fbpx
Wikipedia

Kür silsilə su anbarlarının zooplanktonu

Avqust 04, 2021

Respublikamızda xüsusi əhəmiyyət kəsb edən su tutarlarının əsası Kür çayının üzərində müxtəlif illərdə tikilən və istifadəyə verilən 4 su anbarından ibarət kaskad (silsilə) su anbarlarıdır. Bu su anbarları bir tərəfdən su ehtiyatımızın əsasını təşkil edir, digər tərəfdən balıqçılığı inkişaf etdirməkdə xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Onlar həm də elmi tədqiqat obyektləridir. Su anbarlarında formalaşan faunanın tədqiqi bir sıra yüksək ixtisaslı mütəxəssislərin – hidrobioloq, ixtioloq və parazitoloqların formalaşmasında da mühüm rol oynamış və indi də mühüm rol oynamaqdadır.

Ümumi məlumat

Müxtəlif illərdə aparılan hidrobioloji tədqiqatların nəticəsində su anbarlarının zooplanktonunda 86 növə qədər orqanizmlərin qeydə alındığı məlum olmuşdur. Zooplankton üzrə ən yüksək növ müxtəlifliyi Varvara (58 növ) və Şəmkir (57 növ) su anbarlarında, ən zəif biomüxtəliflik isə Mingəçevir su anbarında qeydə alınmışdır – 35 növ. Yenikənd su anbarında isə cəmi 47 növ zooplankton tapılmışdır. Mingəçevir və Varvara su anbarlarında hidrofauna, o cümlədən onun zooplanktonu tam formalaşdığı halda, Yenikənd və Şəmkir su anbarlarında bu prosesin hələ də davam etdiyini söyləyə bilərik. Çünki Şəmkir və Yenikənd su anbarlarının zooplanktonuna Kür çayı ilə gələn alloxton faunanın təsiri hələ də hiss olunmaqdadır.

Silsilə əmələ gətirən su anbarlarında biomüxtəlifliyə görə rotatorilər zooplanktonda üstünlük təşkil edirlər – 49 növ. Onlar su anbarları üzrə aşağıdakı kimi yayılmışdır. Mingəçevir su anbarında 15 növ, Varvara su anbarında 36 növ, Şəmkir su anbarında 29 növ, Yenikənd su anbarında isə 20 növ. Qeyd olunan rotatorların 9-u (Synchaeta pectinata, Polyarthra vulgaris, Asplanchna priodonta, Lecane luna, Lepadella ovalis, Brachionus calyciflorus, Keratella kochlearis, Keratella quadrata, Notholca acuminata) su anbarlarının hamısı üçün ümumidir. Biomüxtəlifliyə görə ikinci yerdə şaxəbığcıqlı xərçənglərdir – 21 növ. Onlar Mingəçevir su anbarında 11 növlə, Varvara su anbarında 14 növlə, Şəmkir su anbarında 14 növlə və Yenikənd su anbarında isə 15 növlə təmsil olunmuşlar. Sonuncu yerdə kürəkayaqlı xərçənglərdir – 16 növ. Kürəkayaqlı xərçənglər su anbarlarına müvafiq olaraq 8 növ + 10 növ + 13 növ + 11 növ yayılmışdır. Şaxəbığcıqlı xərçənglərin 8 növü (Diaphanosoma brachyurum, Daphnia longispina, Simocephalus vetulus, Moina brachiata, Ceriodaphnia reticulata, Chydorus sphaericus, Alona rectangula, Bosmina longirostris), kürəkayaqlı xərçənglərin isə 4 növü (Arctodiaptomus acutilobatus, Macrocyclops fuscus, Cyclops vicinus, Thermocyclops dybowskii) silsilə əmələ gətirən su anbarları üçün ümumidir ki, bu da su anbarlarında qeyd olunan ümumi növlərin 38,1 % (Cladocera) və 25,0 %-i (Copepoda) deməkdir.

