| Məndə sığar iki cahan, mən bu cahanə sığmazam | |
|---|---|
| Janr | Qəzəl |
| Müəllif | İmadəddin Nəsimi |
| Orijinal dili | azərbaycanca (1-ci variant), farsca (2-ci variant) |
Məndə sığar iki cahan, mən bu cahanə sığmazam və ya qısaca Sığmazam — İmadəddin Nəsiminin məşhur qəzəli. Azərbaycan dilində, rəcəz bəhrində yazılmışdır. Nəsimi bu şeirə xüsusi əhəmiyyət verərək onu fars dilində də yazmışdır. Nəsiminin "Sığmazam" rədifli qəzəlində onun hürufilik təriqətinin ideya-fəlsəfi spektrləri əlvanlaşır və genişləyir. Burada "mən insanam" qürurundan yaranan iftixar hissi çox zəngin bir şəkildə təsvir edilmişdir. Bu şeirdə insanla Tanrı eyniləşdirilir. Kamil insan burada vəhdətül-vücud düşüncəsinə sahib bir panteistdir, bütün kosmik cisimlər, mələklər, vəhyin özü, beş vaxt namaz, dörd ünsür, altı cəhət, qədr gecələrinin hamısı insandır. Nəsimi bu fikirlə razılaşmayanları "dilini çəkib dinməz olmağa" çağırır.
Azərbaycan aktyoru Rasim Balayev Nəsimi obrazını 1971-ci ildə eyniadlı filmdə canlandıraraq "Sığmazam" qəzəlini oxumuşdur. Britaniya müğənnisi Sami Yusif 2019-cu ildə "Məndə sığar iki cahan, mən bu cahana sığmazam" qəzəlinə həsr olunmuş musiqi kompozisiyası hazırlamışdır. Bu əsər ilk dəfə UNESKO-nun Ümumdünya İrs Komitəsinin 43-cü sessiyasının açılışında ifa edilmiş, daha sonra "YouTube" vebsaytına yüklənmişdir. Burada muğam ifaçısı Təyyar Bayramov və Aşıq Samirə onu müşayiət edir.
Tarixi
| ]
"Sığmazam" qəzəli Nəsiminin məşhur əsəridir, rəcəz bəhrində, azərbaycan dilində yazılmışdır. Nəsimi bu şeirə xüsusi əhəmiyyət verərək onu fars dilində də yazmışdır. Türkiyə alimi Hüseyn Ayanın tədqiq etdiyi əlyazmaların birində digər nüsxələrdə olmayan beyt aşkarlanmışdır:
Yerü gögi düzən mənəm, gerü dönüb bozan mənəm,
Cümlə yazu yazan mənəm, mən bu divanə sığmazam.
Bu beyt üsluba görə Nəsiminin şeirinə ruhən yaxın olsa da, onun başqa şair tərəfindən və ya katib tərəfindən yazılması istisna deyil. Aşağıdakı bənddə isə Nəsiminin seyid nəslində olmasına, Haşimi soyundan, Qüreyş tayfasından gəlməsinə işarə edilir:
Gərçi bu gün Nəsimiyəm, Haşimiyəm, Qüreyşiyəm,
Mundan uludur ayətim, ayət ü şanə sığmazam.
Analizi
| ]Nəsiminin "Sığmazam" rədifli qəzəlində onun təriqətinin ideya-fəlsəfi spektrləri əlvanlaşır və genişləyir. Burada "mən insanam" qürurundan yaranan iftixar hissi çox zəngin bir şəkildə təsvir edilmişdir. Şeirin ahəngi və ritmində də bu qürur hiss edilir.
Şeir birinci şəxsin təkində deyilən monoloq kimidir və belə şeirlərə Nəsimi yaradıcılığında çox rast gəlinir. Burada "mən" ifadəsi Nəsimini yox, kamil insanı ifadə edir. Əsər Nəsiminin fəlsəfi-panteist düşüncələrini ifadə edir:
Məndə sığar iki cahan, mən bu cahanə sığmazam,
Gövhəri-laməkan mənəm, kövnü məkanə sığmazam.
Ərşlə fər şu kafü nun məndə bulundu cümlə çün,
Kəs sözünü və əbsəm ol, şərhü bəyanə sığmazam.
Buradakı iki cahan maddi və mənəvi dünya, Gövhəri-laməkan isə Allahdır. İnsana həm qeyb, həm şəhadət aləmi sığır, o isə iki dünyaya və kainata sığmır. Məkansız gövhər də insanın özüdür, insan bəyana və şərhə də sığmır. Beləliklə, Allaha aid edilən xislətlər insana ünvanlanır, insanın da Xaliq kimi nişana (əlamətlərinin təsdiqinə) sığmadığı qeyd edilir:
Kövnü məkandır ayətim, zati dürür bidayətim,
Sən bu nişanla bil məni, bil ki, nişanə sığmazam.
