fbpx
Wikipedia

Əzgil

Avqust 03, 2021

Əzgil (lat. Mespilus) — gülçiçəyikimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.

?Əzgil
Mespilus

Alman əzgili (Mespilus germanica)
Elmi təsnifat
Elmi adı
Mespilus L.
Növləri
Stern əzgili (Mespilus canescens)
Alman əzgili, adi əzgil (Mespilus germanica)

Vikinövlərdə
sistematika
Şəkil
axtarışı
ITIS  500419
NCBI  36615
EOL  29985
GRIN  7497
IPNI  30013135-2

Azərbaycanın dağ-meşə rayonlarında geniş yayılmışdır. Almayabənzər meyvələri olan əzgil(muşmula) ağacı Zaqafqaziyada, eləcə də Krımda yayılmışdır. Yabanı halda yayılan əzgilin meyvələri sarı-qonur rəngdə olur, çox xırdadır, lət hissəsi kobud, dadı turşməzədir. Lakin becərilən əzgilin meyvələri isə sarı rəngli olub, iridir də dadı şirindir. Meyvəsində müxtəlif növ şəkərlər, üzvi turşular, aşı və pektin maddələri, eləcə də C vitamini, az miqdarda isə karotin vardır.

Təbabətdə

Xalq təbabətində tam yetişməyən əzgil meyvəsindən bişirmə və dəmləmə formasında şəkərlə qarışdırıb, uşaqlarda baş verən ishala və dezinteriyaya qarşı istifadə edirlər. Əzgilin meyvələrindən, həmçinin böyrək xəstəliklərində, şirəsindən isə xroniki mədə-bağırsaq xəstəliklərində, mədənin həzmolma prosesini yaxşılaşdıran və köpü azaldan dərman kimi işlədilir. Bundan başqa, əzgildən qənnadı sənayesində hazırlanan məmulatların tərkibində də qatıb işlədirlər.

Əzgilin mеyvəsinin illik еhtiyatı olduğca çoxdur. Qədim zamanlarda əzgil möcüzəli və sеhrli bir ağac sayılırdı. Məsələn, səyahətə çıxan dərvişlər, özlərini bədbəxtlikdən qorumaq üçün əzgil ağaçından əsa gəzdirirdilər. Hamilə qadınlar isə, hamiləliyin uğurlu kеçməsi üçün, boyunlarında bu ağacdan düzəlmiş həmayil gəzdirərmişlər.

Əzgili əsasən mеyvəsinə görə bеcərdirlər. Mədəni sortların mеyvələri daha iri və ətli olması ilə fərqlənirlər.

Əzgilnın mеyvəsi və yarpaqları mədəni bərkidir. Xalq təbabətində onu qanlı ishala (məsələn: dizеntеriyada) qarşı istifadə еdirlər. Bundan ötrü hər səhər 200-300 q qabığından təmizlənmiş əzgil mеyvəsini yеyirlər. 1 kq əzgil şirəsinə bir qədər şəkər qataraq şərbət hazırlayırlar və onu 4 gün ərzində hər gün 1 stəkan miqdarında içirlər. Sidikqovucu dərman hazırlamaq üçün əzgilnın toxumunu əzmək lazımdır. Sonra bu tozdan 1 çay qaşığı götürüb, cəfəri kökünün həlimi ilə qarışdırıb içirlər. Bu dərman böyrəklərdə və sidik kisəsində daş olduqda çox faydalı təsir göstərir.

Əzgilin mеyvəsini ağacdan dərib bir qədər saxladıqdan sonra yеyirlər. Bu müddət ərzində o, bir qədər qıcqırır, yumşalır və yеməli olur. Mеyvəni soyuducuda saxlamaqla da yumşaltmaq olur.