Silsilə əmələ gətirən su anbarının zooplanktonunda qeydə alınmış 86 növün 21-nə su anbarlarının hamısında rast gəlinmişdir ki, bu da su anbarlarında qeyd olunan ümumi zooplanktonun 24,4 %-i deməkdir. Bundan başqa qeyd olunan növlərin 38-i Şəmkir və Yenikənd su anbarları üçün, 31 növü isə Varvara və Şəmkir su anbarları üçün ümumidir

. Varvara su anbarında qeyd olunan növlərin 18-i (31 %-i) və Şəmkir su anbarında qeydə alınan növlərin 8-i (12,3 %) silsilə əmələ gətirən digər su anbarlarında da qeydə alınmışdır. 

Yenikənd su anbarında qeydə alınmış 47 növün cəmi 2 növü yalnız bu su anbarında tapılmışdır. Deməli, su anbarlarının faunaları arasında (Varvara su anbarından başqa) fərq o qədər də yüksək deyil. Bu da onların eyni mənbə ilə qidalanmalarından irəli gəlir. Varvara su anbarının 18 növlə fərqlənməsi isə bu su anbarının ekoloji vəziyyətinin digər 3 su anbarının ekoloji vəziyyətindən fərqli olmasından irəli gəlir. Bu cür fərq infuzorlar arasında daha qabarıq özünü göstərir. Məlumdur ki, Varvara su anbarı göl xarakterlidir, dayazdır və sıx bitki örtüyünə malikdir. Bu faktorlar orada faunanın daha yaxşı inkişafı üçün başlıca şərtlərdəndir.

Silsilə əmələ gətirən su anbarlarında 35 – 58 növ zooplanktonun yayılmasına baxmayaraq su anbarlarının hər birində cəmi 8 – 13 növ (toplam 23 – 24 növ) gur inkişaf edir (ümumi siyahıda onlar +++ ilə işarə olunmuşdur). Mingəçevir su anbarında bu, S.pectinata, A.priodonta, B.calyciflorus, D.brachyurum, D.l.hyalina, M.fuscus, S.strenuus, T.dybowski kimi növlərdən, Varvara su anbarlarında S.pectinata, P.vulgaris, A.priodonta, T.tetractis, B.calyciflorus, K.quadrata, D.brachyurum, D.longispina, S.vetulus, C.reticulata, B.longispina, A.acutilobatus, T.dybowskii, Şəmkir su anbarında S.pectinata, A.priodonta, D.brachyurum, D.longispina, Ch.sphaericus, A.acutilobatus, M.fuscus, C.strenuus, T.dybowskii, kimi növlərdən, Yenikənd su anbarlarında isə P.vulgaris, L.luna, B.leydigii, D.brachyurum, M.brachiata, B.longirostris, A.acutilobatus, M.albidus, A.gigas  və M.grasilis kimi növlərdən formalaşmışdır. Göründüyü kimi, silsilə əmələ gətirən su anbarların zooplanktonunda bəzi kənarlaşmalara baxmayaraq dominant olan növlər arasında kəskin fərq o qədər də hiss olunmur.

Say və biokütlə

Silsilə əmələ gətirən su anbarlarında zooplanktonun ümumi miqdarı da biri birinə yaxındır. Zooplanktonun ümumi biokütləsi Mingəçevir su anbarında 1,8 q/m3 (sayı 31040 fərd/m3), Varvara su anbarında 0,23 q/m3 (sayı 7230 fərd/m3), Şəmkir su anbarında 1,90 q/m3 (sayı 78032 fərd/m3), Yenikənd su anbarında isə 1,60 q/m3 (sayı 91522 fərd/m3) olmuşdur. Varvara su anbarında zooplanktonun ümumi orta göstəricisinin az olması çox güman ki, su anbarında onların balıq və balıq körpələri tərəfindən intensiv mənimsənilməsi ilə əlaqədardır.

Silsilə su anbarlarında cəmi 23 növ orqanizm dominant kimi qeyd olunmuşdur. Onlar ayrı – ayrı su anbarlarında müxtəlif illərdə aşağıdakı kimi yayılmışdır. Mingəçevir su anbarında 6 – 10 növ, Varvara su anbarında 8 – 12 növ, Şəmkir su anbarında 9 – 12 növ, Yenikənd su anbarında isə 9 – 11 növ. Su anbarlarında biokütlənin formalaşmasında əsas yeri xərçəngkimilər tuturlar. 

