fbpx
Wikipedia

Katolikos Viro

Avqust 30, 2021

Katolikos Viro (630) — Alban katolikoslarından biri. Katolikoslar siyahısında adı 14-cü yerdə çəkilir.

Katolikos Viro
Vəfat tarixi 630

Həyatı

Sasani-Bizans müharibəsindən istifadə edən Albaniyanın əhalisi 603–604-cu illərdə Sasani hakimiyyətinə qarşı üsyan qaldırdı. Üsyan Sasani şahı II Xosrov (591–628) tərəfindən amansızcasına yatırıldı. Bir çox görkəmli alban zadəganları öldürüldü və əsir düşdü. Yalnız alban katalikosu Viro (595–630) şahənşahın xristian arvadı Şirinin himayəsi sayəsində sağ qaldı. Şahzadə Şirin " çoxlu cəhdlərdən sonra onun (Viro) həyatını bəxşiş kimi şahdan aldı". Lakin buna baxmayaraq II Xosrov belə bir şərt qoydu ki, Viro ömrünün sonunadək "öz ölkəsinə qayıtmasın və sarayda nəzarət altında qalsın. O,(Xosrov) Vironun patriarx gəlirini əlindən almadı və onu katolikos titulundan məhrum etmədi".

Katalikos Viro ev dustağı ikən II Xosrovdan Mehranilər sülaləsindən olan alban knyazlarına "Girdiman hakimləri və Albaniya knyazları" titulu verilməsi barədə fərman ala bilmişdir.

II Qubad hakimiyyətə gələndən sonra yerli alban hakimləri birlikdə (onların əksəri öldürülmüş, bəziləri isə ölkədən sürgün edilmişdir) üsyanda günahlandırılan və 25 illik həbsdə qalan alban katalikosu Viro azad oldu. Sarayı tərk edib vətəninə gələn Viro öz tabeliyində olan kilsələrin qarşısında səcdə edib, qapı və döşəmələrini qucaqladı, sel kimi göz yaşı axıdıb diz üstə yerdə süründü. O, yerdən qalxıb ruhlanaraq yanındakılara da təskinlik verir və Allaha şükür edirdi ki, şirin pəncəsindən onu qurtarıb ona imkan verib ki, o yenə də öz kilsələrinin tağ-tavanlarını görə bilsin.

Üçüncü Fars-Türk müharibəsi dövründə Böri Şada təslim olmuşdu.

Viroya elə gəlirdi ki, bərk ayaqda qaçmış olan canişin Sema, İrandan böyük bir ordu götürüb onun köməyinə gələcəkdir. Lakin onun bu ümidi boşa çıxdı. Başı tac uğrunda mübarizəyə qarışmış Sasani hökmdarları Azərbaycanı tamamilə yaddan çıxarmışdılar. Ona görə də Viro ölkəni xilas etmək üçün xəzərlərlə danışıq aparmağa başladı. Xəzərlərlə danışıqla yanaşı Viro xüsusi qasid vasitəsilə İrana məktub göndərib, onlardan kömək istədi.

Şahdan cavab gələnə qədər Viro düşmənin elçilərini öz yanında saxladı, onlara bir qədər gümüş verib müxtəlif bəhanələrlə ləngitdi. Bəzən onlara: "Mən ölkənin bütün əyanlarını və bütün vilayətlərini çağırıb onlarla birlikdə sizin çarınıza cavab məktubunu yazacağam"- deyir, bəzəndə:" Onların hamısının gəlməsinə ehtiyac da yoxdur. Mən özüm çarınıza layiq məktub yazıb qiymətli hədiyyələrlə birlikdə göndərərəm"- deyirdi.

Xəzərlər Vironun taktikasını tez başa düşdulər, buna görə də danışıqları kəsib Albaniyadakı müxtəlif vilayət və kəndləri, su axarı və çayları, bulaq və meşələri, dağ və dərələri qabaqcadan püşk ilə öz aralarında bölüşdürdülər və hamılıqla müəyyən bir vaxtda dağıdıcı basqınlarına başladılar.

"Düşmənlərin basqınına keçilməz Artsak vilayətinin qayalı dağları və daşlı dərələri də dözə bilmədi. Bizim gunahlarımız ağır yolları onlar üçün yüngül etdi və onların atları büdrəmədən dağları asanliqla aşırdılar. Düşmənlər katalikosa çatıb oxlarını ona tərəf tuşladılar. Lakin öz ilə daşıdığı müqəddəs xaçın anılmaz bərəkəti onu düşmənlərdən qorudu və o gün ona düşmən əli dəymədi"

