Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Bu məqalənin sonunda mənbə siyahısı var, lakin mətndaxili mənbələr heç və ya kifayət qədər istifadə edilmədiyi üçün bəzi məlumatların mənbəsi bilinmir. |
Murtuzaqulu xan Teymur paşa oğlu Bayat (1863–1923) — Maku xanı, sərdar, İqbaləssəltənə.
| Murtuzaqulu xan | |
|---|---|
| Murtuzaqulu xan Bayat fars. مرتضیقلی خان بیات | |
 Murtuzaqulu xan Bayat | |
VI Maku xanı | |
| 1895 – 1923 (ləqəbi: İqbaləssəltənə) | |
| Əvvəlki | Teymur Paşa xan |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Maku, Maku xanlığı |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Maku |
| Atası | Teymur Paşa xan |
| Həyat yoldaşları | 1) Analı xanım 2) Rövzətnisa xanım |
| Uşaqları | 1-ci nikahdan oğlu: Həsən xan, Möhyəddin xan, Murad Əli xan, Balıq xan qızı: Tatu xanım 2-ci nikahdan oğlu: Rzaqulu xan, Abbas Paşa xan |
| Dini | Şiə, İslam |
Həyatı
Murtuzaqulu xan Teymur paşa oğlu 1863-cü ildə Maku şəhərində doğulmuşdu. O, 1923-cü ildə ölüb.
Fəaliyyəti
Hakimiyyətə gəldiyi an xanlıq zəifləyirdi. Əmiləri Hacı İsmayıl, Hacı Mahmud, Bəhlul, İbrahim və İshaq onun yerinə hakimiyyətə gəlmək istəyirdi. 1913-cü ildə almanlar Murtuzaqulu xan Bayatı Rusiya əleyhinə mübarizəyə qoşmaq istəyirdilər. O, Berlinə getmiş danışıqlar aparmışdı. Rusiyanın Tehrandakı səfiri Korostevets Makudakı rus konsuldan sərdara bildirməyi xahiş etmişdi ki, əgər o, öz xəyanətini davam etdirərsə, gələcəkdə xanlığını itirmək və ciddi surətdə cəzalanmaq təhlükəsinə məruz qalacaqdır. Buna baxmayaraq sərdar Rusiya əleyhinə öz fəaliyyətini davam etdirirdi. Ona görə də Murtuzaqulu xan oğlu Abbas paşa ilə bərabər 25 iyul 1914-cü ildə Rusiyaya sürgün edildi.
Murtuzaqulu xan ermənilərin Naxçıvana basqını zamanı müsəlman qardaşlarına yardım əlini uzatmışdı. Ermənilərin azərbaycanlılara qarşı qanlı cinayətlərinin qarşısmını almaq üçün 15 mart 1918-ci il tarixdə Maku sərdarı Murtuzaqulu xan müsəlmanlarla ermənilər arasınıda sülh bağlanılması üçün erməni Milli Komitəsinə və Cəfərqulu xan Naxçıvanskinin adına məktub göndərir. Məktubda göstərir ki, sülh bağlanmasa, günahkar tərəf qoşun bölüyü tərəfindən atəşə tutulub məhv ediləcək. Lakin erməni daşnakları başda Y. Xaraziyan olmaqla (erməni Milli Komitəsinin sədri) bu məktubu saya almayaraq Naxçıvan bölgəsinin bir çox kəndlərində yerli erməniləri müsəlmanlara qarşı qanlı cinayətlərə qaldırırlar. Məsələn,Naxçıvan qəzasının Qaraxanbəyli kənd erməniləri 31 mart 1918-ci ildə azərbaycanlılara atəş açaraq 25 nəfəri öldürmüşlər.
Rza xan hakimiyyətə yiyələnəndən sonra İranda ən varlı adamlardan olan Murtuzaqulu xanı soymaq qərarına gəldi. Abdulla xan Təhmasibini onun ardınca göndərib onu həbs etdirdi. Həbsdə olarkən zəhərlənərək öldü. Bütün torpaqları Abdulla xan Təhmasibinin əlinə keçsə də, saray onun ailəsində qaldı.
Murtuzaqulu xan Türkiyəyə güvənmir, Rusiya müttəfiqliyi siyasəti güdürdü, oğlunu da orda oxutmuşdu.
Ailəsi
Analı xanım adlı həyat yoldaşından olan övladları:
- Tatu xanım
- Həsən xan
- Möhyəddin xan
- Murad Əli xan
- Balıq xan
Rövzətnisa xanımdan olan övladları:
- Rzaqulu xan
- Abbas Paşa xan
Mənbə
- Ənvər Çingizoğlu, Murtuzaqulu xan Bayat, "Soy" dərgisi, 1 (33), Bakı, 2009. səh.45.