İstinadlar

Mənbə

  • Əliyev A.R., Əhmədov İ.Ə., Əbdürrəhmanova Z.Y. Kür silsilə su anbarlarının zooplanktonu. Kür silsilə su anbarlarının biologiyası. Bakı, 2010, s. 54-58

Avqust 04, 2021
kür, silsilə, anbarlarının, zooplanktonu, respublikamızda, xüsusi, əhəmiyyət, kəsb, edən, tutarlarının, əsası, kür, çayının, üzərində, müxtəlif, illərdə, tikilən, istifadəyə, verilən, anbarından, ibarət, kaskad, silsilə, anbarlarıdır, anbarları, tərəfdən, ehti. Respublikamizda xususi ehemiyyet kesb eden su tutarlarinin esasi Kur cayinin uzerinde muxtelif illerde tikilen ve istifadeye verilen 4 su anbarindan ibaret kaskad silsile su anbarlaridir Bu su anbarlari bir terefden su ehtiyatimizin esasini teskil edir diger terefden baliqciligi inkisaf etdirmekde xususi ehemiyyet kesb edir Onlar hem de elmi tedqiqat obyektleridir Su anbarlarinda formalasan faunanin tedqiqi bir sira yuksek ixtisasli mutexessislerin hidrobioloq ixtioloq ve parazitoloqlarin formalasmasinda da muhum rol oynamis ve indi de muhum rol oynamaqdadir Mundericat 1 Umumi melumat 2 Say ve biokutle 3 Istinadlar 4 MenbeUmumi melumat RedakteMuxtelif illerde aparilan hidrobioloji tedqiqatlarin neticesinde su anbarlarinin zooplanktonunda 86 nove qeder orqanizmlerin qeyde alindigi melum olmusdur Zooplankton uzre en yuksek nov muxtelifliyi Varvara 58 nov ve Semkir 57 nov su anbarlarinda en zeif biomuxteliflik ise Mingecevir su anbarinda qeyde alinmisdir 35 nov Yenikend su anbarinda ise cemi 47 nov zooplankton tapilmisdir Mingecevir ve Varvara su anbarlarinda hidrofauna o cumleden onun zooplanktonu tam formalasdigi halda Yenikend ve Semkir su anbarlarinda bu prosesin hele de davam etdiyini soyleye bilerik Cunki Semkir ve Yenikend su anbarlarinin zooplanktonuna Kur cayi ile gelen alloxton faunanin tesiri hele de hiss olunmaqdadir Silsile emele getiren su anbarlarinda biomuxtelifliye gore rotatoriler zooplanktonda ustunluk teskil edirler 49 nov Onlar su anbarlari uzre asagidaki kimi yayilmisdir Mingecevir su anbarinda 15 nov Varvara su anbarinda 36 nov Semkir su anbarinda 29 nov Yenikend su anbarinda ise 20 nov Qeyd olunan rotatorlarin 9 u Synchaeta pectinata Polyarthra vulgaris Asplanchna priodonta Lecane luna Lepadella ovalis Brachionus calyciflorus Keratella kochlearis Keratella quadrata Notholca acuminata su anbarlarinin hamisi ucun umumidir Biomuxtelifliye gore ikinci yerde saxebigciqli xercenglerdir 21 nov Onlar Mingecevir su anbarinda 11 novle Varvara su anbarinda 14 novle Semkir su anbarinda 14 novle ve Yenikend su anbarinda ise 15 novle temsil olunmuslar Sonuncu yerde kurekayaqli xercenglerdir 16 nov Kurekayaqli xercengler su anbarlarina muvafiq olaraq 8 nov 10 nov 13 nov 11 nov yayilmisdir Saxebigciqli xercenglerin 8 novu Diaphanosoma brachyurum Daphnia longispina Simocephalus vetulus Moina brachiata Ceriodaphnia reticulata Chydorus sphaericus Alona rectangula Bosmina longirostris kurekayaqli xercenglerin ise 4 novu Arctodiaptomus acutilobatus Macrocyclops fuscus Cyclops vicinus Thermocyclops dybowskii silsile emele getiren su anbarlari ucun umumidir ki bu da su anbarlarinda qeyd olunan umumi novlerin 38 1 Cladocera ve 25 0 i Copepoda demekdir Silsile emele getiren su anbarinin zooplanktonunda qeyde alinmis 86 novun 21 ne su anbarlarinin hamisinda