Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Myanma dilləri — Myanma ərazisində təxminən yüzə yaxın dil danışılır. Əhalinin üçdə ikisinin danışdığı birmanca rəsmi dildir. Etnik azlıqlar tərəfindən danışılan dillər altı dil ailəsinə aiddir: Çin-Tibet, Avstroasiya, Tay–Kadai, Hind-Avropa, Avstroneziya və Hmonq–Mien dilləri, həmçinin birmanca işarə dili üçün təşəkkül tapmaqda olan milli standart mövcuddur.,
| Myanma dilləri | |
|---|---|
| Ölkə | |
| Təsnifatı | |
| |
| Dil kodları | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Birma
Birmanca Bamar xalqının və Bamarların aidiyyəti subetnik qruplarının ana dilidir, həmçinin Monlar kimi bəzi digər etnik azlıqların da danışdığı dildir. 2007-ci ildə birmanca 33 milyon nəfər tərəfindən ana dili kimi danışılırdı. Birmanca əlavə olaraq daha 10 milyon nəfər tərəfindən ikinci dil kimi danışılır, xüsusilə Myanmadakı etnik azlıqlar və qonşu ölkələrdə yaşayanlar tərəfindən.
Birmanca Çin-Tibet dil ailəsinin Tibet-Birman dillərinin Cənubi Birma qoluna aiddir. Birmanca Tibet-Birman dilləri arasında ən geniş yayılmış dildir və Çin-Tibet dilləri içərisində Çin (Sinitik) dillərindən sonra ikinci ən çox danışılan dildir. Birmanca Çin, Tibet və Tanyut dillərindən sonra Çin-Tibet dilləri arasında yazı sistemi inkişaf etmiş dördüncü dildir. Birmanca müxtəlif dialektlərə və ya yaxın dillərə malikdir, bunlardan ən böyüyü Arakan (və ya Rakxayn) dilidir. Bu dialekt birmancanın qədim formalarında mövcud olan /r/ səslərini saxlayır və sait tələffüzündə bir sıra fərqliliklər göstərir. Birmanca sözlərin bəzi ingiliscəyə uyğunlaşdırılmış formaları Rakxayn tələffüzünə əsaslanır; məsələn, Ayeyarvadi çayı üçün “İrrawaddy” forması. Digər mühüm birmanca dialekt və ya dillərə Davey bölgəsində danışılan Tavoyan və İntha dilləri daxildir. Aşağıdakılar adətən ayrıca dil kimi qəbul olunur:
- Birmanca
- Arakan dili
- İntha dili
Təbii dilin emalı (natural language processing) sahəsində, yəni kompüterlərin insan danışığı olan birmanca ilə qarşılıqlı əlaqəsi ilə bağlı tədqiqatlar 1990-cı ildən 2016-cı ilə qədər olan 25 ildən artıq dövrdə bir sıra mühüm işlərin görülməsi ilə müşayiət olunmuşdur. Bu işlərə birmanca sözlərin tanınması, seqmentləşdirilməsi, anlam aydınlaşdırılması (disambiguation), qruplaşdırılması, semantik təhlil və tokenləşdirmə, eləcə də nitq hissələrinin təyini, maşın tərcümə sistemləri, mətn daxil etmə üsulları, mətnin tanınması və mətnin vizuallaşdırılması metodları daxildir. Bundan əlavə, paralel korpusların yaradılması, axtarış sistemlərinin və birmanca üçün WordNet-in inkişafı sahələrində də gələcək tədqiqat perspektivləri araşdırılmışdır.
Qeyri-birma dilləri
Birmanca və onun dialektlərindən əlavə, Myanmada danışılan yüzə yaxın dilə aşağıdakılar daxildir: Şan dili (Tay dili, 3,2 milyon nəfər tərəfindən danışılır), Karen dilləri (2,6 milyon), Kaçin dili (900 min), Tamil dili (1,1 milyon), müxtəlif Çin (Chin) dilləri (780 min) və Mon dili (Mon–Xmer dil ailəsi, 750 min nəfər tərəfindən danışılır). Bu dillərin əksəriyyəti birmanca əlifbasından istifadə edir.
