Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Əbül-Həccac Mücahid ibn Cəbr əl-Məkki əl-Məhzumi (ərəb. مجاهد بن جبر; 642, Məkkə – 722, Məkkə) — tabiin nəslinin ən qabaqcıl təfsir alimi.
| Mücahid ibn Cəbr | |
|---|---|
| ərəb. مجاهد بن جبر | |
 | |
| Doğum tarixi | 642 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 722 |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahələri | təfsir, fiqh, qiraət |
| Tanınmış yetirmələri | Abu 'Amr ibn al-'Ala', Əyyub əs-Sixtiyani |
Bioqrafiyası
Hicri 21-ci ildə (642) Məkkədə doğulub. Qeys ibn Saibin mövlası olub. Quran haqqında ilk biliklərini Qeysdən alıb və səhabələrin ən görkəmliləri ilə görüşüb. Başda təfsir olmaqla hədis və fiqh kimi sahələrdə Abdullah ibn Məsud, Əli ibn Əbu Talib, Səd ibn Əbu Vəqqas, Əbu Hüreyrə, Aişə, Abdullah ibn Ömər, Abdullah ibn Zübeyrdən faydalanıb; Abdullah ibn Abbasa Quranı 30 dəfə xətm edib. Yenə onunla birlikdə Quranı bütünlükdə 3 dəfə təfsir edib. İbn Abbasın ölümündən sonra Məkkədə təfsir mətkəbinin ən qabaqcıl nümayəbdəsi olaraq onun yerinə təfsir dərsləri verməyə başlayıb. İkrimə əl-Bərbəri, Əta ibn Əbu Rəbah, Qətadə, Amr ibn Dinar və Əməş ondan faydalanıb. Yeddi qiraət imamlarından ilə ondan qiraət səhasində biliklər alıblar. Mücahid eyni zamanda Quranda nəql olunan hadisələri və bu hadisələrin baş verdiyi yerleri araşdırıb: Harut və Marutu araşdırmaq üçün Babilə, Bərhud quyusunu görmək üçün isə Hədramuta gedib. Həyatının böyük bir hissəsini Quranın daha yaxşı anlaşılması üçün apardığı tədqiqatlara həsr edib. İnsanlar ondan fətva soruşub. Məkkədəki tabiin müfəssirlərinin ən qocamanı olara 82 yaşında vəfat edib.
Haqqındakı fikirlər
Süfyan əs-Səvri, Mücahidin dolğun təfsir biliklərinə malik, etibarlı bir müfəssir olduğunu söyləmişdir. Qətadə, onu "dövrünün təfsiri ən yaxşı bilən şəxsi" adlandırmışdır. Şafii və Buxari də Mücahidin təfsirlərinə güvənmiş, onun fikirlərinə kitablarında yer vermişlər. İbn Sad və İbn Hibban onun hədis rəvayətində "siqa", şəxsi həyatında müttəqi, alim və fəqih adlandırmışlar. Nəvəvi, Zəhəbi və İbn Həcər əl-Əsqalani isə onun təfsirdə qabaqcıl bir şəxsiyyət olduğunu vurğulamışlar.
Metodikası
Abdullah ibn Abbasdan öyrəndiyi təfsiri yazan Mücahid, öz təbələlərinə də eyni metodu tətbiq etdirmiş və etdiyi təfsirləri onlara yazdırmışdır. Dövrümüzə gəlib çatmış Mücahid təfsirlərinin onun tələbələri tərəfindən yazıldığı güman edilir. Ondan təfsir rəvayət edən alimlərin ən tanınmışları Abdullah ibn Əbu Nəcih, Əməş və İbn Cüreycdir. Onun təfsirde metodu Quranı Quranla və ardınca sünnə ilə təfsir etməkdən ibarətdir. Cahiliyə dövrü poeziyasından, əsbabi-nüzuldən və İsrailiyyatdan çoxlu faydalanmışdır. Lakin İsrailiyyat məsələsində tənqid edilmişdir. Bununla birlikdə təfsirində ağla geniş yer vermiş, bu məsələdə onu tənqid edənlərə, "mən təfsir haqqındakı fikirlərimi Peyğəmbərin onlarla səhabəsindən öyrəndim" deyərək cavab vermişdir.
