Lut
Bu məqaləni vikiləşdirmək lazımdır. Lütfən, məqaləni ümumvikipediya və redaktə qaydalarına uyğun şəkildə tərtib edin. |
Lut peyğəmbər — peyğəmbər.
Lutun soykökü və onun İbrahimlə nə kimi nisbəti olmasında ixtilaf vardır. Bəzisi onun İbrahimin qardaşı oğlu, yəni Harun ibn Tarixin oğlu bilir. Bəzisi isə İbrahimin xalası oğlu və Saranın qardaşı olmasını qeyd edir. Bəziləri isə Lutu İbrahimin bacısı oğlu hesab edir.
Lutun risalət, peyğəmbərlik məqamına seçilməsi, Sədum və onun ətrafındakı şəhərlərin camaatını təbliğ etmək məmuriyyətini almadan əvvəlki həyatı, məişəti barədə Qurani-Kərimdə və rəvayətlərdə geniş surətdə bir söz deyilməmişdir. Ancaq Ravəndinin nəvadir rəvayətində Lutun rumluların əlində əsir düşməsinə işarə olunmuşdur.
İmam Rza ata-babalarından Peyğəmbərin (s) belə buyurduğunu nəql edir: -"İlk dəfə Allah yolunda cihad edən İbrahim Xəlil (ə) olmuşdur. Çünki Lut rumluların əlində əsir idi. İbrahim (ə) Şamdan çıxıb Lutu əsirlikdən xilas etdi."
Amma bu barədə Tövratda belə deyilir; Lut Harunun oğlu və İbrahimin qardaşı oğludur. O həzrətlə Urkildədən çıxıb Kənana və Misirə səfər etdi. Misirdən qayıtdıqdan sonra İbrahimlə onun çobanları arasında dava-dalaş düşdü. Lut həzrət İbrahimdən ayrıldı. Bir az ondan sonra mühacirlərin əlində əsir düşdü və həzrət İbrahim onu əsirlikdən xilas etdi.
Lut qövmünün şəhərləri və onların əməlləri
Lutun adı Qurani-Kərimin on dörd surəsində ("Əraf", "Hud", "Ənam", "Həcc", "Şüəra", "Hicr", "Nəml", "Ənkəbut", "Sad", "Qaf, "Qəmər", "Təhrim", "Ənbiya" və "Saffat") zikr olunub. Bu on dörd surənin on birində onun qövmünün adı və qövmü ilə mübahisəsindən qısa və ətraflı söhbət açılıb.
Lut qövmünün şəhəri, məskəni barədə tarixdə və həmçinin rəvayətlərdə ixtilaf vardır. Məşhur tarixə əsasən onlar Fələstin vilayətində və Mədinə ilə Şam arasında yerləşmiş Sədum adlı şəhərdə yaşayırdılar. Lut peyğəmbər də orada yaşayırdı. Amma Kuleyninin "Kafi" və Səduqun "İləluş-şəraye" kitabında Cəfəri-Sadiqdən nəql etdikləri rəvayətdə deyilir: -"Onların Sədum, Sudeym, Lədna və Umeyra adlı dörd şəhərləri var idi."
Təbərsi "Məcməul-bəyan" kitabında nəql edir ki, Lut qövmünün dörd şəhəri var idi və onlara "Mötəfikat" da deyirdilər. O dörd şəhər ibarət idi: Sədum, Amura, Duma və Səbueym, bunların ən böyüyü "Sədum" idi və Lut da o şəhərdə qalırdı.
Məsudi "Murucuz-zəhəb" də deyir: Onlar beş şəhər idi: Sədum, Əmura, Əduma, Saura və Sabura.
İbn Əsir də "Əl-Kamil" kitabında bu nəzəri qəbul edib amma adlarını belə deyir: Sədum, Subrə, Umrə, Duma, Səvə.
Təbəri Qətadədən nəql edir ki, onlar üç şəhər idi və hamısına "Sədum" deyilirdi. Başqa yerdə isə deyir: -"Onlar beş şəhər idi: Sub’ə, Sur’ə, Umrə, Duma və onların ən böyüyü Sədum.
Amma onların pis əməlləri çoxdur. Qurani-Kərim bəzisini açıq-aydın, bəzisinə isə işarə edib. Onların pis əməllərindən biri ləvat (həmcinsbazlıq, homoseksualizm), digəri bu idi ki, o şəhərdən keçən müsafirlərin yolunu kəsib mallarını alıb paltarlarını soyundurub, lüt edib başlarına müxtəlif əzab-əziyyət və rüsvayçılıqlar gətirirdilər.
