Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Müşahidəçi effekti və ya müşahidəçi apatiyası (ing. Bystander effect or bystander apathy) — sosial psixologiyada, insanların fövqəladə və ya təcili yardım tələb edən bir vəziyyətə şahid olduqda yardım etmək ehtimallarının azalması ilə bağlı fenomen. Bu effekt xüsusilə o zaman müşahidə olunur ki, hadisəni bir neçə nəfər eyni anda izləyir. Bu vəziyyətdə hər bir müşahidəçi, digərlərinin yardım edəcəyini düşünərək, passiv qalmağa meylli olur. Fenomen ilk dəfə 1960-cı illərdə psixoloqlar Bibb Latane və tərəfindən elmi şəkildə tədqiq edilmişdir.
Tarixi və tədqiqat
Müşahidəçi effekti ilə bağlı akademik maraq 1964-cü ildə ABŞ-ın Nyu-York şəhərində baş verən məşhur Kitti Cenoveze hadisəsindən sonra yaranmışdır. 28 yaşlı Kitti Cenoveze gecə saatlarında işdən evə qayıdarkən bir şəxs tərəfindən təqib edilərək bıçaqlanmış və öldürülmüşdür. Hadisə zamanı azı 30 nəfərin pəncərədən və ya küçədən bu vəhşiliyə şahidlik etdiyi, lakin onların heç birinin müdaxilə etmədiyi və ya dərhal polisə zəng etmədiyi iddia olunmuşdur. Bu hadisə Amerika cəmiyyətində və media məkanında güclü əks-səda doğurmuş, insan davranışları və ictimai məsuliyyət anlayışı ilə bağlı dərin suallar doğurmuşdur.
Bu hadisədən ilhamlanaraq sosial psixoloqlar Bibb Latane və insan davranışında passivliyin səbəblərini araşdırmaq üçün bir sıra təcrübələr həyata keçirmişlər. Onların məqsədi, bir insanın yardım etməyə meyli ilə ətrafında neçə nəfərin olduğunun əlaqəsini müəyyənləşdirmək idi. Nəticələr göstərdi ki, müşahidəçilərin sayı artdıqca, hər bir fərdin məsuliyyəti hiss etmə səviyyəsi azalır və yardım etmək ehtimalı aşağı düşür. Bu nəticə “məsuliyyətin yayılması” (ing. diffusion of responsibility) prinsipi ilə izah olunur.
- Əsas təcrübələr
1. Duman otağı təcrübəsi (Smoke-filled Room Experiment), 1968 Bu eksperimentdə iştirakçılar anket doldurmaq üçün tək və ya başqa şəxslərlə birlikdə otağa dəvət olunurdu. Bir müddət sonra otağa yavaş-yavaş duman buraxılırdı. Tək olan iştirakçıların 75%-i otağı tərk edib məsul şəxslərə məlumat verirdi. Lakin qrup halında olanlarda bu rəqəm 10%-ə qədər düşürdü. İştirakçılar digər insanların sakit qalmasını vəziyyətin təhlükəli olmaması kimi şərh edirdilər.
2. Epilepsiya hadisəsi təcrübəsi (Seizure Experiment), 1968 Bu təcrübədə iştirakçılar digər şəxslərlə telefon əlaqəsi vasitəsilə söhbət edirdilər. Birdən-birə bir nəfər (əslində akyor) epilepsiya tutması keçirdiyini deyərək yardım istəyirdi. Əgər iştirakçı tək idisə, 85% halda dərhal yardım göstərirdi. Amma qrupdakı insanlar çoxaldıqca yardım edənlərin faizi 31%-ə qədər enirdi.
3. Real həyatda müşahidə Latane və Darli həmçinin küçədəki davranışları da müşahidə etmişlər. Təcili yardım hallarında insanların kömək etmə ehtimalı, vəziyyətin aşkarlığına və müşahidəçilərin bir-birilə münasibətinə görə dəyişirdi. Qohum, dost və ya tanış qruplarda müşahidəçi effekti daha az müşahidə olunurdu.
Media və ictimai reaksiya
Kitti Cenoveze hadisəsi jurnalistika tarixində də mühüm yer tutur.“New York Times” qəzetində yayımlanan “38 nəfər baxdı, amma heç nə etmədi” başlıqlı yazı böyük səs-küy yaratdı. Bu hadisədən sonra cəmiyyətdə "ictimai məsuliyyət", "vətəndaş müdaxiləsi", "qurbanın müdafiəsi" kimi anlayışlara xüsusi diqqət yetirildi. Lakin sonralar bəzi araşdırmalar göstərdi ki, hadisə ilə bağlı bəzi detallar şişirdilmiş və bəzi şahidlərin əslində yardım göstərdiyi gözardı edilmişdir.