Nəsiminin qəhrəmanı olan "Mən" (I şəxs) özü ilə Tanrının mahiyyəti arasında fərq olmadığını surət və məna, cisim və can, qumaşu rəxt və dükan, sədəf və inci anlayışları ilə izah etməyə çalışır. Cism Haqqın təzahürü olduğuna görə də sədəf-cisim və inci-ruh insanda qovuşmuş şəkildədir. İnsan maddiyata sığmır, ölümdən sonrakı həyatın buyruqçusudur. O, zamana və məkana sığmır:
Can ilə həm cahan mənəm, dəhr ilə həm zaman mənəm,
Gör bu lətifeyi ki mən, dəhru zəmanə sığmazam.
Kamil insan burada vəhdətül-vücud düşüncəsinə sahib bir panteistdir, bütün kosmik cisimlər, mələklər, vəhyin özü, beş vaxt namaz, dörd ünsür, altı cəhət, qədr gecələrinin hamısı insandır. Nəsimi bu fikirlə razılaşmayanları "dilini çəkib dinməz olmağa" çağırır. Qəzəldə həm də Musa peyğəmbəri heyrətləndirən yanan ağac, Tur dağının özü və Kəbədəki müqəddəs daş da insanla eyniləşdirilən obyektlər arasındadır. Nəsimi Musa peyğəmbərin hekayəsində Allahın onunla danışmaq üçün istifadə etdiyi yanan ağaca istinad edərək kamil insan həm ağac, həm də onun yanan alovu olduğunu deyir. Axırda isə kamil insan Məhəmməd peyğəmbərin aid olduğu tayfa ilə (Haşimi, Qureyşi) eyniləşdirilir.
Populyar mədəniyyətdə
| ]![]() | ![]() | |||||||||
Azərbaycan aktyoru Rasim Balayev Nəsimi obrazını 1971-ci ildə eyniadlı filmdə canlandıraraq "Sığmazam" qəzəlini oxumuşdur. O, 2025-ci ildə ad gününü qeyd edərkən "Sığmazam" şeirini yenidən oxumuşdur. 1973-cü ildə İmadəddin Nəsiminin 600 illiyi münasibətilə "Məndə sığar iki cahan..." sənədli filmi çəkilmişdir.
Azərbaycan əsilli Britaniya müğənnisi Sami Yusif 2019-cu ildə "Məndə sığar iki cahan, mən bu cahana sığmazam" qəzəlinə həsr olunmuş musiqi kompozisiyası hazırlamışdır. Bu əsər ilk dəfə UNESKO-nun Ümumdünya İrs Komitəsinin 43-cü sessiyasının açılışında ifa edilmiş, daha sonra "YouTube" vebsaytına yüklənmişdir. Burada muğam ifaçısı Təyyar Bayramov və Aşıq Samirə onu müşayiət edir.
İki-ikən mübahisəsi
| ]Şeirdə "Məndə sığar iki cahan" və "Məndə sığar ikən cahan" kimi iki oxunuş tərzinin olması ilə bağlı mübahisə vardır. Şair İlqar Fəhmiyə görə, "Məndə sığar ikən cahan" variantı sovet dövründə ortaya çıxmışdır və hürufiliyin bu dövrdə başa düşülməməsi ilə bağlı idi. "Məndə sığar ikən cahan" versiyası Bəxtiyar Vahabzadə tərəfindən sadəcə bir ehtimal olaraq irəli sürülmüşdür, əlyazmalarda bu formaya rast gəlinmir.
İstinadlar
| ]- Babayev, 2018. səh. 239
- Möhsün Nağısoylu. "Nəsiminin "Sığmazam" qəzəli: əlyazma nüsxələrində və müasir nəşrlərdə" (az.). 2019. İstifadə tarixi: 19 oktyabr 2025.
- Babayev, 2018. səh. 240
- Babayev, 2018. səh. 241
- Babayev, 2018. səh. 241-242
- "Rasim Balayev ad günündə "Sığmazam"ı səsləndirdi - VİDEO". İstifadə tarixi: 19 oktyabr 2025.
- "Arxivlənmiş surət". 25 fevral 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 yanvar 2024.
- "Sami Yusifdən misilsiz ifa: Nəsimi qəzəli... - Video". İstifadə tarixi: 19 oktyabr 2025.
- "Nəsiminin "Sığmazam" qəzəlini ilk dəfə kim səhv oxuyub? - SORĞU". İstifadə tarixi: 19 oktyabr 2025.