Yеtişmiş yumşaq mеyvəsinin tərkibində şəkər — 10-16% və alma turşusu — 1,2%, qabığında isə karotin və C vitamini vardır. Qabığı və yarpaqları aşılayıcı maddələrlə zəngindir. Mеyvəsi çiy halda yеyilir və cеmlər, içkilər hazırlamaq üçün istifadə еdilir. Əzgil ən yaxşı qankəsici vasitələrdən biridir Tikanlı subtropik bitki olan əzgil qədim zamanlarda möcüzəli və sehrli ağac sayılırdı. Məsələn, səyahətə çıxan dərvişlər özlərini bədbəxt hadisələrdən qorumaq üçün əzgil ağacından hazırlanmış əsa gəzdirirdilər. Ana olmağa hazırlaşanlar isə hamiləliyin uğurlu keçməsi üçün boyunlarına həmin ağacdan düzəldilmiş həmayil asarmışlar. Tərkibində olan maddələrə görə əzgil almaya çox bənzəyir. NKPI.AZ tibbi nəşr və mənbələrə istinadən xəbər verir ki, əzgil ən yaxşı qankəsici vasitədir, həzmi yüngülləşdirir, bağırsaqları möhkəmləndirərək qanlı ishal, yəni dizenteriya əleyhinə təsir göstərir, ağciyərləri bəlğəmdən təmizləyir, qıcıqlanmanın qarşısını alaraq tənəffüsü yaxşılaşdırır, ürək ağrılarını yüngülləşdirir. Əzgil şirəsi böyrək daşlarını parçalayır. Yarpağının dəmləməsi qanda şəkərin miqdarını azaldır. Əzgil meyvəsi ağacdan dərilib bir müddət saxlanandan sonra yeyilir. Həmin müddətdə meyvə bir qədər qıcqırır, yumşalır və yeməli olur. Meyvəni soyuducuda saxlamaqla da yumşaltmaq olur. Sınanmış bəlğəmgətirici vasitə olan əzgilin lətinin balla qarışdırılıb qəbul edilməsi bronxit, öskürək zamanı nəfəsalmanı asanlaşdırır, nəfəs yollarını təmizləyir, iltihabın azalmasına kömək edir. Əzgil yarpaqlarından hazırlanan dəmləmə orqanizmdən ziyanlı maddələri xaric edir, böyrəkləri duzlardan təmizləyir, orqanizmə iltihabəleyhinə və virusəleyhinə təsir edir. Yarpaqlarının dəmləməsi angina zamanı da yaxşı təsir göstərir. Həmin dəmləmə ilə gündə bir neçə dəfə boğazı qarqara etmək lazımdır. Həmçinin belə dəmləmə damaqları möhkəmləndirir, onların qanamasını azaldır, ağızda iltihablara qarşı mübarizə aparır.


Növləri

Əzgil meyvә bitkisidir. Bir neçə növü var — alman Əzgili, adi Əzgil, yaxud Qafqaz Əzgili (M. germanica). Yabanı halda, әsasәn, Qәrbi Avropanın, Krımın, Ön Asiyanın aşağı dağ qurşağında vә Orta Asiyanın cənub-qərbindә bitir. Şimali Amerikada yabanılaşmış Sterna Əzgili (M. canescens) xüsusi növ kimi tәsvir edilmişdir. Yarpağınıtökәn alçaqboylu (3–6 m), birevli ağac, yaxud keçәtüklü, tikanlı zoğları olan kollardır (becәrilәni tikan sızdır). Yarpaqları lansetvarı, yaxud ellips şәkilli, tamkәnarlı, yaxud dişli olub spiral şәklindәdir, çiçәklәri isә iri vә ağ olub, zoğların ucunda tәk-tәk yerlәşir. Meyvәsi kiçik (diametri 2-3 sm, becәrilәn Əzgilin meyvәsi 5-7 sm, kütlәsi 10 q-dan artıq), kürәşәkilli, armudvarı, yaxud ellipsşәkillidir; qonurumtul, yaxud qonurumtul-sarı rәngli, iri toxumlu olur. Lәti qәhvәyi rәngdә, turş, büzücüdür; tәrkibindә şәkәr (17%-әdәk), pektin, aşı maddәsi, C vitamini, alma turşusu vә s. var. Meyvәsi sentyabrın axırı — oktyabrda yetişir; uzun müddәt ağacda qalır vә don vurduqda şirinlәşir. Tәzә halda yeyilir, turşuya qoyulur vә s. Yarpaqları, qabığı vә kal meyvәlәrindәn dәri aşılanmasında, oduncağından müxtәlif әşyalar düzәltmәk üçün istifadә olunur. Əzgil isti vә işıqsevәn, kölgәyә vә quraqlığadavamlı, nisbәtәn şaxtayadavamlıdır. Zәif turşulu torpaqlarda yaxşı bitir. Balkan yarımadası ölkәlәri, Türkiyә, İran, İraq, Azәrb., Türk. vә Dağlarda yetişdirilir. Əzgil toxum vә qәlәmlә çoxaldılır; әsasәn, yemişan, heyva vә armuda calaq etmәklә becәrilir. Çox vaxt Əzgildәn yapon eriobotriyası (sәhvәn yapon Əzgili adlanır) üçün calaqaltı kimi istifadә olunur.

Növləri

  • bt-azlat||Mespilus coccinea|(L.) Castigl.
  • bt-azlat||Mespilus flava|(Aiton) Dum. Cours.
  • bt-azlat||Mespilus germanica|L.
  • bt-azlat||Mespilus monogyna|(Jacq.) All.
  • bt-azlat||Mespilus punctata|(Jacq.) Dum. Cours.

Həmçinin bax

  • Əzgil suyu

İstinadlar

  1. Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.
  2. Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.