Yenə də onun yanına Xəzər elçiləri gəlib ona Şadın bu sözlərini çatdırdılar: "Mənim dediklərimə əməl etsən onda sən özün də, sənin ölkən də və ölkəndə kim sağ qalıbsa- hamınız xilas olunarsınız. Əgər rədd cavabını versən, onda mənim əmrimlə səni tutub istəyindən asılı olmayaraq yanıma gətirəcəklər"

Şadın bu hədəsinə cavab olaraq Viro ölkəni talan və qarətlərdən qurtarmaq məqsədi ilə zadəganları, vilayət başçılarını, ordu başçılarını, din xadimlərini və başqalarını Caraberd qalasına ( qala Torağaçay çayının Tərtər çayına töküldüyü yerdə çay səthindən təxminən 1500 m hündürlükdə bina edilmişdir. Xarabalığı Ağdərə rayonunun Çardaxlı kəndi yaxınlığındadır.) toplayıb, yığıncaq keçirdi.Yığıncaqda ölkənin taleyi həll olunurdu. Məsələ kəskin idi. Ya ölkəni tabe etmək, yaxud da ciddi müdafiə tədbirləri görmək lazım idi. Hərtərəfli müzakirədən sonra qüvvələrin nisbətini ölçüb-biçdikdən sonra məclis iştirakçıları Vironun təklifi ilə ölkəni, əhalini amansız qırğından xilas etmək üçün məsələnin sülh yolu ilə həllini qərara aldılar.

Viro toplananların hər birinə təklif etdi ki, öz maddi vəziyyətinə uyğun olaraq onun yanına "qızıl, gümüş və paltar" gətirsinlər, həm də xəbərdarlıq etdi ki, hər kəs xəsislik edib öz sərvətini gizlətməsin, çünki Albaniyanın müqəddaratı həll olunurdu.(1, səh 52) Elə həmin gün böyük hədiyyələr yığan Viro, bir dəstə adlı-sanlı adamla Şadın hüzuruna getmək qərarına gəldi. Bu zaman Şad və onun qoşunu Bərdə şəhəri yaxınlığında məskən salmışdı. Vironun gəlişini eşidən Şad ona təntənəli qəbul düzəltdi. Danışıqlar zamanı Şad xəzərlər tərəfindən əsir alınmış çoxlu kişi və qadınları, hətta erməni və gürcü əsirlərini belə azad etdirdi.

Danışıqlar zamanı Şad katalikos Viroya bu sözləri dedi: "Sənin ölkənə bir basqınıma görə mən sənə əsirlərlə və mal-qara ilə iki qat verəcəyəm. Çünki mənim atam bu üç ölkəni – Albaniyanı, Lpini və Çolanı əbədi olaraq almışdır"

Xəzərlərin Albaniya üzərinə etdikləri dağıdıcı basqınlar nəticəsində ölkə demək olar ki, tamamilə dağıdılmış, yerli əhali isə bu dağıntıdan əziyyət çəkirdi. Bunun da məntiqi nəticəsi olaraq ölkəni aclıq və xəstəlik bürüdü və bu da ölkəyə böyük fəlakətlər gətirdi. Bu mənbədə belə qeyd olunur:

"O zaman hər şeyi didib parçalayan siçovullar gəlib ayaqlarımız altında qaynaşır, tarlalarımızın bütün məhsulunu və bütün bitkiləri yəyib həzm edirdilər. Sonra üç qəddar sərkərdə- Aclıq, Taun və Ölüm birləşib, əlbir hücum edərək insanları məhv edib biçirdilər və heç bir adam son təsəllisinə, günahlarının bağışlanmasına layiq görülmədi, çünki Taun mane olur, Aclıq əzir və Ölüm isə boğurdu"

Ölümü

Katalikos Viro 630-cu ildəki epidemiya zamanı öldü. Bu haqda Mxitar Qoş yazır:Xeyirxahlığı ilə parlayan pak insan Katolikos Vironun həyatı bu cür sona çatdı.

Teoloji mövqeyi

Albaniya kilsəsi məhz katolikos Vironun hökmranlığı dövründən etibarən Xalkedon kilsə yığıncağı mövqeyində idi. Buradan aydın görünür ki, xristianlıq Albaniyada yayıldığı zamanlarda yerli əhali antixalkedon (monofizit) dini etiqadına inam bəsləmişlər.

Şəxsi keyfiyyəti

Viro dahi və müdrik bir insan olub fəlsəfənin mahir bilicisi kimi tanınırdı. Şaha və əyanlara müdrik nəsihətlər verməkdə onun dili sürətlə yazan bir qələm idi. Onun sadə və təvazökar danışığı əyanların xidmətçiləri və sadə insanlar tərəfindən çox asan başa düşülürdü. O, filosoflar kimi danışır və onların nəsihətamiz ibarələrindən statlar gətirirdi. Mirvari saf qızıl sapına düzüldüyü kimi o öz hikmətli sözlərini şifahi şəkildə deyirdi. O, II Xosrovun sarayında qaldığı 25 illik dustaqlıq illərində fars dilinə tərcüməni böyük məharətlə və bacarıqla mənimsəmişdi.

