fbpx
Wikipedia

Krım Xalq Respublikası

Krım Xalq Respublikası, 1917-ci il Rusiya inqilabından (Oktyabr çevrilişi) sonra, Krım Tatar Milli Qurultayının 26 dekabr 1917-ci ildə elan etdiyi dövlət, tarixdə ilk türk-müsəlman respublikadır. 23 fevral 1918-ci ilədək Krım yarımadasında mövcud olmuşdur. Paytaxtı Bağçasaray olmuşdur.

Krım Xalq Respublikası

Qırım Halq Cumhuriyeti
Bayrağı
Himni: Ant etkenmen
PaytaxtıBağçasaray
Rəsmi dilləriKrımtatar dili
Dini
Dünyəvi dövlət
İdarəetmə formasıRespublika, parlamentli respublika
Prezident 
• 1917-1918
Noman Çələbi Cihan
Tarixi 
• Yaranması
13 dekabr 1917
• Süqutu
yanvar 1918
Ərazisi
• Ümumi
26.860 km2
Əhalisi
• 
749800
İndi tərkibindəUkrayna (de-yure)
Rusiya(de-fakto)

Qurulması

Krım Xalq Respublikası qurulmazdan əvvəl Krım Rusiya İmperiyasındakı Tavrida Quberniyanın bir hissəsi idi.

7 aprel 1917-ci ildə Ağməsciddə (Simferopol) Bütün Krım Müsəlmanları Qurultayı keçirildi. Bu yığıncağa Krımın müxtəlif yerlərindən 1500-dən çox adam qatılmışdır. Yığıncaqda "Vətən" cəmiyyətindən Seyidcəlil Xəttat, Əsan Səbri Ayvazov kimi millətçilər aktiv iştirak etmişdilər. Yığıncaqda Krım Müsəlmanları Mərkəzi İcra Komitəsi yaradıldı. Noman Çələbi Cihan komitənin başçısı və Krım müftisi seçilmiş, Cəfər Seyidamət isə Rusiya Hökumətinin əlində olan Vəqf Komissiyanının başçısı seçilmişdir. İkisi də o zaman Krımda deyildi, döyüşlərdə iştirak edirdilər. Bu vaxtlarda bütün Krımlıların tərəfindən "Krım Krımlılarındır!" şüarı səslənirdi. 1917-ci ilin oktyabrında keçirilən Qurultaya 76 millət vəkili qatılmışdır. Bu millət vəkillərindən 24-ü Yaltadan, 19-u Ağməsciddən, 16-sı Kefedən (Feodosiya), 11-i Kezlevdən (Evpatoriya) və 6-sı Or Qapıdan gəlmişdir. Millət vəkillərinin aralarında dörd qadın vardır. Krım Xalq Respublikası, Krım tatarlarının təşkil etdikləri qurultayın cəhdləri ilə qurulmuş olsa da yarımadada yaşayan bütün etnik qrupların bərabərliyinə söykənmişdi. O dövrdə əhalinin əksəriyyəti ruslardan ibarət idi (42%). Ruslardan başqa yarımadada ukraynalılar (11%), erməniləryunanlar da yaşayırdı.

Qurultay

Qurultayın açılışı dekabrın 9-da Bağçasaraydakı Krım xan sarayında oldu.

Uzun sürən müzakirələrdən sonra dekabrın 26-da Qurultay Krım Konstitusiyasını qəbul etdi. Ən vacib maddələr:

  • Maddə 1 Qurultay hər bir xalqın öz iradəsinin milli qayəsini idarə etdiyini qəbul edir.
  • Maddə 4 Məclis-i Məbusanın iclaslarının çağırılma vaxtını parlamentin özü müəyyənləşdirir. Parlamentin növbədənkənar iclasları məclis üzvlərinin üçdə birinin tələbi ilə rəyasət heyəti vasitəsilə çağırılır.

Qurultay Məclis-i Məbusanın (Parlament) qurulması ilə bağlı qərar verir. Parlamentə seçkilər hər üç ildə bir keçiriləcək. Parlamentə keçirilcək seçkinin xüsusiyyətləri:

-20 yaşına çatmış qadınlar və kişilər seçkidə iştirak etmək hüququ verilir.

-Gizli rəy

-Açıq seçki

  • Maddə 7 Qanunverici, icra orqanlarının və məhkəmənin tam azadlığını və müstəqilliyini tanıyan Qurultay, milli özünüidarəetmə idarələrinin hər biri öz şöbəsi daxilində tamamilə azad və müstəqil olduğunu düşünür.
  • Maddə 17 Qurultay Krımda əhaliyə verilən mirzəlik, bəylik, çelebilik, meşçanlıq kimi adları və onların imtiyazlarını ləğv edir.

Qurultay bunların yalnız demokratik bir dövlətdə mümkün olacağını vurğuladı və Krım Xalq Respublikasını elan etdi.