Təbərsi "Məcməul-bəyan" kitabında nəql edir ki, onların ictimaiyyəti, məclisləri bir-birinə söyüş söymək, qapaz vurmaq, qumar oynamaq, şallaq vurmaq, daş atmaq, tar və tütək çalmaq, kəşfi-övrət və ləvat etmək kimi pis əməllərlə keçərdi, bir-birinin yanında məclislərdə öz mədə havalarını xaric edirdilər.
Əli buyurur: "Bu ümmətdə altı əməl vardır ki, Lut qövmünün əxlaqındandır: Daşlarla (şaşkiyə oxşar) oyun oynamaq, çırtma vurmaq (və ya barmaqlarının ucunda bir-birinə daş atmaq) saqqız çeynəmək, özünü böyük göstərmək və təkəbbür üzündən geyimlərinin ətəyini qalxızmaq, köynək və qəbanın düymələrini açmaq."
Bu kimi rəvayətlərdən görünür ki, oranın camaatı müxtəlif zülmlərə, azğınlıqlara, zülmcəsinə olunan hökümlərə pis əməllərə, günahlara və bihudə işlərə mübtəla idilər. O zamanadək ki, Lut peyğəmbər onların arasına gəlib və təbliğ edib düz yolu onlara göstərərək öz ağır və çətin risalətini onlara çatdırdı.
Lut Sədum şəhərinin camaatı arasında
Lut peyğəmbərin bu camaatın arasına necə gəlməsi barədə fikir müxtəlifliyi olsa da bəlli olur ki, Lut peyğəmbərin o camaatla heç bir qohum-qardaşlığı yox idi. Yalnız orada yaşayandan sonra onlardan birini alıb və onunla evləndi. Lut camaatın istəyi ilə və ya orada yaşamaq niyyəti ilə ora gəlmişdi. Belə ki, Səduqun Peyğəmbərdən (s) nəql etdiyi rəvayətdə buyurur: -"Lut o camaatdan deyil idi, sonradan onların yanına gəldi və onların arasında heç bir qohum-qardaşı yox idi. (camaatın pis əməlini görüb) onları Allaha tərəf, Ona iman gətirməyə dəvət edib və pis əməllərdən çəkindirdi, amma camaat ona iman gətirməyib və sözünü qəbul etmədilər."
Ləvatın Lut qovmü arasında yayılması
Bu pis ləvat əməlinin necə onların arasında yayılması və onun səbəbi barədə ixtilaf vardır.
Kuleyni və başqaları İmam Baqirdən (ə) belə nəql ediblər:
-"Lut qövmü Allahın ən gözəl məxluqatı idilər. Şeytan onları yoldan çıxartmaq üçün çox zəhmət çəkib və yol axtarırdı. Onların gözəl əməllərindən biri bu idi ki, onlar iş görmək istədikdə qadınları evdə qoyub özləri toplantı ilə gedərdilər. Şeytan onları yoldan çıxartmaq üçün ilk gördüyü iş bu idi ki, camaat evlərinə qayıdan kimi onların düzəltdikləri şeyləri xarab edib onlara külli miqdarda ziyan vururdu.
Camaat belə görüb bir-birinə dedilər: -"Gəlin gizlənək görək bizim zəhmətlərimizi heç edən kimdir. Elə ki, gizləndilər gördülər ki, gözəl simalı bir cavan oğlandır. Ondan soruşdular: -"Sən bizim məhsulları, etdiyimiz işləri korlayırsan?" Dedi: -"Bəli." Camaat belə gördükdə onu öldürmək fikrinə düşdü. O gecə onu bir kişinin evində həbs etdilər ki, sabahı gün öldürsünlər.
Elə o gecə şeytan ləvat əməlini o kişiyə öyrədib səhər onların arasından çıxıb getdi. Kişidə o əməli başqalarına öyrətdi. Beləliklə də bu əməl onların arasında rəvac tapdı. İş o yerə gəlib çatdı ki, kişilər kişilərlə kifayətlənirdi, tədricən bu şəhərdən gəlib keçib gedənlərlə də bu işi görürdülər. Bu əməl səbəb oldu ki, daha oradan heç kim gəlib keçməsin.
Nəhayət işləri o yerə gəlib çatdı ki, artıq qadınlardan üz döndərib oğlanlara üz tutdular. Şeytan kişilər üçün çəkdiyi planın baş tutmasını görüb qadınların sorağına gəlib onlara dedi: -"İndi ki, kişiləriniz bir-birləri ilə cinsi əlaqədə olurlar (və sizi yaddan çıxardıblar) siz də bir-birinizlə cinsi əlaqədə olun və beləliklə də onlara müsahiqəni (qadının qadınla cinsi əlaqəsi) öyrətdi."
