Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Luna proqramı (rus. Луна) — 1959–1976-cı illəri əhatə edən SSRİ-nin Ay tədqiqat proqramına daxil olan kosmik proqram. Rusiya Luna proqramını Luna-Qlob proqramı olaraq davam etdirməyi planlaşdırır. Proqram ərzində 15 uğurlu eniş və orbitdə uçuş missiyası həyata keçirilmişdir. Luna proqramı Ay tədqiqatları ilə bağlı çoxlu ilklərə nail olmuşdur. Bu proqram çərçivəsində Ayın kimyəvi tərkibi, cazibə qüvvəsi, radiasiyası, istiliyi başda olmaqla çoxlu müşahidələr aparılmışdır.
SSRİ dövründə rəsmən Luna adını daşıyan 24 kosmik gəmi olmuşdur. Yerin orbitindən çıxa bilməyən uğursuz Luna layihələrinə rəsmi adlar verilməmişdir. Yerin orbitində sıradan çıxan bəzi Luna proqramına aid olan kosmik gəmilərə şərti Kosmos adı verilmişdir. Luna proqramı üçün SSRİ təqribən 4,5 milyard dollar xərc çəkmişdir.
Uğurları
Luna 1 kosmik gəmisinin Ayla toqquşması nəzərdə tutulmuşdu. Buna baxmayaraq Ayın yaxınlığından keçən ilk kosmik gəmi oldu. kosmik gəmisi uğurla Ay səthinə çırpıldı və Ayla təmas edən ilk insan istehsalı kosmik gəmi oldu. kosmik gəmisi tərəfindən Ayın Yerdən görünməyən üzünün ilk dəfə şəkli çəkildi. kosmik gəmisi ilk dəfə Ayın səthinə işlək şəkildə enən kosmik gəmi oldu və Ayın yaxından çəkilişlərini həyata keçirdi. kosmik gəmisi Ayın orbitinə girməyi bacarmış ilk kosmik gəmi oldu. və kosmik gəmiləri Ayın səthinə və roverlərini buraxdı. , , kosmik gəmiləri tərəfindən ümumilikdə 0,326 kq Ay süxurlarının örnəyi toplanaraq, uğurla Yerə daşındı.
Digər önəmli missiyalar
missiyası həyata keçirilərkən, ABŞ tərəfindən Ayda Apollon 11 missiyası həyata keçirilirdi. Luna 15 Ay səthinə enərkən dağa çırpıldı. Bu vaxt Neyl Armstronq və Ayın səthində idi.
Uğursuz missiyalar
Luna proqramı çərçivəsində həyata keçirilən və Yer orbitindən çıxa bilməyərək uğursuz nəticələr əldə edən kosmik gəmilər SSRİ tərəfindən elan olunmadı. Məsələn, uğursuz alınan ilk üç Luna missiyasına şərti kod adlar (Luna 1A, Luna 1V, Luna 1S) verilmişdi. Uğursuz alınan uçuşlardan bəzilərinə şərti olaraq Kosmos adı verilmişdir.