Mənbə

  • Fəridə Məmmədova-"Qafqaz Albaniyasının siyasi tarixi və tarixi coğrafiyası"Bakı,1993
  • Musa Kalankatlı-Alban ölkəsinin tarixi
  • Mxitar Qoş-Alban salnamələri
  • Məktublar kitabı
  • N.Akinyan-Kwrion katolikosi Wroç
  • N.Akinyan-Wiroç katalikosi Aluaniç
  • Kirakos Gəncəli-Tarix
  • Ziya Bünyadov-Azərbaycan VII-IX əsrlərdə
  • Акиньян.Н "Виро, каталикос Албании ". Андес Амсореа- Вена, 1954
  • Мовсес Каланкатуаци " История страны Алуанк " (перевод Смбатяна .Ш.В) –Ереван, 1984
  • Тревер.К.В "Очерки по истории и культуре Кавказской Албании"- М,-Л, 1959
  • Göyüşov.R.B "Qarabağın keçmişinə səyahət"- Bakı, 1993
  • Себеос "История"- Ереван, 1939

İstinadlar

SƏLƏF
Katolikos Abbas 		  Viro
596 — 630 		  XƏLƏF
Katolikos II Zəkəriyyə

Avqust 30, 2021
katolikos, viro, alban, katolikoslarından, biri, katolikoslar, siyahısında, adı, yerdə, çəkilir, vəfat, tarixi, mündəricat, həyatı, ölümü, teoloji, mövqeyi, şəxsi, keyfiyyəti, mənbə, istinadlarhəyatı, redaktəsasani, bizans, müharibəsindən, istifadə, edən, alba. Katolikos Viro 630 Alban katolikoslarindan biri Katolikoslar siyahisinda adi 14 cu yerde cekilir Katolikos ViroVefat tarixi 630 Mundericat 1 Heyati 2 Olumu 3 Teoloji movqeyi 4 Sexsi keyfiyyeti 5 Menbe 6 IstinadlarHeyati RedakteSasani Bizans muharibesinden istifade eden Albaniyanin ehalisi 603 604 cu illerde Sasani hakimiyyetine qarsi usyan qaldirdi Usyan Sasani sahi II Xosrov 591 628 terefinden amansizcasina yatirildi Bir cox gorkemli alban zadeganlari olduruldu ve esir dusdu Yalniz alban katalikosu Viro 595 630 sahensahin xristian arvadi Sirinin himayesi sayesinde sag qaldi Sahzade Sirin coxlu cehdlerden sonra onun Viro heyatini bexsis kimi sahdan aldi Lakin buna baxmayaraq II Xosrov bele bir sert qoydu ki Viro omrunun sonunadek oz olkesine qayitmasin ve sarayda nezaret altinda qalsin O Xosrov Vironun patriarx gelirini elinden almadi ve onu katolikos titulundan mehrum etmedi Katalikos Viro ev dustagi iken II Xosrovdan Mehraniler sulalesinden olan alban knyazlarina Girdiman hakimleri ve Albaniya knyazlari titulu verilmesi barede ferman ala bilmisdir II Qubad hakimiyyete gelenden sonra yerli alban hakimleri birlikde onlarin ekseri oldurulmus bezileri ise olkeden surgun edilmisdir usyanda gunahlandirilan ve 25 illik hebsde qalan alban katalikosu Viro azad oldu Sarayi terk edib vetenine gelen Viro oz tabeliyinde olan kilselerin qarsisinda secde edib qapi ve dosemelerini qucaqladi sel kimi goz yasi axidib diz uste yerde surundu O yerden qalxib ruhlanaraq yanindakilara da teskinlik verir ve Allaha sukur edirdi ki sirin pencesinden onu qurtarib ona imkan verib ki o yene de oz kilselerinin tag tavanlarini gore bilsin Ucuncu Fars Turk muharibesi dovrunde Bori Sada teslim olmusdu Viroya ele gelirdi ki berk ayaqda qacmis olan canisin Sema Irandan boyuk bir ordu goturub onun komeyine gelecekdir Lakin onun bu umidi bosa cixdi Basi tac ugrunda mubarizeye qarismis Sasani hokmdarlari Azerbaycani tamamile yaddan cixarmisdilar Ona gore de Viro olkeni xilas etmek ucun xezerlerle danisiq aparmaga basladi Xezerlerle danisiqla yanasi Viro xususi qasid vasitesile Irana mektub gonderib onlardan komek istedi Sahdan cavab gelene qeder Viro dusmenin elcilerini oz yaninda saxladi onlara bir qeder gumus verib muxtelif behanelerle lengitdi Bezen onlara Men olkenin butun eyanlarini ve butun vilayetlerini cagirib onlarla birlikde sizin cariniza cavab mektubunu yazacagam deyir bezende Onlarin hamisinin gelmesine ehtiyac da yoxdur Men ozum cariniza layiq mektub yazib qiymetli