Mücahid bəzi ayələrdən fiqhi hökümlər də çıxarmışdır: cümə namazı haqqında "namaz qılındıqdan sonra yer üzünə dağlışın və Allahın lütfündən qismətinizi axtarın arayın. Allahı çox xatırlayın ki, nicat tapasınız" ayəsindən zaval vaxtından cümə namazının sonuna qədər olan vaxt ərzində ticarətlə məşğul olmağın və işləməyin leqal olmadığı nəticəsini çıxarmışdır. Ayələr arasındakı əlaqə və insicamı da rəy üçün bir qərinə olaraq dəyərləndirmiş və bəzən məcazi təfsir də etmişdir: Bəqərə surəsinin 81-ci ayəsində keçən "qazandığı günahlar onu bürüyərsə ..." ifadəsini, "insanın etdiyi günahlar yığılır, qəlbini qaraldar və getdikcə qəlbinin hər tərəfini bürüyər" şəklində təfsir etmişdir. Eyni şəkildə Müddəssir surəsinin 4-cü ayəsindəki "paltarını təmizlə" cümləsini, "etdiyin əməlləri saleh şəxslərin əməlləri kimi et" formasında şərh etmişdir. Bəzi mənbələrdə Mücahidin xətalı təfsirlər və adətən sırf rəy ilə hərəkət etdiyi də irəli sürülmüşdür: Rad surəsinin 43-cü ayəsində keçən, "kitabı bilənlər" deyə bəhs olunan şəxsin Mədinədə ihtida edən Abdullah ibn Salam olduğunu söyləmiş, bunu eşidən Səid ibn Cübeyr surənin Məkkədə endiyini xatırladaraq Mücahidin yanıldığını qeyd etmişdir.
Əsərləri
Mücahidə nisbət edilərək nəşr olunan iki təfsir, Misir Milli Kitabxanasında (Darül-Kütübil-Misriyyə) saxlanılan 2075 nömrəli əlyazmaya əsaslanır. Bu nəşrlərdən birincisini Əbdürrəhman Sürəti həyata keçirmişdir. O, əlyazmanı təhqiq etmiş, əksik yerləri tamamlayaraq nəşr etmişdir. İkinci nəşr M. Əbdüssəlam Əbün-Nilə məxsus olub, doktorluq dissertasiyası olaraq hazırlanmışdır. O, da ilk nəşrdə olduğu kimi araşdırmalar apararaq öz işini zənginləşdirmişdir. Lakin İsmayıl Cərrahoğlu bu nəşrlərin sənədini "zəif" olaraq qiymətləndirmişdir.
İstinadlar
- Muǧāhid ibn Ǧabr // AlKindi.
- "Mücahid b. Cebr". TDV Islam Ansiklopedisi. Archived from the original on 2025-02-08. İstifadə tarixi: 2025-05-29.
- "مجاهد بن جبر". The Hadith Transmitter Encyclopedia. 29.05.2025 tarixində arxivləşdirilib.
- Əbu Nueym. Hilyə (ərəb). III. Qahirə. 1974–79. 228.
- Nöfəl, Əhməd İsmayıl. Mücahid: əl-Müfəssir vət-təfsir (ərəb). Qahirə. 1990. 53–56.
- Təfsiru Mücahid (ərəb). Doha. 1976.
- Təfsiru Mücahid (ərəb). I–II. Beyrut. 1976.
- Təfsirül-İmam Mücahid ibn Cəbr. Nəsr, Qahirə. 1989.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ebul Heccac Mucahid ibn Cebr el Mekki el Mehzumi ereb مجاهد بن جبر 642 Mekke 722 1 Mekke tabiin neslinin en qabaqcil tefsir alimi 2 3 Mucahid ibn Cebrereb مجاهد بن جبر Dogum tarixi 642 Dogum yeri Mekke Rasidi xilafeti Vefat tarixi 722 1 Vefat yeri Mekke Emeviler xilafeti Elm saheleri tefsir fiqh qiraet Taninmis yetirmeleri Abu Amr ibn al Ala Eyyub es Sixtiyani Mundericat 1 Bioqrafiyasi 2 Haqqindaki fikirler 3 Metodikasi 4 Eserleri 5 IstinadlarBioqrafiyasiredakteHicri 21 ci ilde 642 Mekkede dogulub Qeys ibn Saibin movlasi olub 3 Quran haqqinda ilk biliklerini Qeysden alib ve sehabelerin en gorkemlileri ile gorusub Basda tefsir olmaqla hedis ve fiqh kimi sahelerde Abdullah ibn Mesud Eli ibn Ebu Talib Sed ibn Ebu Veqqas Ebu Hureyre Aise Abdullah ibn Omer Abdullah ibn Zubeyrden faydalanib Abdullah ibn Abbasa Qurani 30 defe xetm edib Yene onunla birlikde Qurani butunlukde 3 defe tefsir edib Ibn Abbasin olumunden sonra Mekkede tefsir metkebinin en qabaqcil numayebdesi olaraq onun yerine tefsir dersleri vermeye baslayib Ikrime el Berberi Eta ibn Ebu Rebah Qetade Amr ibn Dinar ve Emes ondan faydalanib Yeddi qiraet imamlarindan Ebu Mabed ibn Kesir ile Ebu Amr ibn Ela ondan qiraet sehasinde bilikler aliblar Mucahid eyni zamanda Quranda neql olunan hadiseleri ve bu hadiselerin bas verdiyi yerleri arasdirib Harut ve Marutu arasdirmaq ucun Babile Berhud quyusunu gormek ucun ise Hedramuta gedib 