Dövlət atributları və ordu

Krım xanlarının “taraq damğalı” bayrağı Respublikanın bayrağı oldu. Noman Çələbi Cihanın "Ant etkenmen" şeiri respublikanın himni oldu.

Krım Xalq Respublikasının ordusunu Rusiya İmperator ordusunun tərkibində xidmət edən Krım Süvari alayı və Krım Tatar piyada əsgərləri təşkil edirdi.

Hökumət

Dekabrın 28-də Qurultay Respublika Hökümətini yaratdı. Höümət üzüvləri bunlardır:

Süqutu

Ukrayna, qurultaya təbrik məktubunu göndərmişdir. Rusiyanın Bolşevik Hökuməti isə Krım Tatar Qurultayını və Hökumətini tanımamışdır.

Rusiyada artıq kommunist rejimi başlamışdır. Qiyam Komitəsi Qara dənizdə olan Qara dəniz Donanmasını Aqyardan Kezlev, Yalta, Kefe, Kerç və digər şəhərlərə göndərib Respublika ilə müharibəyə başladı. 16 yanvardan fevralın sonuna qədər Akyar və Bağçasaray yaxınlığında döyüşlər oldu. Süyren kəndinin yaxınlığında 40 minlik bolşevik ordusu ilə döyüşə girən 3 minlik Respublika ordusu məğrubiyyətə uğradı. Bunun ardından Krımı zəbt edən Bolşevikler Respublikanı yıxdıqlarını elan etdilər. Krım Xalq Respublikası Hökumətinin başçısı Noman Çələbi Cihan Aqyarda 23 fevral 1918-ci ildə edam edildi. Beləcə tarixdəki ilk Krım Tatar Respublikası yox edildi.

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. Gutterman, Steve. . Reuters.com. 18 March 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 March 2014.
  2. Ukraine crisis timeline, BBC News
  3. UN General Assembly adopts resolution affirming Ukraine's territorial integrity 2018-03-04 at the Wayback Machine, China Central Television (28 March 2014)
  4. "Krım Xalq Respublikasının Konstitusiyası" (rus. ). ru.wikisource.org. 18 aprel 2020 tarixində arxivləşdirilib.
  5. "KURULTAY AND CENTRAL COUNCIL" (ing. ). crimeanews.tripod.com. 18 aprel 2020 tarixində .