Myanmada etnik azlıqların dillərindən istifadə ümumiyyətlə təşviq olunmur.
Birmanca işarə dili ilə bağlı olaraq, bir yoxsa iki ayrı işarə dilinin mövcud olduğu hələ dəqiq bilinmir.
Çin-Tibet
Lolo-Birma
Cənubi Birma qoluna aid olmayan müxtəlif Çin-Tibet dilləri də mövcuddur. Şan ştatının şimalında və Kaçin ştatında yaşayan bəzi azlıq qrupları Birma dillərinin Şimali Birma qoluna aid dillərdə danışırlar. Loloş (Loloiş) dilləri arasında Myanmada əsasən Şan ştatında danışılan dörd dil qrupu var, Lisu dili isə həm də Kaçin ştatında istifadə olunur. Bu dörd dilin yazı sistemi XX əsrdə xristian missionerləri tərəfindən təqdim edilmiş latın əlifbasına əsaslanır. Bu dörd dil aşağıdakılardır:
- Akha
- Lahu
- Pyen
- Lisu
Digər Loloş dillərinə Nusu dili də daxildir.
Çin dilləri
Ən böyük dil müxtəlifliyi isə Çin ştatındadır. Burada "Çin" termini belə, əslində, bənzərlikləri olan 52 fərqli qrupa verilmiş birmanca addır. Bu qrupların əksəriyyəti, lakin hamısı deyil, Kuki-Çin dil ailəsinə aiddir. Bir çox Çin dilləri coğrafi adlarla tanınır, məsələn: Tedim, Haka və Falam.
Çin əyalətindəki dillər
- Anu-Hkonso
- Şö
- Baum
- Daai
- Xumi
- Falam
- Haka Çin
- Kaang
- Laytu
- Lautu
- Mara
- Matu
- Mizo
- Mün
- Naun
- Velaunq
- Runqtu
- Senthanq
- Sizanq
- Sonqlay
- Sumtu
- Taur
- Tedim
- Tado
- Tayfum
- Zotunq
- Zifey
- *
İngilis dili ikinci dil kimi
Hazırda Birmanca əsas tədris dili, ingiliscə isə ikinci dil kimi öyrədilir. XIX əsrin sonlarından 1964-cü ilə qədər ali təhsildə əsas tədris dili ingilis dili olmuşdur. Həmin ildə general Ne Vin təhsilin “birmalaşdırılması” məqsədilə islahatlar həyata keçirmişdir. İngilis dili hələ də təhsilli şəhər sakinləri və ölkə hökuməti tərəfindən istifadə olunur.
İstinadlar
- Myanmar in
- Mikael Parkvall, "Världens 100 största språk 2007" (The World's 100 Largest Languages in 2007), in Nationalencyklopedin
- Lintner, 2003. səh. 189
- Bradley, 2020. səh. 120-121
- Thein, 2004. səh. 16
Biblioqrafiya
- Goddard, Cliff, The Languages Of East And Southeast Asia: An Introduction, Oxford University Press, 2005, ISBN
- Bradley, David. Languages // Simpson, Adam; Farrelly, Nicholas; Holliday, Ian (redaktorlar ). Routledge Handbook of Contemporary Myanmar. Routledge. 2020. 117–125. ISBN .
