Liberiya — Qərbi Afrikada dövlət. Liberiya, rəsmi olaraq Liberiya Respublikası; Qərbi Afrika sahillərində yerləşir, şimal-qərbdən Sierra Leone, şimaldan Qvineya, Şərqdən Kot-d’İvuarla həmsərhətdir. Mənası "azadların torpağı" deməkdir. Liberiya əvvəllər qul kimi Afrikadan aparılmış Amerikalıların nəsilləri tərəfindən qurulmuşdur.Ən böyük və paytaxt şəhəri Monroviyadır. Rəsmi dili ingilis dilidir.
Olduqca mürəkkəb səthi əraziyə malik olan Liberyanın təxminən 560 km olan qumlu və alçaq sahil xətti boyunca kiçik göllər, bataqlıqlar və bəzən qayalıqlar uzanır. Genişliyi 23–40 km arasında dəyişən sahil zolağında yüngül kələ-kötür təpələr birdən-birə yüksələrək yeri dar bir meşə qurşağına buraxır. Orta hündürlüyü 180–300 m olan bu qurşağı meşə örtüyünün seyrəkləşdiyi bir plato əvəz edir. Vadilərlə yarılmış bu platonun yüksəkliyi 450–650 m arasında dəyişir. Liberyanın şimal bölgəsi dağlıqdır. 1350 metrə qədər yüksələn təpələr var. Bu bölgənin ən yüksək nöqtəsi olan Nimba Dağları, Qvineya sərhədində olan Guest House (Qonaq Evi) Təpəsində 1.381 m-ə çatır.
Dağlıq bölgədən başlayan Mano və Moro çayları cənub-qərb istiqamətində axaraq Atlantik okeanına tökülür. Fil Dişi Sahili sərhədini təşkil edən Cavalla çayının bir hissəsi nəqliyyata əlverişlidir. O biri əhəmiyyətli axar sular Lofa, St.Paul, St.John və Cestosdur. St. Paul çayı üzərində, paytaxtın 27 km şimal-şərqindəki şəlalələrdə qurulan anbar əhəmiyyətli bir hidroenerji qaynağıdır.
Ölkə torpaqlarının yeraltı sərvətlərini təşkil edən qranit, şist və sumaq daşı tərkibli qayalıq laylar var. Sahil boyunca qum yataqları uzanır.
İqlim xüsusilə sahildə il ərzində isti və nəmlidir. Yağış mövsümü maydan oktyabra, quraq mövsüm isə noyabrda aprelə qədər uzanır. Dekabr ayında səhradan sahilə doğru əsən və zərərli tozlu və quru çöl küləkləri da iqlimə təsir edir. İllik ortalama istilik 18 °C ilə 29 °C arasındadır. Qışda orta istilik 24 °C, yayda isə 33 °C-dir. Sahil xəttində 5.080 mm-ə çatan illik yağıntı miqdarı, daxili hissələrə doğru azalaraq 1.780 mm-ə qədər enir.
Tarixi
Afrikanın müstəmləkə idarəçiliyi görməmiş tək ölkəsi və qitənin ən qədim respublikasıdır. Liberiya yaxın vaxtlarda iki vətəndaş müharibəsi görüb: Liberiya vətəndaş müharibəsi (1989–1996) və İkinci Liberiya vətəndaş müharibəsi (1999–2003). İkinci vətəndaş müharibəsi yüzminlərlə insanın köçməsinə və iqtisadiyyatinin çökməsinə səbəb olmuşdur.
Siyasət
Liberiya höküməti Amerika Birləşmiş Ştatları hökümət sistemini əsas tutaraq qurulmuş unitar konstitusiyalı bir respublikadır və demokratiya ilə idarə olunur. Hakimiyyətin bölgüsü prinsipi var. Qanunvericilik prezident başçılığında, icra Liberiya Məclisi və Ali məhkəmə tərəfindən həyata keçirilir.
Prezident dövlət başçısı və eyni zamanda başkomandandır.