Lutun öz qövmü ilə
Lut o camaatın arasına gəldikdən sonra və ya bir müddət onların arasında yaşadıqda və o pis əməl onların arasında rəvac tapdıqdan sonra Allahın göstərişi ilə onları moizə, öyüd-nəsihət verməyə başlayıb onlara etdikləri əməlin nə qədər pis olduğunu başa salaraq ilahi əzabdan çəkindirdi.
Bir neçə il dəvət etməsinə rəğmən camaat Luta dedyirdi: "Ey Lut! Əgər bu sözlərindən əl çəkməsən sürgün olacaqsan" və bu şəhərdən qovlanacaqsan. Öz-özlərinə dedilər: -"Lutun xanidanını şəhərdən çıxartmaq lazımdır, çünki onlar pakizə insanlardır" və bizim əməllərimizi nalayiq hesab edirlər.
Nəhayət onlar Luta dedilər: "Əgər doğru deyirsənsə Allahın əzabını gətir".
Lut belə gördükdə o fitnə-fəsadla məşğul olan camaatın müqabilində Allahdan kömək istəyib özü və xanidanının xilas olmasını və onlara əzab nazil olmasını dilədi. Allah taala da öz peyğəmbərinin duasını qəbul etdi.
Əzabın gəlməsi
Hədislərdən istifadə olunur ki, hər vaxt Allah taala Lut qövmünü əzab etmək istədikdə İbrahimin və Lutun məhəbbəti bu işin qabağını alırdı. Yəni İbrahim və Luta görə təxirə salırdı, nəhayət əzab onlara vacib olanda əzabı göndərməzdən əvvəl bu barədə İbrahimə təsəlli verib könlünü almaq üçün mələkləri Sədum şəhərinə getməzdən əvvəl İbrahimin evinə gedib onu övlad sahibi olacağına müjdə verməyə məmur etdi.
Gələn mələklərin sayında ixtilaf vardır. Çox rəvayətlərdə onların sayı dörd deyilib: Cəbrail, Mikail, İsrafil, Kərubil. mələklərin sayının 3, 9 və ya 11 olması haqqında da rəvayətlər var. Hamısı gözəl simalı və gözəl libaslı cavanlara çevirildilər.
İbrahim onlarla ilk görüşündə və xüsusilə də onların yeməyə əl uzatmadıqlarını gördükdə - İshaqın əhvalatında geniş şəkildə dediyimiz kimi - onlardan xovflandı. Amma çox çəkmədi ki, İbrahimi bu vəziyyətdən çıxardıb özlərini ona tanıtdırdılar və ona bilikli bir oğul sahibi olacağına müjdə verdilər.
İbrahim soruşdu: -"Bu müjdədən sonra daha nə məmuriyyətiniz var və nə üçün gəlmisiniz?" Dedilər: -"Fisq, fitnə-fəsadla məşğul olmuş Lut qövmünü əzab etməyə gəlmişik. Gəlmişik ki, əzab daşlarını onlara yağdıraq. O daşlar Rəbbin yanında əlamət qoyulmuş və israfkarlar üçün hazırlanmışdır". Bu vaxt İbrahimin ürəyi o bədbəxt camaatın halına yandı və mehribanlıq üzündən onlara dedi: -"Onların arasında Lut var!" Allahın peyğəmbəri Lut ola-ola siz onları necə əzab edəcəksiniz?"
Amma Cəbrail və onunla gələnlər onu bu cəhətdən xatircəm edib və digər tərəfdən də əzabın qəti olmasını bildirərək dedilər: -"Biz özümüz daha yaxşı bilirik ki, onların arasında kim var. Biz Lutu və bütün xanidanını zövcəsi istisna olmaqla xilas edəcəyik".
Mələklər İbrahimin evindən çıxıb Lut qövmüna tərəf yollandılar. Lut şəhərin kənarında əkinçiliklə məşğul idi. Onun yanına gəlib ona salam verdilər. Lutun gözü o gözəl simalara düşdü və digər tərəfdən də əxlaqsız şəhər camaatını da tanıyırdı və özlüyündə fikirləşirdi ki, əgər bunlar şəhərə daxil olsalar əxlaqsız camaatın əlindən xilas olmayacaqlar. Odur ki, onları camaatın şərrindən qorumaq fikrinə düşüb onları öz evinə aparmaq niyyətilə öz evinə dəvət etdi. Bir rəvayətə əsasən onlar özləri Luta məsləhət verdilər ki, bu gecə bizi öz evində qonaq saxla. Lut da qəbul etdi.