Missiyaların siyahısı
SSRİ dövründə
| Tanınan adı | Kod adı | Missiya | Uçuş tarixi | Daşıyıcı raket | Nəticəsi | Haqqında |
|---|---|---|---|---|---|---|
| yoxdur | Toqquşma | Orbitdə sıradan çıxdı. | ||||
| yoxdur | Toqquşma | Orbitdə sıradan çıxdı. | ||||
| yoxdur | Toqquşma | Orbitdə sıradan çıxdı. | ||||
| Luna 1 | E-1 No.4 | Toqquşma | Ayın yaxınlığından uçaraq keçdi. | |||
| yoxdur | Toqquşma | Orbitdə sıradan çıxdı. | ||||
| E-1A No.2 | Toqquşma | 14 sentyabr 1959-cu ildə Ay səthinə çırpıldı və Ayla təmas etmiş insan istehsalı ilk kosmik cism oldu. | ||||
| E-2A No.1 | Yaxın uçuş | Ayın Yerdən görünməyən üzünün ilk şəklini çəkdi. | ||||
| yoxdur | Yaxın uçuş | Orbitdə sıradan çıxdı. | ||||
| yoxdur | Yaxın uçuş | Orbitdə sıradan çıxdı. | ||||
| yoxdur | Eniş | Orbitdən çıxa bilmədi. | ||||
| yoxdur | Eniş | Orbitdə sıradan çıxdı. | ||||
| E-6 No.4 | Eniş | Uğursuz istiqamət düzəlişi edərək Ayın yaxınlığından keçdi. | ||||
| yoxdur | Eniş | Orbitdə sıradan çıxdı. | ||||
| yoxdur | Eniş | Orbitdə sıradan çıxdı. | ||||
| E-6 No.9 | Eniş | Orbitdən çıxa bilmədi. Beş gün sonra sıradan çıxdı. | ||||
| yoxdur | Eniş | Orbitdə sıradan çıxdı. | ||||
| E-6 No.10 | Eniş | Uğursuz eniş. Buludlar dənizinə çırpıldı. | ||||
| E-6 No.7 | Eniş | Uğursuz istiqamət düzəlişi edərək Ayın yaxınlığından keçdi. | ||||
| E-6 No.11 | Eniş | Uğursuz eniş nəzarəti. Qasırğalar okeanına çırpıldı. | ||||
| E-6 No.12 | Eniş | Uğursuz eniş nəzarəti. Qasırğalar okeanına çırpıldı. | ||||
| E-6 No.13 | Eniş | 3 fevral 1966-cı ildə Qasırğalar okeanına uğurlu eniş. | ||||
| E-6S No.204 | Orbitdə uçuş | Orbitdən çıxa bilmədi. İki gün sonra sıradan çıxdı. | ||||
| E-6S No.206 | Orbitdə uçuş | |||||
| E-6LF No.101 | Orbitdə uçuş | |||||
| E-6LF No.102 | Orbitdə uçuş | |||||
| E-6M No.205 | Eniş | 24 dekabr 1966-cı ildə Qasırğalar okeanına uğurlu eniş. | ||||
| yoxdur | Orbitdə uçuş | Orbitdə sıradan çıxdı. | ||||
| E-6LS No.113 | Orbitdə uçuş | 7 aprel 1968 | ||||
| yoxdur | Rover | / | İlk Lunaxod cəhdi. Orbitdə sıradan çıxdı. Lunaxod yox oldu. | |||
| yoxdur | Örnəklə dönmək | / | Orbitdə sıradan çıxdı. | |||
| E-8–5 No.401 | Örnəklə dönmək | / | Ayın orbitinə uğurla daxil olsa da, eniş uğursuz oldu. Bu missiya həyata keçərkən Apollon 11 Aya enmişdi. | |||
| E-8–5 No.403 | Örnəklə dönmək | / | Orbitdən çıxa bilmədi. Dörd gün sonra sıradan çıxdı. | |||
| E-8–5 No.404 | Örnəklə dönmək | / | Orbitdən çıxa bilmədi. İki gün sonra sıradan çıxdı. | |||
| yoxdur | Örnəklə dönmək | / | Orbitdə sıradan çıxdı. | |||
| E-8–5 No.406 | Örnəklə dönmək | / | 20 sentyabr 1970-ci ildə Aya uğurlu eniş. 24 sentyabr 1970-ci ildə Yerə örnəklə uğurlu dönüş. | |||
| E-8 No.203 | Rover | / | 17 noyabr 1970-ci ildə Yağışlar dənizinə uğurlu eniş. uğurla Ay səthində gəzdi. | |||
| E-8–5 No.407 | Örnəklə dönüş | / | Ayın orbitinə uğurla daxil olsa da, eniş uğursuz oldu. | |||
| E-8LS No.202 | Orbitdə uçuş | / | ||||