8 noyabr 2005-ci ildə 14 illik vətəndaş müharibəsindən sonra prezident seçkiləri keçirildi. Prezident seçkilərində kemiş futbolçu George Weah və köhnə maliyyə naziri Ellen Johnson-Sirleaf namizədliyini irəli sürdülər. Seçkilərdə minlərlə beynəlxalq müşahidəçilər iştirak etdi və təhlükəsizliyi 15,000 BMT sülhməramlıları və 1 həftə əvvəl işə götürülmüş üç min Liberiya polisi təmin etdi.
23 Noyabrda seçkiləri Charles Taylor hökumətindəki keçmiş maliyyə naziri Ellen Johnson-Sirleaf qazandı və Afrika tarixində dövlət başçısı vəzifəsinə seçilən ilk qadın oldu. Seçki Komissiyasının açıqladığı nəticələrə görə, prezident seçkilərinin ikinci turunda 59.4% səs topladığı halda, George Weah 40,6% səs topladı.
İqtisadiyyat
Liberiyada böyük həçmdə əkinçilik və dəmir filizi ixracatına əsaslanan, inkişaf yolunda olan bazar iqtisadiyyatı qüvvədədir. Yaxın dövrdə açıq qapı siyasətinin və xarici sərmayəyə yaradılan rahat şəraitin təsiri ilə yüksək iqtisadi artım sürəti, 1980-ci illərin əvvəllərində artan idxal neft xərcinin və dünya səviyyəsindəki durğunluğu təsiri ilə nisbətən zəifləmişdir.
Həmçinin bax
Liberiya ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Avqust 09, 2021
liberiya, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, qərbi, afrikada, dövlət, rəsmi, olaraq, respublikası, qərbi, afrika, sahillərində, yerləşir, şimal, qərbdən, sierra, leone, şimal. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Liberiya Qerbi Afrikada dovlet Liberiya resmi olaraq Liberiya Respublikasi Qerbi Afrika sahillerinde yerlesir simal qerbden Sierra Leone simaldan Qvineya Serqden Kot d Ivuarla hemserhetdir Menasi azadlarin torpagi demekdir Liberiya evveller qul kimi Afrikadan aparilmis Amerikalilarin nesilleri terefinden qurulmusdur En boyuk ve paytaxt seheri Monroviyadir Resmi dili ingilis dilidir Liberiya RespublikasiRepublic of LiberiaLiberiyaBayragi GerbiSuari The love of liberty brought us here Azadliq sevgisi bizi bura getirdiHimni All Hail Liberia Hail PaytaxtiMonroviya 882 min sakin 2008 ci il En boyuk seheriMonroviyaResmi dilleriIngilis diliEtnik qruplarikpelle 20 3 bassa 13 4 qrebo 10 Idareetme formasiPrezident respublikasi PrezidentElen Conson Serlif 16 I 2006 Vitse prezidentCozef Bokay 16 I 2006 Yaranmasi26 iyul 1847Tarixi Yaranmasi7 yanvar 1822Erazisi Umumi111369 104 cu Su 1 Ehalisi 2015 texmini4 040 min 129 cu 23 III 2008 siyahiya alma3 476 608 Sixliq36 km2 93 2 kv mil UDM AQP 2013 texmini Umumi2 9 milliard 183 cu Adam basina750 223 cu ValyutasiLiberiya dollari LRD Saat qursagi 0Telefon kodu231ISO 3166 koduLRInternet domeni lrLiberiyanin topoqrafik xeritesi Mundericat 1 Cografiya 2 Tarixi 3 Siyaset 4 Iqtisadiyyat 5 Hemcinin baxCografiya RedakteOlduqca murekkeb sethi eraziye malik olan Liberyanin texminen 560 km olan qumlu ve alcaq sahil xetti boyunca kicik goller bataqliqlar ve bezen qayaliqlar uzanir Genisliyi 23 40 km arasinda deyisen sahil zolaginda yungul kele kotur tepeler birden bire yukselerek yeri dar bir mese qursagina buraxir Orta hundurluyu 180 300 m olan bu qursagi mese ortuyunun seyreklesdiyi bir plato evez edir Vadilerle yarilmis bu platonun yuksekliyi 450 