
Kombinatorial optimallaşdırma — riyaziyyatın və bir sahəsi olub, diskret obyektlər üzərində optimal həllərin tapılması ilə məşğul olur. Bu sahədə əsas məqsəd sonlu və ya sayılabilən çoxluq daxilində mümkün variantlardan ən yaxşısını (maksimum və ya minimum dəyərlini) seçməkdir.
Kombinatorial optimallaşdırma həm nəzəri, həm də praktik baxımdan mühüm əhəmiyyətə malikdir. O, müxtəlif sahələrdə — kompüter elmləri, nəqliyyat, telekommunikasiya, , sənaye mühəndisliyi və bioinformatika kimi istiqamətlərdə tətbiq olunur.
Kombinatorial optimallaşdırmada aşağıdakı əsas anlayışlar istifadə olunur:
- Axtarış sahəsi — mümkün həllərin təşkil etdiyi çoxluq.
- Məqsəd funksiyası — hər bir mümkün həllə uyğun qiymət verən funksiya; bu funksiya maksimumlaşdırılır və ya minimumlaşdırılır.
- Məhdudiyyətlər — həll variantlarının müəyyən şərtlərə cavab verməsini təmin edən qaydalar.
Tarixi
| ]Kombinatorial optimallaşdırma anlayışı riyaziyyatın və əməliyyatlar tədqiqinin inkişafı ilə paralel olaraq XX əsrin birinci yarısında formalaşmağa başlamışdır. Onun elmi əsasları 1736-cı ildə Königsberq körpüləri problemi ilə başlatdığı qraf nəzəriyyəsində qoyulmuşdur. Bu problem müasir qraf nəzəriyyəsinin və dolayısı ilə kombinatorial optimallaşdırmanın ilkin nümunəsi hesab olunur.
XX əsrin əvvəllərində tərəfindən 1947-ci ildə təklif olunmuş və xətti proqramlaşdırma sahəsində aparılan tədqiqatlar kombinatorial məsələlərin dəqiq və səmərəli həlli yollarını açdı. 1950-ci illərdə tərəfindən hazırlanmış Macar alqoritmi və nəzəri nəticələri assignment problem kimi konkret məsələlərin optimal həllində dönüş nöqtəsi oldu.
1960–1970-ci illərdə , (R. Bellman tərəfindən), və müxtəlif təklif edildi. Bu dövr həm də və hesablama mürəkkəbliyi nəzəriyyəsi kimi anlayışların riyaziyyat və kompüter elmlərinə daxil olması ilə əlamətdardır. Kombinatorial optimallaşdırma məsələlərinin çoxunun NP-çətin olduğu sübut ediləndən sonra daha səmərəli və praktik həll yollarının axtarışına başlanıldı.
1980-ci illərdən etibarən maraq artmağa başladı. , , və digər metodlar real vaxt və böyük həcmli məsələlərin yaxın optimallaşdırılmış həllini tapmaq üçün istifadə olunmağa başlandı.
XXI əsrdə kombinatorial optimallaşdırma süni intellekt, maşın öyrənməsi, , , və bioinformatika sahələrində mühüm alətə çevrilmişdir. Bu sahə həm nəzəri tədqiqatların, həm də praktiki tətbiqlərin mərkəzində dayanaraq daim inkişaf edir.
Nümunələr
| ]Kombinatorial optimallaşdırmanın ən məşhur məsələləri aşağıdakılardır:
Alqoritmlər
| ]Kombinatorial optimallaşdırma məsələlərinin həlli üçün müxtəlif alqoritmlər mövcuddur:
- Macar alqoritmi
- (Greedy algorithms)
- :
Həmçinin bax
| ]İstinadlar
| ]- Cook, William. "Optimal TSP Tours". University of Waterloo. 2016. 22 iyul 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 may 2025.(Information on the largest TSP instances solved to date.)
- Beasley, J. E. "Integer programming" (lecture notes). 16 oktyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 may 2025.
- Cook, William J.; Cunningham, William H.; Pulleyblank, William R.; Schrijver, Alexander. Combinatorial Optimization. Wiley. 1997. ISBN .
- Crescenzi, Pierluigi; Kann, Viggo; Halldórsson, Magnús; Karpinski, Marek; Woeginger, Gerhard (redaktorlar ). "A Compendium of NP Optimization Problems". 5 aprel 2007 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 may 2025.(This is a continuously updated catalog of approximability results for NP optimization problems.)