- Lintner, Bertil, Myanmar/Burma // MacKerras, Colin (redaktor), Ethnicity in Asia, Routledge, 2003, ISBN
- Thein, Myat, Economic Development of Myanmar, Institute of Southeast Asian Studies, 2004, ISBN
Xarici keçidlər
- Linguistic map of Burma from Muturzikin.com
- Main spoken languages of Myanmar at MIMU
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Myanma dilleri Myanma erazisinde texminen yuze yaxin dil danisilir Ehalinin ucde ikisinin danisdigi birmanca resmi dildir Etnik azliqlar terefinden danisilan diller alti dil ailesine aiddir Cin Tibet Avstroasiya Tay Kadai Hind Avropa Avstroneziya ve Hmonq Mien dilleri hemcinin birmanca isare dili ucun tesekkul tapmaqda olan milli standart movcuddur 1 Myanma dilleri Olke nbsp Myanma Tesnifati languages of the Earth vd Myanma dilleri dd Dil kodlari nbsp Vikianbarda elaqeli mediafayllar Birmada istifade olunan dillerin xeritesi Mundericat 1 Birma 2 Qeyri birma dilleri 3 Cin Tibet 3 1 Lolo Birma 3 2 Cin dilleri 3 3 Cin eyaletindeki diller 4 Ingilis dili ikinci dil kimi 5 Istinadlar 6 Biblioqrafiya 7 Xarici kecidlerBirmaredakteTayvanda qeyde alinmis birma natiqi Birmanca Bamar xalqinin ve Bamarlarin aidiyyeti subetnik qruplarinin ana dilidir hemcinin Monlar kimi bezi diger etnik azliqlarin da danisdigi dildir 2007 ci ilde birmanca 33 milyon nefer terefinden ana dili kimi danisilirdi 2 Birmanca elave olaraq daha 10 milyon nefer terefinden ikinci dil kimi danisilir xususile Myanmadaki etnik azliqlar ve qonsu olkelerde yasayanlar terefinden Birmanca Cin Tibet dil ailesinin Tibet Birman dillerinin Cenubi Birma qoluna aiddir Birmanca Tibet Birman dilleri arasinda en genis yayilmis dildir ve Cin Tibet dilleri icerisinde Cin Sinitik dillerinden sonra ikinci en cox danisilan dildir Birmanca Cin Tibet ve Tanyut dillerinden sonra Cin Tibet dilleri arasinda yazi sistemi inkisaf etmis dorduncu dildir Birmanca muxtelif dialektlere ve ya yaxin dillere malikdir bunlardan en boyuyu Arakan ve ya Rakxayn dilidir Bu dialekt birmancanin qedim formalarinda movcud olan r seslerini saxlayir ve sait teleffuzunde bir sira ferqlilikler gosterir Birmanca sozlerin bezi ingilisceye uygunlasdirilmis formalari Rakxayn teleffuzune esaslanir meselen Ayeyarvadi cayi ucun Irrawaddy formasi Diger muhum birmanca dialekt ve ya dillere Davey bolgesinde danisilan Tavoyan ve Intha dilleri daxildir Asagidakilar adeten ayrica dil kimi qebul olunur Birmanca Arakan dili Intha dili Tebii dilin emali natural language processing sahesinde yeni komputerlerin insan danisigi olan birmanca ile qarsiliqli elaqesi ile bagli tedqiqatlar 1990 ci ilden 2016 ci ile qeder olan 25 ilden artiq dovrde bir sira muhum islerin gorulmesi ile musayiet olunmusdur Bu islere birmanca sozlerin taninmasi seqmentlesdirilmesi anlam aydinlasdirilmasi disambiguation qruplasdirilmasi semantik tehlil ve tokenlesdirme elece de nitq hisselerinin teyini masin tercume sistemleri metn daxil etme usullari metnin taninmasi ve metnin vizuallasdirilmasi metodlari daxildir Bundan elave paralel korpuslarin yaradilmasi axtaris sistemlerinin ve birmanca ucun WordNet in inkisafi sahelerinde de gelecek