rast gelinmisdir ki bu da su anbarlarinda qeyd olunan umumi zooplanktonun 24 4 i demekdir Bundan basqa qeyd olunan novlerin 38 i Semkir ve Yenikend su anbarlari ucun 31 novu ise Varvara ve Semkir su anbarlari ucun umumidir Varvara su anbarinda qeyd olunan novlerin 18 i 31 i ve Semkir su anbarinda qeyde alinan novlerin 8 i 12 3 silsile emele getiren diger su anbarlarinda da qeyde alinmisdir Yenikend su anbarinda qeyde alinmis 47 novun cemi 2 novu yalniz bu su anbarinda tapilmisdir Demeli su anbarlarinin faunalari arasinda Varvara su anbarindan basqa ferq o qeder de yuksek deyil Bu da onlarin eyni menbe ile qidalanmalarindan ireli gelir Varvara su anbarinin 18 novle ferqlenmesi ise bu su anbarinin ekoloji veziyyetinin diger 3 su anbarinin ekoloji veziyyetinden ferqli olmasindan ireli gelir Bu cur ferq infuzorlar arasinda daha qabariq ozunu gosterir Melumdur ki Varvara su anbari gol xarakterlidir dayazdir ve six bitki ortuyune malikdir Bu faktorlar orada faunanin daha yaxsi inkisafi ucun baslica sertlerdendir Silsile emele getiren su anbarlarinda 35 58 nov zooplanktonun yayilmasina baxmayaraq su anbarlarinin her birinde cemi 8 13 nov toplam 23 24 nov gur inkisaf edir umumi siyahida onlar ile isare olunmusdur Mingecevir su anbarinda bu S pectinata A priodonta B calyciflorus D brachyurum D l hyalina M fuscus S strenuus T dybowski kimi novlerden Varvara su anbarlarinda S pectinata P vulgaris A priodonta T tetractis B calyciflorus K quadrata D brachyurum D longispina S vetulus C reticulata B longispina A acutilobatus T dybowskii Semkir su anbarinda S pectinata A priodonta D brachyurum D longispina Ch sphaericus A acutilobatus M fuscus C strenuus T dybowskii kimi novlerden Yenikend su anbarlarinda ise P vulgaris L luna B leydigii D brachyurum M brachiata B longirostris A acutilobatus M albidus A gigas ve M grasilis kimi novlerden formalasmisdir Gorunduyu kimi silsile emele getiren su anbarlarin zooplanktonunda bezi kenarlasmalara baxmayaraq dominant olan novler arasinda keskin ferq o qeder de hiss olunmur Say ve biokutle RedakteSilsile emele getiren su anbarlarinda zooplanktonun umumi miqdari da biri birine yaxindir Zooplanktonun umumi biokutlesi Mingecevir su anbarinda 1 8 q m3 sayi 31040 ferd m3 Varvara su anbarinda 0 23 q m3 sayi 7230 ferd m3 Semkir su anbarinda 1 90 q m3 sayi 78032 ferd m3 Yenikend su anbarinda ise 1 60 q m3 sayi 91522 ferd m3 olmusdur Varvara su anbarinda zooplanktonun umumi orta gostericisinin az olmasi cox guman ki su anbarinda onlarin baliq ve baliq korpeleri terefinden intensiv menimsenilmesi ile elaqedardir Silsile su anbarlarinda cemi 23 nov orqanizm dominant kimi qeyd olunmusdur Onlar ayri ayri su anbarlarinda muxtelif illerde asagidaki kimi yayilmisdir Mingecevir su anbarinda 6 10 nov Varvara su anbarinda 8 12 nov Semkir su anbarinda 9 12 nov Yenikend su anbarinda ise 9 11 nov Su anbarlarinda biokutlenin formalasmasinda esas yeri xercengkimiler tuturlar Istinadlar RedakteMenbe RedakteEliyev A R Ehmedov I E Ebdurrehmanova Z Y Kur silsile su anbarlarinin zooplanktonu Kur silsile su anbarlarinin biologiyasi Baki 2010 s 54 58Menbe https az wikipedia org w index php title Kur silsile su anbarlarinin zooplanktonu amp oldid 3905329, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.