Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Alman əzgili (lat. Mespilus germanica) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin əzgil cinsinə aid bitki növü.
| Alman əzgili | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Yarımtriba: Cins: Növ: Alman əzgili | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Əzgil böyük kol və ya kiçik ağacdır. Bu ağacın meyvəsi, digər adıyla muşmula, Roma dövründən bəri becərilir və qışda mövcud olması və yuyulduqda yeyilməsi qeyri-adidir. Çiy halda və müxtəlif bişmiş yeməklərdə yeyilə bilər.
Mənşəyi və əlaqəli növlər
Latın dilində "alman" mənasını verən germanica adına baxmayaraq, əzgilin yayıldığı bölgə İran, cənub-qərb Asiya, həmçinin cənub-şərqi Avropa, xüsusən də Bolqarıstan və Türkiyənin Qara dəniz sahilləridir. Ola bilsin ki, 3000 ildir becərilir. Qədim yunan coğrafiyaşünası Strabon "Coğrafiya" əsərinin 16-cı bölməsinin 4-cü fəslində μέσπιλον (mespilon) adını qeyd edir.
Çiçəklərin beş geniş yumurtavari ağ ləçəkləri var. Çiçəklər yazın sonunda görünür, hermafroditdir, arılar tərəfindən tozlanır və öz-özünə məhsuldardır. Çiçəyin eni 6 santimetrdir (2,4 düym). Qırmızı-qəhvəyi meyvə 2–3 santimetr (0,79–1,18 düym) diametrdə, mərkəzi çuxurun ətrafında geniş yayılmış davamlı sepals ilə meyvəyə "boş" görünüş verir.
Təsvir və ekologiya
Mespilus germanica isti yay və mülayim qış tələb edir, günəşli, quru yerlərə və bir qədər turşulu torpağa üstünlük verir. İdeal şəraitdə yarpaqlı bitki 8 metr (26 fut) hündürlüyə qədər böyüyür. Ümumiyyətlə, ağacdan daha qısa və daha çox kol kimidir.
İstehlak
Alman əzgili meyvələri yetişəndə belə sərt və turşdur, lakin yumşaldıldıqdan, "qabıqlanandan", şaxtaya məruz qaldıqdan və ya kifayət qədər vaxt verildikdə təbii olaraq saxlandıqdan sonra yeməli olur. Yumşalma başlayandan sonra dəri sürətlə qırışmış tekstura alır və tünd qəhvəyi rəngə çevrilir, içi isə alma sousunu xatırladan konsistensiyaya və ləzzətə qədər azalır.
Bölündükdən sonra meyvə çiy yeyilə bilər, bəzən şəkər və qaymaq ilə də yeyilir. Ondan jele hazırlamaq üçün də istifadə olunur. Meyvə pulpası, yumurta və kərə yağı ilə hazırlanmış limon kəsmikinə bənzəyən "medlar pendiri"ndə istifadə olunur. "Medlar çayı" adətən M. germanica-dan deyil, bəzən qeyri-dəqiq olaraq "qırmızı medlar" kimi tərcümə olunan canavar və ya qojidən hazırlanır.
İstinadlar
- Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 478.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Alman ezgili lat Mespilus germanica bitkiler aleminin gulcicekliler destesinin gulciceyikimiler fesilesinin ezgil cinsine aid bitki novu Alman ezgiliElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad RosidsKlad Deste GulciceklilerFesile GulciceyikimilerYarimfesile GavalikimilerTriba Yarimtriba Cins EzgilNov Alman ezgiliBeynelxalq elmi adiMespilus germanica L 1753Sekil axtarisiITIS 506235NCBI 36616EOL 633332 Ezgil boyuk kol ve ya kicik agacdir Bu agacin meyvesi diger adiyla musmula Roma dovrunden beri becerilir ve qisda movcud olmasi ve yuyulduqda yeyilmesi qeyri adidir Ciy halda ve muxtelif bismis yemeklerde yeyile biler Menseyi ve elaqeli novlerLatin dilinde alman menasini veren germanica adina baxmayaraq ezgilin yayildigi bolge Iran cenub qerb Asiya hemcinin cenub serqi Avropa xususen de Bolqaristan ve Turkiyenin Qara deniz sahilleridir Ola bilsin ki 3000 ildir becerilir Qedim yunan cografiyasunasi Strabon Cografiya eserinin 16 ci bolmesinin 4 cu feslinde mespilon mespilon adini qeyd edir Ciceklerin bes genis yumurtavari ag lecekleri var Cicekler yazin sonunda gorunur hermafroditdir arilar terefinden tozlanir ve oz ozune mehsuldardir Ciceyin eni 6 santimetrdir 2 4 duym Qirmizi qehveyi meyve 2 3 santimetr 0 79 1 18 duym diametrde merkezi cuxurun etrafinda genis yayilmis davamli sepals ile meyveye bos gorunus verir Tesvir ve ekologiyaMespilus germanica isti yay ve mulayim qis teleb edir gunesli quru yerlere ve bir qeder tursulu torpaga ustunluk verir Ideal seraitde yarpaqli bitki 8 metr 26 fut hundurluye qeder boyuyur Umumiyyetle agacdan daha qisa ve daha cox kol kimidir IstehlakAlman ezgili meyveleri yetisende bele sert ve tursdur lakin yumsaldildiqdan qabiqlanandan saxtaya meruz qaldiqdan ve ya kifayet qeder vaxt verildikde tebii olaraq saxlandiqdan sonra yemeli olur Yumsalma baslayandan sonra deri suretle qirismis tekstura alir ve tund qehveyi renge cevrilir ici ise alma sousunu xatirladan konsistensiyaya ve lezzete qeder azalir Bolundukden sonra meyve ciy yeyile biler bezen seker ve qaymaq ile de yeyilir Ondan jele hazirlamaq ucun de istifade olunur Meyve pulpasi yumurta ve kere yagi ile hazirlanmis limon kesmikine benzeyen medlar pendiri nde istifade olunur Medlar cayi adeten M germanica dan deyil bezen qeyri deqiq olaraq qirmizi medlar kimi tercume olunan canavar ve ya qojiden hazirlanir IstinadlarLinnaeus C Species Plantarum lat Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas 1753 C 1 S 478 Hemcinin bax