Sonrakı tədqiqatlar və mübahisələr
2000-ci illərdə aparılan yeni tədqiqatlar müşahidəçi effektinin universallığını sual altına aldı. Məsələn, bəzi araşdırmalarda real həyatda insanlar təcili yardım vəziyyətlərində daha çox müdaxilə etdikləri göstərildi. 2011-ci ildə aparılan bir metaanaliz göstərdi ki, müşahidəçi effekti daha çox qeyri-müəyyən və təhlükəli olmayan situasiyalarda güclü olur. Aydın və həyati təhlükə olan hallarda insanlar tez-tez yardım göstərməyə meylli olurlar.
Bəzi müasir tədqiqatçılar müşahidəçi effektini mədəniyyətlərarası kontekstdə də təhlil etmişlər. Məsələn, kollektivist mədəniyyətlərdə (məsələn, Şərqi Asiya ölkələrində) insanlar ictimai rifah və məsuliyyət hissi səbəbindən daha tez reaksiya verə bilirlər.
Eksperimentlərin nəticələri
Müşahidəçi effekti ilə bağlı aparılan tədqiqatlar insanların fövqəladə hallarda kömək etmə ehtimalının müxtəlif amillərdən təsirləndiyini göstərmişdir. Bu nəticələr, insan davranışının sosial təsirlər və psixoloji faktorlarla necə yönləndiyini izah etməyə yardım edir və fövqəladə hallarda daha effektiv ictimai reaksiya mexanizmlərinin qurulmasına zəmin yaradır. Ən məşhur nəticələr aşağıdakılardır:
- Şəxsi məsuliyyətin yayılması — bir çox eksperimentlər sübut edib ki, hadisəyə daha çox insan şahidlik etdikdə, hər bir fərdin kömək etmə ehtimalı azalır. İnsanlar düşünürlər ki, başqası artıq kömək edəcək və məsuliyyəti öz üzərindən atırlar.
- Qərarsızlıq və normativ qeyri-müəyyənlik — insanlar bir vəziyyətin fövqəladə olub-olmadığını başqalarının reaksiyasına əsasən qiymətləndirirlər. Əgər digərləri heç bir tədbir görmürsə, fərd də bunun ciddi bir vəziyyət olmadığını düşünə bilər.
- İştirakçıların sayının artması — Latane və Darlinin klassik telefonla yardım eksperimentində iştirakçıların sayı artdıqca, kömək edənlərin faizi azalmışdır. Tək iştirakçı olduğu zaman kömək etmə ehtimalı 85% olduğu halda, bu nisbət 6 nəfərlə birlikdə olduqda cəmi 31%-ə düşmüşdür.
- Empatiya və şəxsi münasibət — eksperimentlər göstərir ki, insanlar tanıdıqları və ya onlarla empatiya qura bildikləri şəxslərə kömək etməyə daha meyllidirlər.
- Cinsiyyət və sosial status — bəzi tədqiqatlarda qadınların və daha yüksək sosial statusa malik olanların daha tez yardım aldıqları müşahidə edilmişdir. Bu da sosial qavrayış və gözləntilərin qərarverməyə təsirini göstərir.
İstinadlar
- Philpot, Richard; Liebst, Lasse Suonperä; Levine, Mark; Bernasco, Wim; Lindegaard, Marie Rosenkrantz. "Would I be helped? Cross-national CCTV footage shows that intervention is the norm in public conflicts" (PDF). American Psychologist (ingilis). 75 (1). 2020: 66–75. doi:10.1037/amp0000469. hdl:10871/37604. ISSN 1935-990X. PMID 31157529. 2021-03-11 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-05.
- Hussain, Insiya; Shu, Rui; Tangirala, Subrahmaniam; Ekkirala, Srinivas. "The Voice Bystander Effect: How Information Redundancy Inhibits Employee Voice". Academy of Management Journal. 62 (3). 2019: 828–849. doi:10.5465/amj.2017.0245. ISSN 0001-4273. 2021-05-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-07-18.