650 m arasinda deyisir Liberyanin simal bolgesi dagliqdir 1350 metre qeder yukselen tepeler var Bu bolgenin en yuksek noqtesi olan Nimba Daglari Qvineya serhedinde olan Guest House Qonaq Evi Tepesinde 1 381 m e catir Dagliq bolgeden baslayan Mano ve Moro caylari cenub qerb istiqametinde axaraq Atlantik okeanina tokulur Fil Disi Sahili serhedini teskil eden Cavalla cayinin bir hissesi neqliyyata elverislidir O biri ehemiyyetli axar sular Lofa St Paul St John ve Cestosdur St Paul cayi uzerinde paytaxtin 27 km simal serqindeki selalelerde qurulan anbar ehemiyyetli bir hidroenerji qaynagidir Olke torpaqlarinin yeralti servetlerini teskil eden qranit sist ve sumaq dasi terkibli qayaliq laylar var Sahil boyunca qum yataqlari uzanir Iqlim xususile sahilde il erzinde isti ve nemlidir Yagis movsumu maydan oktyabra quraq movsum ise noyabrda aprele qeder uzanir Dekabr ayinda sehradan sahile dogru esen ve zererli tozlu ve quru col kulekleri da iqlime tesir edir Illik ortalama istilik 18 C ile 29 C arasindadir Qisda orta istilik 24 C yayda ise 33 C dir Sahil xettinde 5 080 mm e catan illik yaginti miqdari daxili hisselere dogru azalaraq 1 780 mm e qeder enir Tarixi RedakteAfrikanin mustemleke idareciliyi gormemis tek olkesi ve qitenin en qedim respublikasidir Liberiya yaxin vaxtlarda iki vetendas muharibesi gorub Liberiya vetendas muharibesi 1989 1996 ve Ikinci Liberiya vetendas muharibesi 1999 2003 Ikinci vetendas muharibesi yuzminlerle insanin kocmesine ve iqtisadiyyatinin cokmesine sebeb olmusdur Siyaset RedakteLiberiya hokumeti Amerika Birlesmis Statlari hokumet sistemini esas tutaraq qurulmus unitar konstitusiyali bir respublikadir ve demokratiya ile idare olunur Hakimiyyetin bolgusu prinsipi var Qanunvericilik prezident basciliginda icra Liberiya Meclisi ve Ali mehkeme terefinden heyata kecirilir Prezident dovlet bascisi ve eyni zamanda baskomandandir 8 noyabr 2005 ci ilde 14 illik vetendas muharibesinden sonra prezident seckileri kecirildi Prezident seckilerinde kemis futbolcu George Weah ve kohne maliyye naziri Ellen Johnson Sirleaf namizedliyini ireli surduler Seckilerde minlerle beynelxalq musahideciler istirak etdi ve tehlukesizliyi 15 000 BMT sulhmeramlilari ve 1 hefte evvel ise goturulmus uc min Liberiya polisi temin etdi 23 Noyabrda seckileri Charles Taylor hokumetindeki kecmis maliyye naziri Ellen Johnson Sirleaf qazandi ve Afrika tarixinde dovlet bascisi vezifesine secilen ilk qadin oldu Secki Komissiyasinin aciqladigi neticelere gore prezident seckilerinin ikinci turunda 59 4 ses topladigi halda George Weah 40 6 ses topladi Iqtisadiyyat RedakteLiberiyada boyuk hecmde ekincilik ve demir filizi ixracatina esaslanan inkisaf yolunda olan bazar iqtisadiyyati quvvededir Yaxin dovrde aciq qapi siyasetinin ve xarici sermayeye yaradilan rahat seraitin tesiri ile yuksek iqtisadi artim sureti 1980 ci illerin evvellerinde artan idxal neft xercinin ve dunya seviyyesindeki durgunlugu tesiri ile nisbeten zeiflemisdir Hemcinin bax Redakte Liberiya ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Liberiya amp oldid 6056387, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