| E-8–5 No.408 | Örnəklə dönüş | / | 21 fevral 1972-ci ildə Aya uğurlu eniş. 25 fevral 1972-ci ildə Yerə örnəklə uğurlu dönüş. | |||
| E-8 No.204 | Rover | / | 15 yanvar 1973-cü ildə Aya uğurlu eniş. uğurla Ay səthində gəzdi. | |||
| E-8LS No.206 | Orbitdə uçuş | / | ||||
| E-8–5M No.410 | Örnəklə dönüş | / | Böhranlar dənizinə səhv eniş. | |||
| yoxdur | Örnəklə dönüş | / | Orbitdən çıxa bilmədi. | |||
| E-8–5M No.413 | Örnəklə dönüş | / | 18 avqust 1976-ci ildə Böhranlar dənizinə uğurlu eniş. 22 avqust 1976-ci ildə Yer örnəklə uğurlu dönüş. | |||
| yoxdur | Örnəklə dönüş | / |
Rusiya dövründə
| Tanınan adı | Kod adı | Missiya | Uçuş tarixi | Daşıyıcı raket | Nəticəsi | Haqqında |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Eniş | Universal eniş platformasının sınağı. | |||||
| Orbitdə uçuş | Ay səthinin xəritələrinin hazırlanması və səthdəki stansiyalarla əlaqə. | |||||
| Eniş | Buz olan yerlərdə buruq qazılması. Yeni Lunaxod missiyası. | |||||
| Örnəklə dönüş. | Əsasən buz olmaqla örnəklər toplamaq və Yerə örnəklə dönüş. |
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Earth's Moon – Luna 3, First image of the far side of the Moon". NSSDC (NSSDC Data Set ID (Photo): 59-008A-01A). 24 March 2003. 10 April 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 22 August 2015.
- Planetary Spacecraft — Moon Missions 2010-04-14 at the Wayback Machine (RussianSpaceWeb.com)
- Williams, David R. "Tentative IDs" 2020-05-17 at the Wayback Machine. NASA NSSDC.
Xarici keçidlər
- Lunar and Planetary Department Moscow University
- Luna Series (USSR) Profile 2008-02-08 at the Wayback Machine by NASA's Solar System Exploration
- Encyclopaedia Britannica, Luna Space Probe
- (Internet Archive)
- Soviet Lunar Images
- Exploring the Moon: Luna Missions
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Luna proqrami rus Luna 1959 1976 ci illeri ehate eden SSRI nin Ay tedqiqat proqramina daxil olan kosmik proqram Rusiya Luna proqramini Luna Qlob proqrami olaraq davam etdirmeyi planlasdirir Proqram erzinde 15 ugurlu enis ve orbitde ucus missiyasi heyata kecirilmisdir Luna proqrami Ay tedqiqatlari ile bagli coxlu ilklere nail olmusdur Bu proqram cercivesinde Ayin kimyevi terkibi cazibe quvvesi radiasiyasi istiliyi basda olmaqla coxlu musahideler aparilmisdir Luna 1Luna proqraminda qirmizi Apollon proqraminda yasil ve Serveyer proqraminde sari Aya enilen eraziler terefinden cekilmis Ayin Yerden gorunmeyen uzunun ilk sekli SSRI dovrunde resmen Luna adini dasiyan 24 kosmik gemi olmusdur Yerin orbitinden cixa bilmeyen ugursuz Luna layihelerine resmi adlar verilmemisdir Yerin orbitinde siradan cixan bezi Luna proqramina aid olan kosmik gemilere serti Kosmos adi verilmisdir Luna proqrami ucun SSRI teqriben 4 5 milyard dollar xerc cekmisdir UgurlariLuna 1 kosmik gemisinin Ayla toqqusmasi nezerde tutulmusdu Buna baxmayaraq Ayin yaxinligindan kecen ilk kosmik gemi oldu kosmik gemisi ugurla Ay sethine cirpildi ve Ayla temas eden ilk insan istehsali kosmik