4 5 Heyatinin boyuk bir hissesini Quranin daha yaxsi anlasilmasi ucun apardigi tedqiqatlara hesr edib Insanlar ondan fetva sorusub Mekkedeki tabiin mufessirlerinin en qocamani olara 82 yasinda vefat edib Haqqindaki fikirlerredakteSufyan es Sevri Mucahidin dolgun tefsir biliklerine malik etibarli bir mufessir oldugunu soylemisdir Qetade onu dovrunun tefsiri en yaxsi bilen sexsi adlandirmisdir Safii ve Buxari de Mucahidin tefsirlerine guvenmis onun fikirlerine kitablarinda yer vermisler Ibn Sad ve Ibn Hibban onun hedis revayetinde siqa sexsi heyatinda mutteqi alim ve feqih adlandirmislar Nevevi Zehebi ve Ibn Hecer el Esqalani ise onun tefsirde qabaqcil bir sexsiyyet oldugunu vurgulamislar 2 MetodikasiredakteAbdullah ibn Abbasdan oyrendiyi tefsiri yazan Mucahid oz tebelelerine de eyni metodu tetbiq etdirmis ve etdiyi tefsirleri onlara yazdirmisdir Dovrumuze gelib catmis Mucahid tefsirlerinin onun telebeleri terefinden yazildigi guman edilir Ondan tefsir revayet eden alimlerin en taninmislari Abdullah ibn Ebu Necih Emes ve Ibn Cureycdir Onun tefsirde metodu Qurani Quranla ve ardinca sunne ile tefsir etmekden ibaretdir Cahiliye dovru poeziyasindan esbabi nuzulden ve Israiliyyatdan coxlu faydalanmisdir Lakin Israiliyyat meselesinde tenqid edilmisdir Bununla birlikde tefsirinde agla genis yer vermis bu meselede onu tenqid edenlere men tefsir haqqindaki fikirlerimi Peygemberin onlarla sehabesinden oyrendim deyerek cavab vermisdir Mucahid bezi ayelerden fiqhi hokumler de cixarmisdir cume namazi haqqinda namaz qilindiqdan sonra yer uzune daglisin ve Allahin lutfunden qismetinizi axtarin arayin Allahi cox xatirlayin ki nicat tapasiniz ayesinden zaval vaxtindan cume namazinin sonuna qeder olan vaxt erzinde ticaretle mesgul olmagin ve islemeyin leqal olmadigi neticesini cixarmisdir Ayeler arasindaki elaqe ve insicami da rey ucun bir qerine olaraq deyerlendirmis ve bezen mecazi tefsir de etmisdir Beqere suresinin 81 ci ayesinde kecen qazandigi gunahlar onu buruyerse ifadesini insanin etdiyi gunahlar yigilir qelbini qaraldar ve getdikce qelbinin her terefini buruyer seklinde tefsir etmisdir Eyni sekilde Muddessir suresinin 4 cu ayesindeki paltarini temizle cumlesini etdiyin emelleri saleh sexslerin emelleri kimi et formasinda serh etmisdir Bezi menbelerde Mucahidin xetali tefsirler ve adeten sirf rey ile hereket etdiyi de ireli surulmusdur Rad suresinin 43 cu ayesinde kecen kitabi bilenler deye behs olunan sexsin Medinede ihtida eden Abdullah ibn Salam oldugunu soylemis bunu esiden Seid ibn Cubeyr surenin Mekkede endiyini xatirladaraq Mucahidin yanildigini qeyd etmisdir 2 EserleriredakteMucahide nisbet edilerek nesr olunan iki tefsir Misir Milli Kitabxanasinda Darul Kutubil Misriyye saxlanilan 2075 nomreli elyazmaya esaslanir Bu nesrlerden birincisini Ebdurrehman Sureti heyata kecirmisdir O elyazmani tehqiq etmis eksik yerleri tamamlayaraq nesr etmisdir 6 7 Ikinci nesr M Ebdusselam Ebun Nile mexsus olub doktorluq dissertasiyasi olaraq hazirlanmisdir O da ilk nesrde oldugu kimi arasdirmalar apararaq oz isini zenginlesdirmisdir 8 Lakin Ismayil Cerrahoglu bu nesrlerin senedini zeif olaraq qiymetlendirmisdir 2 Istinadlarredakte 1 2 Muǧahid ibn Ǧabr AlKindi 1 2 3 4 Mucahid b Cebr TDV Islam Ansiklopedisi Archived from the original on 2025 02 08 Istifade tarixi 2025 05 29 1 2 مجاهد بن جبر The Hadith Transmitter Encyclopedia 29 05 2025 tarixinde arxivlesdirilib Ebu Nueym Hilye ereb III Qahire 1974 79 228 Nofel Ehmed Ismayil Mucahid el Mufessir vet tefsir ereb Qahire 1990 53 56 Tefsiru Mucahid ereb Doha 1976 Tefsiru Mucahid ereb I II Beyrut 1976 Tefsirul Imam Mucahid ibn Cebr Nesr Qahire 1989 Menbe https az wikipedia org w index php title Mucahid ibn Cebr amp oldid 8157813