- Das, Arnab; Chakrabarti, Bikas K, redaktorlar Quantum Annealing and Related Optimization Methods. Lecture Notes in Physics. 679. Springer. 2005. Bibcode:2005qnro.book.....D. ISBN .
- Das, Arnab; Chakrabarti, Bikas K. "Colloquium: Quantum annealing and analog quantum computation". Rev. Mod. Phys. 80 (3). 2008: 1061. arXiv:0801.2193. Bibcode:2008RvMP...80.1061D. CiteSeerX 10.1.1.563.9990. doi:10.1103/RevModPhys.80.1061.
- Lee, Jon. A First Course in Combinatorial Optimization. Cambridge University Press. 2004. ISBN .
- Lawler, Eugene. Combinatorial Optimization: Networks and Matroids. Dover. 2001. ISBN .
- Schrijver, Alexander. On the history of combinatorial optimization (till 1960) (PDF) // Aardal, K.; Nemhauser, G.L.; Weismantel, R. (redaktorlar ). Handbook of Discrete Optimization. Elsevier. 2005. 1–68. 24 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 12 may 2025.
- Papadimitriou, Christos H.; Steiglitz, Kenneth. Combinatorial Optimization : Algorithms and Complexity. Dover. iyul 1998. ISBN .
- Schrijver, Alexander. Combinatorial Optimization: Polyhedra and Efficiency. Algorithms and Combinatorics. 24. Springer. 2003. ISBN .
Ədəbiyyat
| ]- Schrijver, Alexander. A Course in Combinatorial Optimization (PDF). 1 fevral 2006.
- Sierksma, Gerard; Ghosh, Diptesh. Networks in Action; Text and Computer Exercises in Network Optimization. Springer. 2010. ISBN .
- Gerard Sierksma; Yori Zwols. Linear and Integer Optimization: Theory and Practice. CRC Press. 2015. ISBN .
- Pintea, C-M. Advances in Bio-inspired Computing for Combinatorial Optimization Problem. Intelligent Systems Reference Library. Springer. 2014. ISBN .
Xarici keçidlər
| ]- Journal of Combinatorial Optimization
- The Aussois Combinatorial Optimization Workshop
- Java Combinatorial Optimization Platform (open source code)
- Why is scheduling people hard?
- Complexity classes for optimization problems / Stefan Kugele
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Cekili Minimum ehateli agac tapmaq kombinatorial optimallasdirma ile bagli umumi problemdir Kombinatorial optimallasdirma riyaziyyatin ve bir sahesi olub diskret obyektler uzerinde optimal hellerin tapilmasi ile mesgul olur Bu sahede esas meqsed sonlu ve ya sayilabilen coxluq daxilinde mumkun variantlardan en yaxsisini maksimum ve ya minimum deyerlini secmekdir Kombinatorial optimallasdirma hem nezeri hem de praktik baximdan muhum ehemiyyete malikdir O muxtelif sahelerde komputer elmleri neqliyyat telekommunikasiya senaye muhendisliyi ve bioinformatika kimi istiqametlerde tetbiq olunur Kombinatorial optimallasdirmada asagidaki esas anlayislar istifade olunur Axtaris sahesi mumkun hellerin teskil etdiyi coxluq Meqsed funksiyasi her bir mumkun helle uygun qiymet veren funksiya bu funksiya maksimumlasdirilir ve ya minimumlasdirilir Mehdudiyyetler hell variantlarinin mueyyen sertlere cavab vermesini temin eden qaydalar Tarixi span Kombinatorial optimallasdirma anlayisi riyaziyyatin ve emeliyyatlar tedqiqinin inkisafi ile paralel olaraq XX esrin birinci yarisinda formalasmaga baslamisdir Onun elmi esaslari 1736 ci ilde Konigsberq korpuleri problemi ile baslatdigi qraf nezeriyyesinde qoyulmusdur Bu problem muasir qraf nezeriyyesinin ve dolayisi ile kombinatorial optimallasdirmanin ilkin numunesi hesab olunur XX esrin evvellerinde terefinden 1947 ci ilde teklif olunmus ve xetti proqramlasdirma sahesinde aparilan tedqiqatlar kombinatorial meselelerin deqiq ve semereli helli yollarini acdi 1950 ci illerde terefinden hazirlanmis Macar alqoritmi ve nezeri neticeleri assignment problem kimi konkret meselelerin optimal hellinde donus noqtesi oldu 1960 1970 ci illerde R Bellman terefinden ve muxtelif teklif edildi Bu dovr hem de ve hesablama murekkebliyi nezeriyyesi kimi