krım, xalq, respublikası, 1917, rusiya, inqilabından, oktyabr, çevrilişi, sonra, krım, tatar, milli, qurultayının, dekabr, 1917, ildə, elan, etdiyi, dövlət, tarixdə, türk, müsəlman, respublikadır, fevral, 1918, ilədək, krım, yarımadasında, mövcud, olmuşdur, pa. Krim Xalq Respublikasi 1917 ci il Rusiya inqilabindan Oktyabr cevrilisi sonra Krim Tatar Milli Qurultayinin 26 dekabr 1917 ci ilde elan etdiyi dovlet tarixde ilk turk muselman respublikadir 23 fevral 1918 ci iledek Krim yarimadasinda movcud olmusdur Paytaxti Bagcasaray olmusdur Krim Xalq RespublikasiQirim Halq CumhuriyetiBayragiHimni Ant etkenmenPaytaxtiBagcasarayResmi dilleriKrimtatar diliDiniDunyevi dovletIdareetme formasiRespublika parlamentli respublikaPrezident 1917 1918Noman Celebi CihanTarixi Yaranmasi13 dekabr 1917 Suqutuyanvar 1918Erazisi Umumi26 860 km2Ehalisi 749800Selefi XelefiRusiya Imperiyasi Krim Muxtar Sovet Sosialist RespublikasiIndi terkibindeUkrayna de yure Rusiya de fakto 1 2 3 Mundericat 1 Qurulmasi 1 1 Qurultay 2 Dovlet atributlari ve ordu 3 Hokumet 4 Suqutu 5 Hemcinin bax 6 IstinadlarQurulmasi RedakteKrim Xalq Respublikasi qurulmazdan evvel Krim Rusiya Imperiyasindaki Tavrida Quberniyanin bir hissesi idi 7 aprel 1917 ci ilde Agmescidde Simferopol Butun Krim Muselmanlari Qurultayi kecirildi Bu yigincaga Krimin muxtelif yerlerinden 1500 den cox adam qatilmisdir Yigincaqda Veten cemiyyetinden Seyidcelil Xettat Esan Sebri Ayvazov kimi milletciler aktiv istirak etmisdiler Yigincaqda Krim Muselmanlari Merkezi Icra Komitesi yaradildi Noman Celebi Cihan komitenin bascisi ve Krim muftisi secilmis Cefer Seyidamet ise Rusiya Hokumetinin elinde olan Veqf Komissiyaninin bascisi secilmisdir Ikisi de o zaman Krimda deyildi doyuslerde istirak edirdiler Bu vaxtlarda butun Krimlilarin terefinden Krim Krimlilarindir suari seslenirdi 1917 ci ilin oktyabrinda kecirilen Qurultaya 76 millet vekili qatilmisdir Bu millet vekillerinden 24 u Yaltadan 19 u Agmescidden 16 si Kefeden Feodosiya 11 i Kezlevden Evpatoriya ve 6 si Or Qapidan gelmisdir Millet vekillerinin aralarinda dord qadin vardir Krim Xalq Respublikasi Krim tatarlarinin teskil etdikleri qurultayin cehdleri ile qurulmus olsa da yarimadada yasayan butun etnik qruplarin beraberliyine soykenmisdi O dovrde ehalinin ekseriyyeti ruslardan ibaret idi 42 Ruslardan basqa yarimadada ukraynalilar 11 ermeniler ve yunanlar da yasayirdi Qurultay Redakte Qurultayin acilisi dekabrin 9 da Bagcasaraydaki Krim xan sarayinda oldu Uzun suren muzakirelerden sonra dekabrin 26 da Qurultay Krim Konstitusiyasini qebul etdi En vacib maddeler Madde 1 Qurultay her bir xalqin oz iradesinin milli qayesini idare etdiyini qebul edir Madde 4 Meclis i Mebusanin iclaslarinin cagirilma vaxtini parlamentin ozu mueyyenlesdirir Parlamentin novbedenkenar iclaslari meclis uzvlerinin ucde birinin telebi ile reyaset heyeti vasitesile cagirilir Qurultay Meclis i Mebusanin Parlament qurulmasi ile bagli qerar verir Parlamente seckiler her uc ilde bir kecirilecek Parlamente kecirilcek seckinin xususiyyetleri 20 yasina catmis qadinlar ve kisiler seckide istirak etmek huququ verilir Gizli rey Aciq secki Madde 7 Qanunverici icra orqanlarinin ve mehkemenin tam azadligini ve musteqilliyini taniyan Qurultay milli ozunuidareetme idarelerinin her biri oz sobesi daxilinde tamamile azad ve musteqil oldugunu dusunur Madde 17 Qurultay Krimda ehaliye verilen mirzelik beylik celebilik mescanliq kimi adlari ve onlarin imtiyazlarini legv edir 4 Qurultay bunlarin yalniz demokratik bir dovletde mumkun olacagini vurguladi ve Krim Xalq Respublikasini elan etdi Dovlet atributlari ve ordu RedakteKrim xanlarinin taraq damgali bayragi Respublikanin bayragi oldu Noman Celebi Cihanin Ant etkenmen seiri respublikanin himni oldu Krim Xalq Respublikasinin ordusunu Rusiya Imperator ordusunun terkibinde xidmet eden Krim Suvari alayi ve Krim Tatar piyada esgerleri teskil edirdi Hokumet RedakteDekabrin 28 de Qurultay Respublika Hokumetini yaratdi Houmet uzuvleri bunlardir Bas Nazir ve Edliyye naziri Noman Celebi Cihan Xarici Isler ve Mudafie naziri Cefer Seyidehmed Krimer Maarif naziri Amet Ozenbasli Maliyye ve Veqf naziri Seyitcelil Hattat Dini Isler naziri Amet SukriSuqutu RedakteUkrayna qurultaya tebrik mektubunu gondermisdir Rusiyanin Bolsevik Hokumeti ise Krim Tatar Qurultayini ve Hokumetini tanimamisdir Rusiyada artiq kommunist rejimi baslamisdir Qiyam Komitesi Qara denizde olan Qara deniz Donanmasini Aqyardan Kezlev Yalta Kefe Kerc ve diger seherlere gonderib Respublika ile muharibeye basladi 5 16 yanvardan fevralin sonuna qeder Akyar ve Bagcasaray yaxinliginda doyusler oldu Suyren kendinin yaxinliginda 40 minlik bolsevik ordusu ile doyuse giren 3 minlik Respublika ordusu megrubiyyete ugradi Bunun ardindan Krimi zebt eden Bolsevikler Respublikani yixdiqlarini elan etdiler Krim Xalq Respublikasi Hokumetinin bascisi Noman Celebi Cihan Aqyarda 23 fevral 1918 ci ilde edam edildi Belece tarixdeki ilk Krim Tatar Respublikasi yox edildi Hemcinin bax RedakteKrim Tatar Milli Qurultayi Noman Celebi Cihan Ant etkenmenIstinadlar Redakte Gutterman Steve Putin signs Crimea treaty will not seize other Ukraine regions Reuters com 18 March 2014 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 26 March 2014 Ukraine crisis timeline BBC News UN General Assembly adopts resolution affirming Ukraine s territorial integrity Arxivlesdirilib 2018 03 04 at the Wayback Machine China Central Television 28 March 2014 Krim Xalq Respublikasinin Konstitusiyasi rus ru wikisource org 18 aprel 2020 tarixinde arxivlesdirilib KURULTAY AND CENTRAL COUNCIL ing crimeanews tripod com 18 aprel 2020 tarixinde arxivlesdirilib Menbe https az wikipedia org w index php title Krim Xalq Respublikasi amp oldid 5952508, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.