gemi oldu kosmik gemisi terefinden Ayin Yerden gorunmeyen uzunun ilk defe sekli cekildi kosmik gemisi ilk defe Ayin sethine islek sekilde enen kosmik gemi oldu ve Ayin yaxindan cekilislerini heyata kecirdi kosmik gemisi Ayin orbitine girmeyi bacarmis ilk kosmik gemi oldu ve kosmik gemileri Ayin sethine ve roverlerini buraxdi kosmik gemileri terefinden umumilikde 0 326 kq Ay suxurlarinin orneyi toplanaraq ugurla Yere dasindi Diger onemli missiyalarmissiyasi heyata kecirilerken ABS terefinden Ayda Apollon 11 missiyasi heyata kecirilirdi Luna 15 Ay sethine enerken daga cirpildi Bu vaxt Neyl Armstronq ve Ayin sethinde idi Ugursuz missiyalarLuna proqrami cercivesinde heyata kecirilen ve Yer orbitinden cixa bilmeyerek ugursuz neticeler elde eden kosmik gemiler SSRI terefinden elan olunmadi Meselen ugursuz alinan ilk uc Luna missiyasina serti kod adlar Luna 1A Luna 1V Luna 1S verilmisdi Ugursuz alinan ucuslardan bezilerine serti olaraq Kosmos adi verilmisdir Missiyalarin siyahisiSSRI dovrunde Taninan adi Kod adi Missiya Ucus tarixi Dasiyici raket Neticesi Haqqindayoxdur Toqqusma 23 sentyabr 1958 Ugursuz Orbitde siradan cixdi yoxdur Toqqusma 11 oktyabr 1958 Ugursuz Orbitde siradan cixdi yoxdur Toqqusma 4 dekabr 1958 Ugursuz Orbitde siradan cixdi Luna 1 E 1 No 4 Toqqusma 2 yanvar 1959 Qismen ugurlu Ayin yaxinligindan ucaraq kecdi yoxdur Toqqusma 18 iyun 1959 Ugursuz Orbitde siradan cixdi E 1A No 2 Toqqusma 12 sentyabr 1959 Ugurlu 14 sentyabr 1959 cu ilde Ay sethine cirpildi ve Ayla temas etmis insan istehsali ilk kosmik cism oldu E 2A No 1 Yaxin ucus 4 oktyabr 1959 Ugurlu Ayin Yerden gorunmeyen uzunun ilk seklini cekdi yoxdur Yaxin ucus 15 aprel 1960 Ugursuz Orbitde siradan cixdi yoxdur Yaxin ucus 16 aprel 1960 Ugursuz Orbitde siradan cixdi yoxdur Enis 4 yanvar 1963 Ugursuz Orbitden cixa bilmedi yoxdur Enis 3 fevral 1963 Ugursuz Orbitde siradan cixdi E 6 No 4 Enis 2 aprel 1963 Kosmik gemide problem Ugursuz istiqamet duzelisi ederek Ayin yaxinligindan kecdi yoxdur Enis 21 mart 1964 Ugursuz Orbitde siradan cixdi yoxdur Enis 20 aprel 1964 Ugursuz Orbitde siradan cixdi E 6 No 9 Enis 12 mart 1965 Ugursuz Orbitden cixa bilmedi Bes gun sonra siradan cixdi yoxdur Enis 10 aprel 1965 Ugursuz Orbitde siradan cixdi E 6 No 10 Enis 9 may 1965 Kosmik gemide problem Ugursuz enis Buludlar denizine cirpildi E 6 No 7 Enis 8 iyun 1965 Kosmik gemide problem Ugursuz istiqamet duzelisi ederek Ayin yaxinligindan kecdi E 6 No 11 Enis 4 oktyabr 1965 Kosmik gemide problem Ugursuz enis nezareti Qasirgalar okeanina cirpildi E 6 No 12 Enis 3 dekabr 1965 Kosmik gemide problem Ugursuz enis nezareti Qasirgalar okeanina cirpildi E 6 No 13 Enis 31 yanvar 1966 Ugurlu 3 fevral 1966 ci ilde Qasirgalar okeanina ugurlu enis E 6S No 204 Orbitde ucus 1 mart 1966 Ugursuz Orbitden cixa bilmedi Iki gun sonra siradan cixdi E 6S No 206 Orbitde ucus 31 mart 1966 UgursuzE 6LF No 101 Orbitde ucus 24 avqust 1966 UgurluE 6LF No 102 Orbitde ucus 22 oktyabr 