tedqiqat perspektivleri arasdirilmisdir Qeyri birma dilleriredakteBirmanca ve onun dialektlerinden elave Myanmada danisilan yuze yaxin dile asagidakilar daxildir San dili Tay dili 3 2 milyon nefer terefinden danisilir Karen dilleri 2 6 milyon Kacin dili 900 min Tamil dili 1 1 milyon muxtelif Cin Chin dilleri 780 min ve Mon dili Mon Xmer dil ailesi 750 min nefer terefinden danisilir Bu dillerin ekseriyyeti birmanca elifbasindan istifade edir Myanmada etnik azliqlarin dillerinden istifade umumiyyetle tesviq olunmur Birmanca isare dili ile bagli olaraq bir yoxsa iki ayri isare dilinin movcud oldugu hele deqiq bilinmir Cin TibetredakteLolo Birmaredakte Cenubi Birma qoluna aid olmayan muxtelif Cin Tibet dilleri de movcuddur San statinin simalinda ve Kacin statinda yasayan bezi azliq qruplari Birma dillerinin Simali Birma qoluna aid dillerde danisirlar Lolos Lolois dilleri arasinda Myanmada esasen San statinda danisilan dord dil qrupu var Lisu dili ise hem de Kacin statinda istifade olunur 3 Bu dord dilin yazi sistemi XX esrde xristian missionerleri terefinden teqdim edilmis latin elifbasina esaslanir Bu dord dil asagidakilardir Akha Lahu Pyen Lisu Diger Lolos dillerine Nusu dili de daxildir Cin dilleriredakte En boyuk dil muxtelifliyi ise Cin statindadir Burada Cin termini bele eslinde benzerlikleri olan 52 ferqli qrupa verilmis birmanca addir Bu qruplarin ekseriyyeti lakin hamisi deyil Kuki Cin dil ailesine aiddir Bir cox Cin dilleri cografi adlarla taninir meselen Tedim Haka ve Falam 4 Cin eyaletindeki dillerredakte Anu Hkonso So Baum Daai Xumi Falam Haka Cin Kaang Laytu Lautu Mara Matu Mizo Mun Naun Velaunq Runqtu Senthanq Sizanq Sonqlay Sumtu Taur Tedim Tado Tayfum Zotunq Zifey Ingilis dili ikinci dil kimiredakte nbsp Yanqon kucesindeki qezetler fevral 2006 o cumleden ingilis dilinde nesrler Hazirda Birmanca esas tedris dili ingilisce ise ikinci dil kimi oyredilir XIX esrin sonlarindan 1964 cu ile qeder ali tehsilde esas tedris dili ingilis dili olmusdur Hemin ilde general Ne Vin tehsilin birmalasdirilmasi meqsedile islahatlar heyata kecirmisdir 5 Ingilis dili hele de tehsilli seher sakinleri ve olke hokumeti terefinden istifade olunur Istinadlarredakte Myanmar in Sablon E25 Mikael Parkvall Varldens 100 storsta sprak 2007 The World s 100 Largest Languages in 2007 in Nationalencyklopedin Lintner 2003 seh nbsp 189 Bradley 2020 seh nbsp 120 121 Thein 2004 seh nbsp 16BiblioqrafiyaredakteGoddard Cliff The Languages Of East And Southeast Asia An Introduction Oxford University Press 2005 ISBN nbsp 0 19 924860 5 Bradley David Languages Simpson Adam Farrelly Nicholas Holliday Ian redaktorlar Routledge Handbook of Contemporary Myanmar Routledge 2020 117 125 ISBN nbsp 9781138820777 Lintner Bertil Myanmar Burma MacKerras Colin redaktor Ethnicity in Asia Routledge 2003 ISBN nbsp 0 415 25816 2 Thein Myat Economic Development of Myanmar Institute of Southeast Asian Studies 2004 ISBN nbsp 981 230 211 5Xarici kecidlerredakteLinguistic map of Burma from Muturzikin com Main spoken languages of Myanmar at MIMU Menbe https az wikipedia org w index php title Myanma dilleri amp oldid 8184479