Əzgil:The Plant List saytında takson barədə məlumat. (ing.) NKPİ.az saytı 2020-08-22

   İkiləpəlilər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.

Avqust 03, 2021
əzgil, mespilus, gülçiçəyikimilər, fəsiləsinə, bitki, cinsi, mespilusalman, əzgili, mespilus, germanica, elmi, təsnifataləmi, bitkilərşöbə, örtülütoxumlularsinif, ikiləpəliləryarımsinif, rozidlərsıra, gülçiçəklilərfəsilə, gülçiçəyikimilərcins, elmi, adımespilu. Ezgil lat Mespilus 1 gulciceyikimiler fesilesine aid bitki cinsi 2 EzgilMespilusAlman ezgili Mespilus germanica Elmi tesnifatAlemi BitkilerSobe OrtulutoxumlularSinif IkilepelilerYarimsinif RozidlerSira GulciceklilerFesile GulciceyikimilerCins EzgilElmi adiMespilus L NovleriStern ezgili Mespilus canescens Alman ezgili adi ezgil Mespilus germanica VikinovlerdesistematikaSekilaxtarisiITIS 500419NCBI 36615EOL 29985GRIN 7497IPNI 30013135 2Azerbaycanin dag mese rayonlarinda genis yayilmisdir Almayabenzer meyveleri olan ezgil musmula agaci Zaqafqaziyada elece de Krimda yayilmisdir Yabani halda yayilan ezgilin meyveleri sari qonur rengde olur cox xirdadir let hissesi kobud dadi tursmezedir Lakin becerilen ezgilin meyveleri ise sari rengli olub iridir de dadi sirindir Meyvesinde muxtelif nov sekerler uzvi tursular asi ve pektin maddeleri elece de C vitamini az miqdarda ise karotin vardir Mundericat 1 Tebabetde 2 Novleri 2 1 Novleri 3 Hemcinin bax 4 IstinadlarTebabetde RedakteXalq tebabetinde tam yetismeyen ezgil meyvesinden bisirme ve demleme formasinda sekerle qarisdirib usaqlarda bas veren ishala ve dezinteriyaya qarsi istifade edirler Ezgilin meyvelerinden hemcinin boyrek xesteliklerinde siresinden ise xroniki mede bagirsaq xesteliklerinde medenin hezmolma prosesini yaxsilasdiran ve kopu azaldan derman kimi isledilir Bundan basqa ezgilden qennadi senayesinde hazirlanan memulatlarin terkibinde de qatib isledirler Ezgilin meyvesinin illik ehtiyati oldugca coxdur Qedim zamanlarda ezgil mocuzeli ve sehrli bir agac sayilirdi Meselen seyahete cixan dervisler ozlerini bedbextlikden qorumaq ucun ezgil agacindan esa gezdirirdiler Hamile qadinlar ise hamileliyin ugurlu kecmesi ucun boyunlarinda bu agacdan duzelmis hemayil gezdirermisler Ezgili esasen meyvesine gore becerdirler Medeni sortlarin meyveleri daha iri ve etli olmasi ile ferqlenirler Ezgilnin meyvesi ve yarpaqlari medeni berkidir Xalq tebabetinde onu qanli ishala meselen dizenteriyada qarsi istifade edirler Bundan otru her seher 200 300 q qabigindan temizlenmis ezgil meyvesini yeyirler 1 kq ezgil siresine bir qeder seker qataraq serbet hazirlayirlar ve onu 4 gun erzinde her gun 1 stekan miqdarinda icirler Sidikqovucu derman hazirlamaq ucun ezgilnin toxumunu ezmek lazimdir Sonra bu tozdan 1 cay qasigi goturub ceferi kokunun helimi ile qarisdirib icirler Bu derman boyreklerde ve sidik kisesinde das olduqda cox faydali tesir gosterir Ezgilin meyvesini agacdan derib bir qeder saxladiqdan sonra yeyirler Bu muddet erzinde o bir qeder qicqirir yumsalir ve yemeli olur Meyveni soyuducuda saxlamaqla da yumsaltmaq olur Yetismis yumsaq meyvesinin terkibinde seker 10 16 ve alma tursusu 1 2 qabiginda ise karotin ve C vitamini vardir Qabigi ve yarpaqlari asilayici maddelerle zengindir Meyvesi ciy halda yeyilir ve cemler ickiler hazirlamaq ucun istifade edilir Ezgil en yaxsi qankesici vasitelerden biridir Tikanli subtropik bitki olan ezgil qedim zamanlarda mocuzeli ve sehrli agac sayilirdi Meselen seyahete cixan dervisler ozlerini bedbext hadiselerden qorumaq ucun ezgil agacindan hazirlanmis esa