Ədəbiyyat
| ]- Y. M. Babayev. Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi (XIII–XVIII əsrlər). Dərslik. Təkrar nəşr. Bakı, "Elm və təhsil", 2018, 760 səh.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Mende sigar iki cahan men bu cahane sigmazamJanr QezelMuellif Imadeddin NesimiOrijinal dili azerbaycanca 1 ci variant farsca 2 ci variant men bu cahane sigmazam Mende sigar iki cahan Vikimenbede Mende sigar iki cahan men bu cahane sigmazam ve ya qisaca Sigmazam Imadeddin Nesiminin meshur qezeli Azerbaycan dilinde recez behrinde yazilmisdir Nesimi bu seire xususi ehemiyyet vererek onu fars dilinde de yazmisdir Nesiminin Sigmazam redifli qezelinde onun hurufilik teriqetinin ideya felsefi spektrleri elvanlasir ve genisleyir Burada men insanam qururundan yaranan iftixar hissi cox zengin bir sekilde tesvir edilmisdir Bu seirde insanla Tanri eynilesdirilir Kamil insan burada vehdetul vucud dusuncesine sahib bir panteistdir butun kosmik cisimler melekler vehyin ozu bes vaxt namaz dord unsur alti cehet qedr gecelerinin hamisi insandir Nesimi bu fikirle razilasmayanlari dilini cekib dinmez olmaga cagirir Azerbaycan aktyoru Rasim Balayev Nesimi obrazini 1971 ci ilde eyniadli filmde canlandiraraq Sigmazam qezelini oxumusdur Britaniya mugennisi Sami Yusif 2019 cu ilde Mende sigar iki cahan men bu cahana sigmazam qezeline hesr olunmus musiqi kompozisiyasi hazirlamisdir Bu eser ilk defe UNESKO nun Umumdunya Irs Komitesinin 43 cu sessiyasinin acilisinda ifa edilmis daha sonra YouTube vebsaytina yuklenmisdir Burada mugam ifacisi Teyyar Bayramov ve Asiq Samire onu musayiet edir Tarixi span Eserin muellifi olan Imadeddin Nesiminin heykeli Kiyev Sigmazam qezeli Nesiminin meshur eseridir recez behrinde azerbaycan dilinde yazilmisdir Nesimi bu seire xususi ehemiyyet vererek onu fars dilinde de yazmisdir Turkiye alimi Huseyn Ayanin tedqiq etdiyi elyazmalarin birinde diger nusxelerde olmayan beyt askarlanmisdir Yeru gogi duzen menem geru donub bozan menem Cumle yazu yazan menem men bu divane sigmazam Bu beyt usluba gore Nesiminin seirine ruhen yaxin olsa da onun basqa sair terefinden ve ya katib terefinden yazilmasi istisna deyil Asagidaki bendde ise Nesiminin seyid neslinde olmasina Hasimi soyundan Qureys tayfasindan gelmesine isare edilir Gerci bu gun Nesimiyem Hasimiyem Qureysiyem Mundan uludur ayetim ayet u sane sigmazam Analizi span Nesiminin Sigmazam redifli qezelinde onun teriqetinin ideya felsefi spektrleri elvanlasir ve genisleyir Burada men insanam qururundan yaranan iftixar hissi cox zengin bir sekilde tesvir edilmisdir Seirin ahengi ve ritminde de bu qurur hiss edilir Seir birinci sexsin tekinde deyilen monoloq kimidir ve bele seirlere Nesimi yaradiciliginda cox rast gelinir Burada men ifadesi Nesimini yox kamil insani ifade edir Eser Nesiminin felsefi panteist dusuncelerini ifade edir Mende sigar iki cahan men bu cahane sigmazam Govheri lamekan menem kovnu mekane sigmazam Ersle fer su kafu nun mende bulundu cumle cun Kes sozunu ve ebsem ol serhu beyane sigmazam Buradaki iki cahan maddi ve menevi dunya Govheri lamekan ise Allahdir Insana hem qeyb hem sehadet alemi sigir o ise iki dunyaya ve kainata sigmir Mekansiz govher de insanin ozudur insan beyana ve serhe de sigmir Belelikle Allaha aid edilen xisletler insana unvanlanir insanin da Xaliq kimi nisana elametlerinin tesdiqine sigmadigi qeyd edilir Kovnu mekandir ayetim zati durur bidayetim Sen bu nisanla bil meni bil ki nisane sigmazam Nesiminin qehremani olan Men I sexs ozu ile Tanrinin mahiyyeti arasinda ferq olmadigini suret ve mena cisim ve can qumasu