- Bicchieri, Cristina; Fukui, Yoshitaka. The Great Illusion: Ignorance, Informational Cascades, and the Persistence of Unpopular Norms // Experience, Reality, and Scientific Explanation. The Western Ontario Series in Philosophy of Science (ingilis). 61. Springer Netherlands. 1999. 89–121. doi:10.1007/978-94-015-9191-1_5. ISBN . 2023-01-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-07-18.
- Darley, J. M.; Latané, B. "Bystander intervention in emergencies: Diffusion of responsibility". Journal of Personality and Social Psychology. 8 (4, Pt.1). 1968: 377–383. doi:10.1037/h0025589. PMID 5645600. 2013-05-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-06.
- Fischer, Peter; Krueger, Joachim I.; Greitemeyer, Tobias; Vogrincic, Claudia; Kastenmüller, Andreas; Frey, Dieter; Heene, Moritz; Wicher, Magdalena; Kainbacher, Martina. "The bystander-effect: A meta-analytic review on bystander intervention in dangerous and non-dangerous emergencies". Psychological Bulletin. 137 (4). 2011: 517–537. doi:10.1037/a0023304. PMID 21534650.
- Hudson, James M.; Bruckman, Amy S. "The Bystander Effect: A Lens for Understanding Patterns of Participation". Journal of the Learning Sciences. 13 (2). 2004: 165–195. CiteSeerX 10.1.1.72.4881. doi:10.1207/s15327809jls1302_2.
- Meyers, D. G. Social Psychology (10th). New York: McGraw- Hill. 2010. ISBN .
- Faul, M.; Aikman, S. N.; Sasser, S. M. "Bystander Intervention Prior to The Arrival of Emergency Medical Services: Comparing Assistance across Types of Medical Emergencies". Prehospital Emergency Care. 20 (3). 2016: 317–323. doi:10.3109/10903127.2015.1088605. PMC 4933010. PMID 26807490.
- Darley, J. M., & Latane, B. (1970). The unresponsive bystander: why doesn't he help? New York: Appleton Century Crofts.
- Latané, B; Darley, J.M. "Group inhibition of bystander intervention in emergencies". Journal of Personality and Social Psychology. 10 (3). 1968: 308–324. doi:10.1037/h0026570. PMID 5704479.
- Fischer, P.; Greitemeyer, T.; Pollozek, F.; Frey, D. "The unresponsive bystander: Are bystanders more responsive in dangerous emergencies?". European Journal of Social Psychology. 36 (2). 2006: 267–278. doi:10.1002/ejsp.297.
- Ross, Abraham. "Effect of increase responsibility on bystander intervention: presence of children". Journal of Personality and Social Psychology. 19 (3). 1971: 306–310. doi:10.1037/h0031459.
- Fischer, P; Krueger, JI; Greitemeyer, T; Vogrincic, C; Kastenmüller, A; Frey, D; Heene, M; Wicher, M; Kainbacher, M. "The bystander-effect: a meta-analytic review on bystander intervention in dangerous and non-dangerous emergencies". Psychol Bull. 137 (4). 2011: 517–537. doi:10.1037/a0023304. PMID 21534650.
- Christensen, K. & Levinson, D. (2003). Encyclopedia of community: From the village to the virtual world, Band 1, p. 662.
- Hart, T.; Miethe, T. "Exploring Bystander Presence and Intervention in Nonfatal Violent Victimization: When Does Helping Really Help?". Violence and Victims. 23 (5). 2008: 637–651. doi:10.1891/0886-6708.23.5.637. hdl:10072/53930. PMID 18958990.
- Rowe, Mary; Wilcox, Linda; Gadlin, Howard. "Dealing with—or Reporting—'Unacceptable' Behavior—with additional thoughts about the 'Bystander Effect'" (PDF). Journal of the International Ombudsman Association. 2 (1). 2009: 52–64. 2014-06-11 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2025-07-18.
- Koocher, G. and Spiegel, K. S. "Peers Nip Misconduct in the Bud". (July 22, 2010) Nature 438–440, 466
- Colman, A.M. "Crowd psychology in South African murder trials". American Psychologist. 46 (10). 1991: 1071–1079. doi:10.1037/0003-066x.46.10.1071. hdl:2381/467. PMID 1746773.
- Thornberg, Robert. "A student in distress: Moral frames and bystander behavior in school". Elementary School Journal. 110 (4). 2010: 585–608. doi:10.1086/651197. 2024-06-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-07-18.