Elə ki, evə gəldilər Lutun zövcəsi onları gözəl simada və gözəl libaslarda görüb evin üstünə çıxıb fəryad etdi. Rəvayətdə deyilir ki, fit çaldı amma camaat eşitmədi, məcbur olub tonqal qaladı. Camaat tüstünü görüb Lutun evinə qonaq gəldiyini başa düşdülər. Sevinib tələsik Lutun evinə gəldilər.
Hədisdə deyilənə görə o qadınla Lut qövmünün arasında olan əlamət bu idi ki, əgər gündüz Lutun qonağı olsaydı, o qadın evin üstündə tonqal qalayıb tüstüsü ilə camaatı başa salırdı və əgər gecə qonaq gəlsəydi tonqal yandırıb alovunun işığı ilə onları başa salırdı.
Lut belə gördükdə çox narahat olub və onlardan xahiş edərək dedi: -"Allahdan qorxun, məni qonaqlarımın yanında rüsvay etməyin, sizin aranızda rəşid bir kişi yoxdurmu?"
Lakin gələn camaat dedi: -"Məgər biz səni camaatı himayə etməkdən çəkindirmədikmi?" və demədikmi bu şəhərə gələn camaatdan himayə etmə və heç kəsi öz evinə aparma?
Nəhayət camaat hücum edərək evə daxil oldular. Lut hər mümkün vasitə ilə onları uzaqlaşdırdı. Mələklər o həzrətin pərişan olduğunu görüb və qonaqlardan müdafiə etmək üçün necə əzab-əziyyət çəkdiyini müşahidə edib ona ürək-dirək vermək üçün özlərini tanıtdırıb dedilər: "Ey Lut, qorxma, biz Rəbbinin göndərdikləriyik. Bu qövmü həlak etmək üçün gəlmişik. və bunlar heç vaxt sənə zərər vura bilməzlər bu cəhətdən xatircəm ol. Biz səni və xanidanını xilas edəcəyik. Zövcəndən başqa ki, o, qalanlardandır. Biz bu kəndin camaatına etdikləri cinayət, günaha görə səmavi əzab nazil edəcəyik." və ardınca dedilər: -"Özünə əziyyət etmə, camaatı qoy evə daxil olsunlar."
Camaat evə daxil oldular. Amma Cəbrailin barmağının bir işarəsilə hamı geri çəkilib və öz görmə qabiliyyətlərini əldən verdilər. Evdən bayıra çıxmaq üçün əlləri ilə evin divarından tutmağa məcbur oldular və evin qapısını tapıb evdən çıxdılar, bu vəziyyətdən xovflanıb dəhşətə gəlib geri qayıtdılar, amma Lutu hədələyərək dedilər: -"Səhər sənin bu işinin cəzasını verəcəyik və bir-biri ilə əhd-peyman bağladılar ki, səhər Lutun xanidanından bir nəfər də diri qoymayacağıq."
Təbərinin tarixində belədir ki, bir-birinə dedilər: -"Lut bizi sehrbaz və cadugər insanlarla üzləşdirdi və Lutu təhdid edərək dedilər: -"Sən bizim üçün sehrbaz gətirirsən ki, bizi ovsunlasınlar, eybi yoxdur qoy səhər olsun onda görərsən!"
Cəbrail Luta göstəriş verdi ki, gecədən bir miqdar keçəndən sonra sən və sənin xanidanın şəhərdən çıxıb gedin ki, ilahi əzaba düçar olmayasınız. Xanidanının arasında yalnız sənin zövcəndir ki, əzaba düçar olub bu qövmün uğursuz taleyində şərik olacaq.
Lut öz xanidanı ilə gecənin əvvəllərində şəhərdən çıxdılar. Şəhərin günahkar camaatı çox ağır gecəni keçirdilər, səhər olduqda Allahın əzabı gəlib yetişdi. İlahi mələklər o şəhəri alt-üst etdilər, sonra kiçik daşlar yağmağa başladı. Gündüz olduqda Sədum şəhəri, o camaatın vilayəti bir təpə və yaxud düzənlik bir səhraya çevrilmişdi və artıq o camaatdan bəzilərinin dediyinə görə dörd min nəfər idilər, heç bir əsər-əlamət qalmamışdı.
Bu əhvalatın ardınca Allah-taala buyurur: "Bu bir əzabdır ki, zülmkarlardan heç də uzaq deyil".
Bu ayənin təfsirində Cəfəri-Sadiq belə buyurur: -"Hər kim Lut qövmunun əməlini halal hesab edərsə dünyadan köçdükdən sonra həmin əzaba düçar olacaq və həmin kiçik daşlar arasında yanacaqlar. Amma camaat görmürlər".