rext ve dukan sedef ve inci anlayislari ile izah etmeye calisir Cism Haqqin tezahuru olduguna gore de sedef cisim ve inci ruh insanda qovusmus sekildedir Insan maddiyata sigmir olumden sonraki heyatin buyruqcusudur O zamana ve mekana sigmir Can ile hem cahan menem dehr ile hem zaman menem Gor bu letifeyi ki men dehru zemane sigmazam Kamil insan burada vehdetul vucud dusuncesine sahib bir panteistdir butun kosmik cisimler melekler vehyin ozu bes vaxt namaz dord unsur alti cehet qedr gecelerinin hamisi insandir Nesimi bu fikirle razilasmayanlari dilini cekib dinmez olmaga cagirir Qezelde hem de Musa peygemberi heyretlendiren yanan agac Tur daginin ozu ve Kebedeki muqeddes das da insanla eynilesdirilen obyektler arasindadir Nesimi Musa peygemberin hekayesinde Allahin onunla danismaq ucun istifade etdiyi yanan agaca istinad ederek kamil insan hem agac hem de onun yanan alovu oldugunu deyir Axirda ise kamil insan Mehemmed peygemberin aid oldugu tayfa ile Hasimi Qureysi eynilesdirilir Populyar medeniyyetde span Rasim Balayev ve Sami Yusif Azerbaycan aktyoru Rasim Balayev Nesimi obrazini 1971 ci ilde eyniadli filmde canlandiraraq Sigmazam qezelini oxumusdur O 2025 ci ilde ad gununu qeyd ederken Sigmazam seirini yeniden oxumusdur 1973 cu ilde Imadeddin Nesiminin 600 illiyi munasibetile Mende sigar iki cahan senedli filmi cekilmisdir Azerbaycan esilli Britaniya mugennisi Sami Yusif 2019 cu ilde Mende sigar iki cahan men bu cahana sigmazam qezeline hesr olunmus musiqi kompozisiyasi hazirlamisdir Bu eser ilk defe UNESKO nun Umumdunya Irs Komitesinin 43 cu sessiyasinin acilisinda ifa edilmis daha sonra YouTube vebsaytina yuklenmisdir Burada mugam ifacisi Teyyar Bayramov ve Asiq Samire onu musayiet edir Iki iken mubahisesi span Seirde Mende sigar iki cahan ve Mende sigar iken cahan kimi iki oxunus terzinin olmasi ile bagli mubahise vardir Sair Ilqar Fehmiye gore Mende sigar iken cahan varianti sovet dovrunde ortaya cixmisdir ve hurufiliyin bu dovrde basa dusulmemesi ile bagli idi Mende sigar iken cahan versiyasi Bextiyar Vahabzade terefinden sadece bir ehtimal olaraq ireli surulmusdur elyazmalarda bu formaya rast gelinmir Istinadlar span Babayev 2018 seh 239 Mohsun Nagisoylu Nesiminin Sigmazam qezeli elyazma nusxelerinde ve muasir nesrlerde az 2019 Istifade tarixi 19 oktyabr 2025 Babayev 2018 seh 240 Babayev 2018 seh 241 Babayev 2018 seh 241 242 Rasim Balayev ad gununde Sigmazam i seslendirdi VIDEO Istifade tarixi 19 oktyabr 2025 Arxivlenmis suret 25 fevral 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 4 yanvar 2024 Sami Yusifden misilsiz ifa Nesimi qezeli Video Istifade tarixi 19 oktyabr 2025 Nesiminin Sigmazam qezelini ilk defe kim sehv oxuyub SORGU Istifade tarixi 19 oktyabr 2025 Edebiyyat span Y M Babayev Azerbaycan edebiyyati tarixi XIII XVIII esrler Derslik Tekrar nesr Baki Elm ve tehsil 2018 760 seh Imadeddin NesimiSeirleriMende sigar iki cahan men bu cahane sigmazamXatiresine ithaf olunmus eserlerAbidelerImadeddin Nesiminin heykeli Baki 1980 Imadeddin Nesiminin abidesi Sumqayit Imadeddin Nesiminin heykeli Kiyev FilmlerEsas filmNesimi 1971 Senedli filmlerNesimi 1973 Mende sigar iki cahan 1973 Imadeddin Nesimi 1973 Eserleri esasinda erseye gelmis eserlerQezeller Isteme Qafil oyan Balet ve kitabNesimi dastani MehserSerefine adlandirilmis yerlerNesimi rayonu Nesimi metrostansiyasi AMEA nin Nesimi adina Dilcilik InstitutuHemcinin baxSaxendan Nesiminin qardasi Saxendan qardasinin basdirildigi yer Ana kateqoriya Kateqoriyalar Elifba sirasina gore edebi eserlerImadeddin NesimiAzerbaycan medeniyyetinde hurufilik