- Ənvər Çingizoğlu, İqbaləssəltənə Murtuzaqulu xan Bayat, Bakı: Mütərcim, 2011,-52 səh.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalenin sonunda menbe siyahisi var lakin metndaxili menbeler hec ve ya kifayet qeder istifade edilmediyi ucun bezi melumatlarin menbesi bilinmir Lutfen menbeleri uygun sekilde metnin daxilinde yerlesdirerek meqalenin tekmillesdirilmesine komek edin Murtuzaqulu xan Teymur pasa oglu Bayat 1863 1923 Maku xani serdar Iqbalesseltene Murtuzaqulu xanMurtuzaqulu xan Bayat fars مرتضی قلی خان بیات Murtuzaqulu xan BayatVI Maku xani1895 1923 leqebi Iqbalesseltene EvvelkiTeymur Pasa xanSexsi melumatlarDogum tarixi 1863Dogum yeri Maku Maku xanligiVefat tarixi 1923Vefat yeri MakuAtasi Teymur Pasa xanHeyat yoldaslari 1 Anali xanim 2 Rovzetnisa xanimUsaqlari 1 ci nikahdan oglu Hesen xan Mohyeddin xan Murad Eli xan Baliq xan qizi Tatu xanim 2 ci nikahdan oglu Rzaqulu xan Abbas Pasa xanDini Sie IslamHeyatiMurtuzaqulu xan Teymur pasa oglu 1863 cu ilde Maku seherinde dogulmusdu O 1923 cu ilde olub FealiyyetiHakimiyyete geldiyi an xanliq zeifleyirdi Emileri Haci Ismayil Haci Mahmud Behlul Ibrahim ve Ishaq onun yerine hakimiyyete gelmek isteyirdi 1913 cu ilde almanlar Murtuzaqulu xan Bayati Rusiya eleyhine mubarizeye qosmaq isteyirdiler O Berline getmis danisiqlar aparmisdi Rusiyanin Tehrandaki sefiri Korostevets Makudaki rus konsuldan serdara bildirmeyi xahis etmisdi ki eger o oz xeyanetini davam etdirerse gelecekde xanligini itirmek ve ciddi suretde cezalanmaq tehlukesine meruz qalacaqdir Buna baxmayaraq serdar Rusiya eleyhine oz fealiyyetini davam etdirirdi Ona gore de Murtuzaqulu xan oglu Abbas pasa ile beraber 25 iyul 1914 cu ilde Rusiyaya surgun edildi Murtuzaqulu xan ermenilerin Naxcivana basqini zamani muselman qardaslarina yardim elini uzatmisdi Ermenilerin azerbaycanlilara qarsi qanli cinayetlerinin qarsismini almaq ucun 15 mart 1918 ci il tarixde Maku serdari Murtuzaqulu xan muselmanlarla ermeniler arasinida sulh baglanilmasi ucun ermeni Milli Komitesine ve Ceferqulu xan Naxcivanskinin adina mektub gonderir Mektubda gosterir ki sulh baglanmasa gunahkar teref qosun boluyu terefinden atese tutulub mehv edilecek Lakin ermeni dasnaklari basda Y Xaraziyan olmaqla ermeni Milli Komitesinin sedri bu mektubu saya almayaraq Naxcivan bolgesinin bir cox kendlerinde yerli ermenileri muselmanlara qarsi qanli cinayetlere qaldirirlar Meselen Naxcivan qezasinin Qaraxanbeyli kend ermenileri 31 mart 1918 ci ilde azerbaycanlilara ates acaraq 25 neferi oldurmusler Rza xan hakimiyyete yiyelenenden sonra Iranda en varli adamlardan olan Murtuzaqulu xani soymaq qerarina geldi Abdulla xan Tehmasibini onun ardinca gonderib onu hebs etdirdi Hebsde olarken zeherlenerek oldu Butun torpaqlari Abdulla xan Tehmasibinin eline kecse de saray onun ailesinde qaldi Murtuzaqulu xan Turkiyeye guvenmir Rusiya muttefiqliyi siyaseti gudurdu oglunu da orda oxutmusdu AilesiAnali xanim adli heyat yoldasindan olan ovladlari Tatu xanim Hesen xan Mohyeddin xan Murad Eli xan Baliq xan Rovzetnisa xanimdan olan ovladlari Rzaqulu xan Abbas Pasa xanMenbeEnver Cingizoglu Murtuzaqulu xan Bayat Soy dergisi 1 33 Baki 2009 seh 45 Enver Cingizoglu Iqbalesseltene Murtuzaqulu xan Bayat Baki Mutercim 2011 52 seh Hemcinin baxAzerbaycan xanlarinin siyahisi Maku xanligiXarici kecidler