anlayislarin riyaziyyat ve komputer elmlerine daxil olmasi ile elametdardir Kombinatorial optimallasdirma meselelerinin coxunun NP cetin oldugu subut edilenden sonra daha semereli ve praktik hell yollarinin axtarisina baslanildi 1980 ci illerden etibaren maraq artmaga basladi ve diger metodlar real vaxt ve boyuk hecmli meselelerin yaxin optimallasdirilmis hellini tapmaq ucun istifade olunmaga baslandi XXI esrde kombinatorial optimallasdirma suni intellekt masin oyrenmesi ve bioinformatika sahelerinde muhum alete cevrilmisdir Bu sahe hem nezeri tedqiqatlarin hem de praktiki tetbiqlerin merkezinde dayanaraq daim inkisaf edir Numuneler span Kombinatorial optimallasdirmanin en meshur meseleleri asagidakilardir ing assignment problem ing Travelling Salesman Problem TSP Alqoritmler span Kombinatorial optimallasdirma meselelerinin helli ucun muxtelif alqoritmler movcuddur Macar alqoritmi Greedy algorithms Hemcinin bax span Qraf nezeriyyesiIstinadlar span Cook William Optimal TSP Tours University of Waterloo 2016 22 iyul 2012 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 12 may 2025 Information on the largest TSP instances solved to date Beasley J E Integer programming lecture notes 16 oktyabr 2022 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 12 may 2025 Cook William J Cunningham William H Pulleyblank William R Schrijver Alexander Combinatorial Optimization Wiley 1997 ISBN 0 471 55894 X Crescenzi Pierluigi Kann Viggo Halldorsson Magnus Karpinski Marek Woeginger Gerhard redaktorlar A Compendium of NP Optimization Problems 5 aprel 2007 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 12 may 2025 This is a continuously updated catalog of approximability results for NP optimization problems Das Arnab Chakrabarti Bikas K redaktorlar Quantum Annealing and Related Optimization Methods Lecture Notes in Physics 679 Springer 2005 Bibcode 2005qnro book D ISBN 978 3 540 27987 7 Das Arnab Chakrabarti Bikas K Colloquium Quantum annealing and analog quantum computation Rev Mod Phys 80 3 2008 1061 arXiv 0801 2193 Bibcode 2008RvMP 80 1061D CiteSeerX 10 1 1 563 9990 doi 10 1103 RevModPhys 80 1061 Lee Jon A First Course in Combinatorial Optimization Cambridge University Press 2004 ISBN 0 521 01012 8 Lawler Eugene Combinatorial Optimization Networks and Matroids Dover 2001 ISBN 0 486 41453 1 Schrijver Alexander On the history of combinatorial optimization till 1960 PDF Aardal K Nemhauser G L Weismantel R redaktorlar Handbook of Discrete Optimization Elsevier 2005 1 68 24 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 12 may 2025 Papadimitriou Christos H Steiglitz Kenneth Combinatorial Optimization Algorithms and Complexity Dover iyul 1998 ISBN 0 486 40258 4 Schrijver Alexander Combinatorial Optimization Polyhedra and Efficiency Algorithms and Combinatorics 24 Springer 2003 ISBN 9783540443896 Edebiyyat span Schrijver Alexander A Course in Combinatorial Optimization PDF 1 fevral 2006 Sierksma Gerard Ghosh Diptesh Networks in Action Text and Computer Exercises in Network Optimization Springer 2010 ISBN 978 1 4419 5512 8 Gerard Sierksma Yori Zwols Linear and Integer Optimization Theory and Practice CRC Press 2015 ISBN 978 1 498 71016 9 Pintea C M Advances in Bio inspired Computing for Combinatorial Optimization Problem Intelligent Systems Reference Library Springer 2014 ISBN 978 3 642 40178 7 Xarici kecidler span Vikianbarda Kombinatorial optimallasdirma ile elaqeli mediafayllar var Journal of Combinatorial Optimization The Aussois Combinatorial Optimization Workshop Java Combinatorial Optimization Platform open source code Why is scheduling people hard Complexity classes for optimization problems Stefan Kugele Normativ yoxlamaMicrosoft 52692508 NKC ph359633 Kateqoriyalar Kombinatorika