Naxçıvan məsələsi - çar Rusiyasının Cənubi Qafqazı işğal etməsi prosesində və bundan sonrakı dövrdə erməniləri İrandan və Osmanlı imperiyası ərazilərindən kütləvi surətdə Azərbaycan torpaqlarına köçürməsi nəticəsində yaranmış beynəlxalq problem.
Mahiyyəti və səbəbləri
İlk mənbələrin sübut etdiyi kimi, bugünki Ermənistan dövləti tarixi Azərbaycan torpaqlarında yaradılmışdır. Bu torpaqlar Gülüstan müqavihsi (1813) və Türkmənçay müqaviləsi (/828) ilə Azərbaycanın şimal hissəsinin Rusiya tərəfındən işğalının başa çatmasından, İrəvan xanlığının ləğvindən sonra ermənilərə verilmişdi. Naxçıvan, Zəngəzur, Qarabağ ərazilərinə göz dikən ermənilərin əcdadları bu qədim yurda 1828 ilin martında Rusiyanın yaratdığı xüsusi komissiya tərəfındən köçürülmüş, 2 il içərisində Naxçıvana əvvəlcə 434, sonra 2285 ailə (10 mindən çox erməni) gətirilmişdi. Köçürmə kampaniyası çarizmin zorakılıq siyasəti nəticəsində baş tutmuşdu. Köçürmə siyasətinin reallaşmasından sonra tarixi Azərbaycan torpaqlarında məskunlaşan və "Dənizdən dənizə Böyük Ermənistan" xülyası ilə yaşayan üzüdönük məkrli erməni qəsbkarları ərazi iddialarına başladılar. Bu proses 20 əsrdə daha da genişləndi.
Beynəlxalq problem kimi ortaya atılması
Ermənilərin təqsiri üzündən istər 20 əsrin əvvəllərində, istərsə də 1918-20 illərdə Naxçıvan, Şərur, Dərələyəz, Culfa və Ordubadda baş verən ictimai-siyasi hadisələr, ermənilərin azərbaycanlılara qarşı soyqırımı cinayətləri dəhşətli, faciəli şəkil aldı. Bunlar Cənubi Qafqaz sərhədləri çərçivəsindən çıxaraq, beynəlxalq aləmi düĢündürən mühüm bir problemə çevrildi.
Naxçıvan məsələsi 1918 ildə bir neçə dəfə Zaqafqaziya seymində, 1918-20 illərdə dəfələrlə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentində, Ermənistanın, Türkiyənin parlamentlərində, Təbriz bələdiyyə idarəsində, Maku xanlığında, Paris sülh konfransında (1919-20), 1919-20 illərdə ABŞ-ın Ermənistan və Naxçıvandakı nümayəndəliklərində, 1920-21 illərdə Azərbaycan Sovet Respublikası və Ermənistan Sovet Respublikasının inqilab komitələrində, 1921 il martın 16-da Rusiya Kommunist (bolşeviklər) Partiyasının siyasi bürosunda, 1920-21 illərdə Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikası Xalq Komissarları Sovetində müzakirə olunsa da, Naxçıvanın əsl mənada tarixi taleyini - Azərbaycanın tərkibində muxtar respublika statusunu yalnız Moskva müqaviləsi (1921) və Qars müqaviləsi (1921) təsbit etdi. Moskva və Qars müqavilələrində Rusiya, Türkiyə, Azərbaycan, Gürcüstan, Ermənistan dövlətləri Naxçıvanı Azərbaycanın tərkibində muxtar qurum kimi tanıdılar və buna beynəlxalq hüquqi təminat verdilər.
Mənbə
Gümrü, Moskva, Qars müqavilələri və Naxçıvanın taleyi (tərtib edən Ġ.Hacıyev), B., 1999.
Dekabr 27, 2021
naxçıvan, məsələsi, çar, rusiyasının, cənubi, qafqazı, işğal, etməsi, prosesində, bundan, sonrakı, dövrdə, erməniləri, irandan, osmanlı, imperiyası, ərazilərindən, kütləvi, surətdə, azərbaycan, torpaqlarına, köçürməsi, nəticəsində, yaranmış, beynəlxalq, proble. Naxcivan meselesi car Rusiyasinin Cenubi Qafqazi isgal etmesi prosesinde ve bundan sonraki dovrde ermenileri Irandan ve Osmanli imperiyasi erazilerinden kutlevi suretde Azerbaycan torpaqlarina kocurmesi neticesinde yaranmis beynelxalq problem Mahiyyeti ve sebebleri RedakteIlk menbelerin subut etdiyi kimi bugunki Ermenistan dovleti tarixi Azerbaycan torpaqlarinda yaradilmisdir Bu torpaqlar Gulustan muqavihsi 1813 ve Turkmencay muqavilesi 828 ile Azerbaycanin simal hissesinin Rusiya terefinden isgalinin basa catmasindan Irevan xanliginin legvinden sonra ermenilere verilmisdi Naxcivan Zengezur Qarabag erazilerine goz diken ermenilerin ecdadlari bu qedim yurda 1828 ilin martinda Rusiyanin yaratdigi xususi komissiya terefinden kocurulmus 2 il icerisinde Naxcivana evvelce 434 sonra 2285 aile 10 minden cox ermeni getirilmisdi Kocurme kampaniyasi carizmin zorakiliq siyaseti neticesinde bas tutmusdu Kocurme siyasetinin reallasmasindan sonra tarixi Azerbaycan torpaqlarinda meskunlasan ve Denizden denize Boyuk Ermenistan xulyasi ile yasayan uzudonuk mekrli ermeni qesbkarlari erazi iddialarina basladilar Bu proses 20 esrde daha da genislendi Beynelxalq problem kimi ortaya atilmasi RedakteErmenilerin teqsiri uzunden ister 20 esrin evvellerinde isterse de 1918 20 illerde Naxcivan Serur Dereleyez Culfa ve Ordubadda bas veren ictimai siyasi hadiseler ermenilerin azerbaycanlilara qarsi soyqirimi cinayetleri dehsetli facieli sekil aldi Bunlar Cenubi Qafqaz serhedleri cercivesinden cixaraq beynelxalq alemi duGunduren muhum bir probleme cevrildi Naxcivan meselesi 1918 ilde bir nece defe Zaqafqaziya seyminde 1918 20 illerde defelerle Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Parlamentinde Ermenistanin Turkiyenin parlamentlerinde Tebriz belediyye idaresinde Maku xanliginda Paris sulh konfransinda 1919 20 1919 20 illerde ABS in Ermenistan ve Naxcivandaki numayendeliklerinde 1920 21 illerde Azerbaycan Sovet Respublikasi ve Ermenistan Sovet Respublikasinin inqilab komitelerinde 1921 il martin 16 da Rusiya Kommunist bolsevikler Partiyasinin siyasi burosunda 1920 21 illerde Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikasi Xalq Komissarlari Sovetinde muzakire olunsa da Naxcivanin esl menada tarixi taleyini Azerbaycanin terkibinde muxtar respublika statusunu yalniz Moskva muqavilesi 1921 ve Qars muqavilesi 1921 tesbit etdi Moskva ve Qars muqavilelerinde Rusiya Turkiye Azerbaycan Gurcustan Ermenistan dovletleri Naxcivani Azerbaycanin terkibinde muxtar qurum kimi tanidilar ve buna beynelxalq huquqi teminat verdiler Menbe RedakteGumru Moskva Qars muqavileleri ve Naxcivanin taleyi tertib eden Ġ Haciyev B 1999 Menbe https az wikipedia org w index php title Naxcivan meselesi amp oldid 5167414, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
