obrazovatelnyj portal Slovo