- Lindegaard, Marie Rosenkrantz; Liebst, Lasse Suonperä; Philpot, Richard; Levine, Mark; Bernasco, Wim. "Does Danger Level Affect Bystander Intervention in Real-Life Conflicts? Evidence From CCTV Footage". Social Psychological and Personality Science (ingilis). 13 (4). 2022-05-01: 795–802. doi:10.1177/19485506211042683. hdl:11245.1/e81ea13a-7fcb-4a96-a7ba-608a63bd38c3. ISSN 1948-5506. 2024-05-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-07-18.
- Levenson, Eric. "A woman on a SEPTA train was sexually assaulted while other riders failed to intervene, authorities say". CNN. 2021-10-19. 2021-10-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-29.
Xarici keçidlər
- "Don't Just Stand There – Do Something", Canada Safety Council, January 2004.
- "ABC News: What Would You Do in a Hit and Run?" by Lauren Cox and Radha Chitale, ABC News, June 6, 2008.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Musahideci effekti ve ya musahideci apatiyasi ing Bystander effect or bystander apathy sosial psixologiyada insanlarin fovqelade ve ya tecili yardim teleb eden bir veziyyete sahid olduqda yardim etmek ehtimallarinin azalmasi ile bagli fenomen Bu effekt xususile o zaman musahide olunur ki hadiseni bir nece nefer eyni anda izleyir Bu veziyyetde her bir musahideci digerlerinin yardim edeceyini dusunerek passiv qalmaga meylli olur Fenomen ilk defe 1960 ci illerde psixoloqlar Bibb Latane ve terefinden elmi sekilde tedqiq edilmisdir Tarixi ve tedqiqatMusahideci effekti ile bagli akademik maraq 1964 cu ilde ABS in Nyu York seherinde bas veren meshur Kitti Cenoveze hadisesinden sonra yaranmisdir 28 yasli Kitti Cenoveze gece saatlarinda isden eve qayidarken bir sexs terefinden teqib edilerek bicaqlanmis ve oldurulmusdur Hadise zamani azi 30 neferin pencereden ve ya kuceden bu vehsiliye sahidlik etdiyi lakin onlarin hec birinin mudaxile etmediyi ve ya derhal polise zeng etmediyi iddia olunmusdur Bu hadise Amerika cemiyyetinde ve media mekaninda guclu eks seda dogurmus insan davranislari ve ictimai mesuliyyet anlayisi ile bagli derin suallar dogurmusdur Bu hadiseden ilhamlanaraq sosial psixoloqlar Bibb Latane ve insan davranisinda passivliyin sebeblerini arasdirmaq ucun bir sira tecrubeler heyata kecirmisler Onlarin meqsedi bir insanin yardim etmeye meyli ile etrafinda nece neferin oldugunun elaqesini mueyyenlesdirmek idi Neticeler gosterdi ki musahidecilerin sayi artdiqca her bir ferdin mesuliyyeti hiss etme seviyyesi azalir ve yardim etmek ehtimali asagi dusur Bu netice mesuliyyetin yayilmasi ing diffusion of responsibility prinsipi ile izah olunur Esas tecrubeler 1 Duman otagi tecrubesi Smoke filled Room Experiment 1968 Bu eksperimentde istirakcilar anket doldurmaq ucun tek ve ya basqa sexslerle birlikde otaga devet olunurdu Bir muddet sonra otaga yavas yavas duman buraxilirdi Tek olan istirakcilarin 75 i otagi terk edib mesul sexslere melumat verirdi Lakin qrup halinda olanlarda bu reqem 10 e qeder dusurdu Istirakcilar diger insanlarin sakit qalmasini veziyyetin tehlukeli olmamasi kimi serh edirdiler 2 Epilepsiya hadisesi tecrubesi Seizure Experiment 1968 Bu tecrubede istirakcilar diger sexslerle telefon elaqesi vasitesile sohbet edirdiler Birden bire bir nefer eslinde akyor epilepsiya tutmasi kecirdiyini deyerek yardim isteyirdi Eger istirakci tek idise 85 halda derhal yardim gosterirdi Amma qrupdaki insanlar coxaldiqca yardim edenlerin faizi 31 e qeder enirdi 3 Real heyatda musahide Latane ve Darli hemcinin kucedeki davranislari da musahide etmisler Tecili yardim hallarinda insanlarin komek etme ehtimali veziyyetin askarligina ve musahidecilerin bir birile munasibetine gore deyisirdi Qohum dost ve ya tanis qruplarda musahideci effekti daha az musahide olunurdu Media ve ictimai reaksiya Kitti Cenoveze hadisesi jurnalistika tarixinde de muhum yer tutur New York Times qezetinde yayimlanan 38 nefer baxdi amma hec ne