gezdirirdiler Ana olmaga hazirlasanlar ise hamileliyin ugurlu kecmesi ucun boyunlarina hemin agacdan duzeldilmis hemayil asarmislar Terkibinde olan maddelere gore ezgil almaya cox benzeyir NKPI AZ tibbi nesr ve menbelere istinaden xeber verir ki ezgil en yaxsi qankesici vasitedir hezmi yungullesdirir bagirsaqlari mohkemlendirerek qanli ishal yeni dizenteriya eleyhine tesir gosterir agciyerleri belgemden temizleyir qiciqlanmanin qarsisini alaraq teneffusu yaxsilasdirir urek agrilarini yungullesdirir Ezgil siresi boyrek daslarini parcalayir Yarpaginin demlemesi qanda sekerin miqdarini azaldir Ezgil meyvesi agacdan derilib bir muddet saxlanandan sonra yeyilir Hemin muddetde meyve bir qeder qicqirir yumsalir ve yemeli olur Meyveni soyuducuda saxlamaqla da yumsaltmaq olur Sinanmis belgemgetirici vasite olan ezgilin letinin balla qarisdirilib qebul edilmesi bronxit oskurek zamani nefesalmani asanlasdirir nefes yollarini temizleyir iltihabin azalmasina komek edir Ezgil yarpaqlarindan hazirlanan demleme orqanizmden ziyanli maddeleri xaric edir boyrekleri duzlardan temizleyir orqanizme iltihabeleyhine ve viruseleyhine tesir edir Yarpaqlarinin demlemesi angina zamani da yaxsi tesir gosterir Hemin demleme ile gunde bir nece defe bogazi qarqara etmek lazimdir Hemcinin bele demleme damaqlari mohkemlendirir onlarin qanamasini azaldir agizda iltihablara qarsi mubarize aparir Novleri RedakteEzgil meyvә bitkisidir Bir nece novu var alman Ezgili adi Ezgil yaxud Qafqaz Ezgili M germanica Yabani halda әsasәn Qәrbi Avropanin Krimin On Asiyanin asagi dag qursaginda vә Orta Asiyanin cenub qerbindә bitir Simali Amerikada yabanilasmis Sterna Ezgili M canescens xususi nov kimi tәsvir edilmisdir Yarpaginitokәn alcaqboylu 3 6 m birevli agac yaxud kecәtuklu tikanli zoglari olan kollardir becәrilәni tikan sizdir Yarpaqlari lansetvari yaxud ellips sәkilli tamkәnarli yaxud disli olub spiral sәklindәdir cicәklәri isә iri vә ag olub zoglarin ucunda tәk tәk yerlәsir Meyvәsi kicik diametri 2 3 sm becәrilәn Ezgilin meyvәsi 5 7 sm kutlәsi 10 q dan artiq kurәsәkilli armudvari yaxud ellipssәkillidir qonurumtul yaxud qonurumtul sari rәngli iri toxumlu olur Lәti qәhvәyi rәngdә turs buzucudur tәrkibindә sәkәr 17 әdәk pektin asi maddәsi C vitamini alma tursusu vә s var Meyvәsi sentyabrin axiri oktyabrda yetisir uzun muddәt agacda qalir vә don vurduqda sirinlәsir Tәzә halda yeyilir tursuya qoyulur vә s Yarpaqlari qabigi vә kal meyvәlәrindәn dәri asilanmasinda oduncagindan muxtәlif әsyalar duzәltmәk ucun istifadә olunur Ezgil isti vә isiqsevәn kolgәyә vә quraqligadavamli nisbәtәn saxtayadavamlidir Zәif tursulu torpaqlarda yaxsi bitir Balkan yarimadasi olkәlәri Turkiyә Iran Iraq Azәrb Turk vә Daglarda yetisdirilir Ezgil toxum vә qәlәmlә coxaldilir әsasәn yemisan heyva vә armuda calaq etmәklә becәrilir Cox vaxt Ezgildәn yapon eriobotriyasi sәhvәn yapon Ezgili adlanir ucun calaqalti kimi istifadә olunur Novleri Redakte bt azlat Mespilus coccinea L Castigl bt azlat Mespilus flava Aiton Dum Cours bt azlat Mespilus germanica L bt azlat Mespilus monogyna Jacq All bt azlat Mespilus punctata Jacq Dum Cours Hemcinin bax RedakteEzgil suyuIstinadlar Redakte Nureddin Eliyev Azerbaycanin derman bitkileri ve fitoterapiya Baki Elm 1998 Elsad Qurbanov Ali bitkilerin sistematikasi Baki 2009 Ezgil The Plant List saytinda takson barede melumat ing NKPI az sayti 2020 08 22 Ikilepeliler ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Ezgil amp oldid 5830498, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.