1966 UgurluE 6M No 205 Enis 21 dekabr 1966 Ugurlu 24 dekabr 1966 ci ilde Qasirgalar okeanina ugurlu enis yoxdur Orbitde ucus 7 fevral 1968 Ugursuz Orbitde siradan cixdi E 6LS No 113 Orbitde ucus 7 aprel 1968 Ugurluyoxdur Rover 19 fevral 1969 Ugursuz Ilk Lunaxod cehdi Orbitde siradan cixdi Lunaxod yox oldu yoxdur Ornekle donmek 14 iyun 1969 Ugursuz Orbitde siradan cixdi E 8 5 No 401 Ornekle donmek 13 iyun 1969 Kosmik gemide problem Ayin orbitine ugurla daxil olsa da enis ugursuz oldu Bu missiya heyata kecerken Apollon 11 Aya enmisdi E 8 5 No 403 Ornekle donmek 23 sentyabr 1969 Ugursuz Orbitden cixa bilmedi Dord gun sonra siradan cixdi E 8 5 No 404 Ornekle donmek 22 oktyabr 1969 Ugursuz Orbitden cixa bilmedi Iki gun sonra siradan cixdi yoxdur Ornekle donmek 6 fevral 1970 Ugursuz Orbitde siradan cixdi E 8 5 No 406 Ornekle donmek 12 sentyabr 1970 Ugurlu 20 sentyabr 1970 ci ilde Aya ugurlu enis 24 sentyabr 1970 ci ilde Yere ornekle ugurlu donus E 8 No 203 Rover 10 noyabr 1970 Ugurlu 17 noyabr 1970 ci ilde Yagislar denizine ugurlu enis ugurla Ay sethinde gezdi E 8 5 No 407 Ornekle donus 2 sentyabr 1971 Kosmik gemide problem Ayin orbitine ugurla daxil olsa da enis ugursuz oldu E 8LS No 202 Orbitde ucus 28 sentyabr 1971 UgurluE 8 5 No 408 Ornekle donus 14 fevral 1972 Ugurlu 21 fevral 1972 ci ilde Aya ugurlu enis 25 fevral 1972 ci ilde Yere ornekle ugurlu donus E 8 No 204 Rover 8 yanvar 1973 Ugurlu 15 yanvar 1973 cu ilde Aya ugurlu enis ugurla Ay sethinde gezdi E 8LS No 206 Orbitde ucus 29 may 1974 UgurluE 8 5M No 410 Ornekle donus 28 oktyabr 1974 Kosmik gemide problem Bohranlar denizine sehv enis yoxdur Ornekle donus 16 oktyabr 1975 Ugursuz Orbitden cixa bilmedi E 8 5M No 413 Ornekle donus 9 avqust 1976 Ugurlu 18 avqust 1976 ci ilde Bohranlar denizine ugurlu enis 22 avqust 1976 ci ilde Yer ornekle ugurlu donus yoxdur Ornekle donus 1977 Texire salindiRusiya dovrunde Taninan adi Kod adi Missiya Ucus tarixi Dasiyici raket Neticesi HaqqindaEnis 2019 Planlasdirilir Universal enis platformasinin sinagi Orbitde ucus 2021 Planlasdirilir Ay sethinin xeritelerinin hazirlanmasi ve sethdeki stansiyalarla elaqe Enis 2023 Planlasdirilir Buz olan yerlerde buruq qazilmasi Yeni Lunaxod missiyasi Ornekle donus 2025 Planlasdirilir Esasen buz olmaqla ornekler toplamaq ve Yere ornekle donus Hemcinin baxAy Sovet Ay proqramiIstinadlar Earth s Moon Luna 3 First image of the far side of the Moon NSSDC NSSDC Data Set ID Photo 59 008A 01A 24 March 2003 10 April 2022 tarixinde Istifade tarixi 22 August 2015 Planetary Spacecraft Moon Missions 2010 04 14 at the Wayback Machine RussianSpaceWeb com Williams David R Tentative IDs 2020 05 17 at the Wayback Machine NASA NSSDC Xarici kecidlerLunar and Planetary Department Moscow University Luna Series USSR Profile 2008 02 08 at the Wayback Machine by NASA s Solar System Exploration Encyclopaedia Britannica Luna Space Probe Internet Archive Soviet Lunar Images Exploring the Moon Luna Missions