etmedi basliqli yazi boyuk ses kuy yaratdi Bu hadiseden sonra cemiyyetde ictimai mesuliyyet vetendas mudaxilesi qurbanin mudafiesi kimi anlayislara xususi diqqet yetirildi Lakin sonralar bezi arasdirmalar gosterdi ki hadise ile bagli bezi detallar sisirdilmis ve bezi sahidlerin eslinde yardim gosterdiyi gozardi edilmisdir Sonraki tedqiqatlar ve mubahiseler 2000 ci illerde aparilan yeni tedqiqatlar musahideci effektinin universalligini sual altina aldi Meselen bezi arasdirmalarda real heyatda insanlar tecili yardim veziyyetlerinde daha cox mudaxile etdikleri gosterildi 2011 ci ilde aparilan bir metaanaliz gosterdi ki musahideci effekti daha cox qeyri mueyyen ve tehlukeli olmayan situasiyalarda guclu olur Aydin ve heyati tehluke olan hallarda insanlar tez tez yardim gostermeye meylli olurlar Bezi muasir tedqiqatcilar musahideci effektini medeniyyetlerarasi kontekstde de tehlil etmisler Meselen kollektivist medeniyyetlerde meselen Serqi Asiya olkelerinde insanlar ictimai rifah ve mesuliyyet hissi sebebinden daha tez reaksiya vere bilirler Eksperimentlerin neticeleriMusahideci effekti ile bagli aparilan tedqiqatlar insanlarin fovqelade hallarda komek etme ehtimalinin muxtelif amillerden tesirlendiyini gostermisdir Bu neticeler insan davranisinin sosial tesirler ve psixoloji faktorlarla nece yonlendiyini izah etmeye yardim edir ve fovqelade hallarda daha effektiv ictimai reaksiya mexanizmlerinin qurulmasina zemin yaradir En meshur neticeler asagidakilardir Sexsi mesuliyyetin yayilmasi bir cox eksperimentler subut edib ki hadiseye daha cox insan sahidlik etdikde her bir ferdin komek etme ehtimali azalir Insanlar dusunurler ki basqasi artiq komek edecek ve mesuliyyeti oz uzerinden atirlar Qerarsizliq ve normativ qeyri mueyyenlik insanlar bir veziyyetin fovqelade olub olmadigini basqalarinin reaksiyasina esasen qiymetlendirirler Eger digerleri hec bir tedbir gormurse ferd de bunun ciddi bir veziyyet olmadigini dusune biler Istirakcilarin sayinin artmasi Latane ve Darlinin klassik telefonla yardim eksperimentinde istirakcilarin sayi artdiqca komek edenlerin faizi azalmisdir Tek istirakci oldugu zaman komek etme ehtimali 85 oldugu halda bu nisbet 6 neferle birlikde olduqda cemi 31 e dusmusdur Empatiya ve sexsi munasibet eksperimentler gosterir ki insanlar tanidiqlari ve ya onlarla empatiya qura bildikleri sexslere komek etmeye daha meyllidirler Cinsiyyet ve sosial status bezi tedqiqatlarda qadinlarin ve daha yuksek sosial statusa malik olanlarin daha tez yardim aldiqlari musahide edilmisdir Bu da sosial qavrayis ve gozlentilerin qerarvermeye tesirini gosterir IstinadlarPhilpot Richard Liebst Lasse Suonpera Levine Mark Bernasco Wim Lindegaard Marie Rosenkrantz Would I be helped Cross national CCTV footage shows that intervention is the norm in public conflicts PDF American Psychologist ingilis 75 1 2020 66 75 doi 10 1037 amp0000469 hdl 10871 37604 ISSN 1935 990X PMID 31157529 2021 03 11 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 06 05 Hussain Insiya Shu Rui Tangirala Subrahmaniam Ekkirala Srinivas The Voice Bystander Effect How Information Redundancy Inhibits Employee Voice Academy of Management Journal 62 3 2019 828 849 doi 10 5465 amj 2017 0245 ISSN 0001 4273 2021 05 02 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2025 07 18 Bicchieri Cristina Fukui Yoshitaka The Great Illusion Ignorance Informational Cascades and the Persistence of Unpopular Norms Experience Reality and Scientific Explanation The Western Ontario Series in Philosophy of Science ingilis 61 Springer Netherlands 1999 89 121 doi 10 1007 978 94 015 9191 1 5 ISBN 978 94 015 9191 1 2023 01 25 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2025 07 18 Darley J M Latane B Bystander intervention in emergencies Diffusion of responsibility Journal of Personality and Social Psychology 8 4 Pt 1 1968 377 383 doi 10 1037 h0025589 PMID 5645600 2013 05 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 06 Fischer Peter Krueger Joachim I Greitemeyer Tobias Vogrincic Claudia Kastenmuller Andreas Frey Dieter Heene Moritz Wicher Magdalena Kainbacher Martina The bystander effect A meta analytic review on bystander intervention in dangerous and non dangerous emergencies Psychological Bulletin 137 4 2011 517 537 doi 10 1037 a0023304 PMID 21534650 Hudson James M Bruckman Amy S The Bystander Effect A Lens for Understanding Patterns of Participation Journal of the Learning Sciences 13 2 2004 165 195 CiteSeerX 10 1 1 72 4881 doi 10 1207 s15327809jls1302 2 Meyers D G Social Psychology 10th New York McGraw Hill 2010 ISBN 978 0 07 337066 8 Faul M Aikman S N Sasser S M Bystander Intervention Prior to The Arrival of Emergency Medical Services Comparing Assistance across Types of Medical Emergencies Prehospital Emergency Care 20 3 2016 317 323 doi 10 3109 10903127 2015 1088605 PMC 4933010 PMID 26807490 Darley J M amp Latane B 1970 The unresponsive bystander why doesn t he help New York Appleton Century Crofts Latane B Darley J M Group inhibition of bystander intervention in emergencies Journal of Personality and Social Psychology 10 3 1968 308 324 doi 10 1037 h0026570 PMID 5704479 Fischer P Greitemeyer T Pollozek F Frey D The unresponsive bystander Are bystanders more responsive in dangerous emergencies European Journal of Social Psychology 36 2 2006 267 278 doi 10 1002 ejsp 297 Ross Abraham Effect of increase responsibility on bystander intervention presence of children Journal of Personality and Social Psychology 19 3 1971 306 310 doi 10 1037 h0031459 Fischer P Krueger JI Greitemeyer T Vogrincic C Kastenmuller A Frey D Heene M Wicher M Kainbacher M The bystander effect a meta analytic review on bystander intervention in dangerous and non dangerous emergencies Psychol Bull 137 4 2011 517 537 doi 10 1037 a0023304 PMID 21534650 Christensen K amp Levinson D 2003 Encyclopedia of community From the village to the virtual world Band 1 p 662 Hart T Miethe T Exploring Bystander Presence and Intervention in Nonfatal Violent Victimization When Does Helping Really Help Violence and Victims 23 5 2008 637 651 doi 10 1891 0886 6708 23 5 637 hdl 10072 53930 PMID 18958990 Rowe Mary Wilcox Linda Gadlin Howard Dealing with or Reporting Unacceptable Behavior with additional thoughts about the Bystander Effect PDF Journal of the International Ombudsman Association 2 1 2009 52 64 2014 06 11 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 2025 07 18 Koocher G and Spiegel K S Peers Nip Misconduct in the Bud July 22 2010 Nature 438 440 466 Colman A M Crowd psychology in South African murder trials American Psychologist 46 10 1991 1071 1079 doi 10 1037 0003 066x 46 10 1071 hdl 2381 467 PMID 1746773 Thornberg Robert A student in distress Moral frames and bystander behavior in school Elementary School Journal 110 4 2010 585 608 doi 10 1086 651197 2024 06 03 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2025 07 18 Lindegaard Marie Rosenkrantz Liebst Lasse Suonpera Philpot Richard Levine Mark Bernasco Wim Does Danger Level Affect Bystander Intervention in Real Life Conflicts Evidence From CCTV Footage Social Psychological and Personality Science ingilis 13 4 2022 05 01 795 802 doi 10 1177 19485506211042683 hdl 11245 1 e81ea13a 7fcb 4a96 a7ba 608a63bd38c3 ISSN 1948 5506 2024 05 10 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2025 07 18 Levenson Eric A woman on a SEPTA train was sexually assaulted while other riders failed to intervene authorities say CNN 2021 10 19 2021 10 29 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 10 29 Xarici kecidlerVikisitatda Musahideci effekti ile elaqedar sitatlar var Don t Just Stand There Do Something Canada Safety Council January 2004 ABC News What Would You Do in a Hit and Run by Lauren Cox and Radha Chitale ABC News June 6 2008