hediyyelerle birlikde gondererem deyirdi Xezerler Vironun taktikasini tez basa dusduler buna gore de danisiqlari kesib Albaniyadaki muxtelif vilayet ve kendleri su axari ve caylari bulaq ve meseleri dag ve dereleri qabaqcadan pusk ile oz aralarinda bolusdurduler ve hamiliqla mueyyen bir vaxtda dagidici basqinlarina basladilar Dusmenlerin basqinina kecilmez Artsak vilayetinin qayali daglari ve dasli dereleri de doze bilmedi Bizim gunahlarimiz agir yollari onlar ucun yungul etdi ve onlarin atlari budremeden daglari asanliqla asirdilar Dusmenler katalikosa catib oxlarini ona teref tusladilar Lakin oz ile dasidigi muqeddes xacin anilmaz bereketi onu dusmenlerden qorudu ve o gun ona dusmen eli deymedi Yene de onun yanina Xezer elcileri gelib ona Sadin bu sozlerini catdirdilar Menim dediklerime emel etsen onda sen ozun de senin olken de ve olkende kim sag qalibsa haminiz xilas olunarsiniz Eger redd cavabini versen onda menim emrimle seni tutub isteyinden asili olmayaraq yanima getirecekler Sadin bu hedesine cavab olaraq Viro olkeni talan ve qaretlerden qurtarmaq meqsedi ile zadeganlari vilayet bascilarini ordu bascilarini din xadimlerini ve basqalarini Caraberd qalasina qala Toragacay cayinin Terter cayina tokulduyu yerde cay sethinden texminen 1500 m hundurlukde bina edilmisdir Xarabaligi Agdere rayonunun Cardaxli kendi yaxinligindadir toplayib yigincaq kecirdi Yigincaqda olkenin taleyi hell olunurdu Mesele keskin idi Ya olkeni tabe etmek yaxud da ciddi mudafie tedbirleri gormek lazim idi Herterefli muzakireden sonra quvvelerin nisbetini olcub bicdikden sonra meclis istirakcilari Vironun teklifi ile olkeni ehalini amansiz qirgindan xilas etmek ucun meselenin sulh yolu ile hellini qerara aldilar Viro toplananlarin her birine teklif etdi ki oz maddi veziyyetine uygun olaraq onun yanina qizil gumus ve paltar getirsinler hem de xeberdarliq etdi ki her kes xesislik edib oz servetini gizletmesin cunki Albaniyanin muqeddarati hell olunurdu 1 seh 52 Ele hemin gun boyuk hediyyeler yigan Viro bir deste adli sanli adamla Sadin huzuruna getmek qerarina geldi Bu zaman Sad ve onun qosunu Berde seheri yaxinliginda mesken salmisdi Vironun gelisini esiden Sad ona tenteneli qebul duzeltdi Danisiqlar zamani Sad xezerler terefinden esir alinmis coxlu kisi ve qadinlari hetta ermeni ve gurcu esirlerini bele azad etdirdi Danisiqlar zamani Sad katalikos Viroya bu sozleri dedi Senin olkene bir basqinima gore men sene esirlerle ve mal qara ile iki qat vereceyem Cunki menim atam bu uc olkeni Albaniyani Lpini ve Colani ebedi olaraq almisdir Xezerlerin Albaniya uzerine etdikleri dagidici basqinlar neticesinde olke demek olar ki tamamile dagidilmis yerli ehali ise bu dagintidan eziyyet cekirdi Bunun da mentiqi neticesi olaraq olkeni acliq ve xestelik burudu ve bu da olkeye boyuk felaketler getirdi Bu menbede bele qeyd olunur O zaman her seyi didib parcalayan sicovullar gelib ayaqlarimiz altinda qaynasir tarlalarimizin butun mehsulunu ve butun bitkileri yeyib hezm edirdiler Sonra uc qeddar serkerde Acliq Taun ve Olum birlesib elbir hucum ederek insanlari mehv edib bicirdiler ve hec bir adam son tesellisine gunahlarinin bagislanmasina layiq gorulmedi cunki Taun mane olur Acliq ezir ve Olum ise bogurdu Olumu RedakteKatalikos Viro 630 cu ildeki epidemiya zamani oldu Bu haqda Mxitar Qos yazir Xeyirxahligi ile parlayan pak insan Katolikos Vironun heyati bu cur sona catdi Teoloji movqeyi RedakteAlbaniya kilsesi mehz katolikos Vironun hokmranligi dovrunden etibaren Xalkedon kilse yigincagi movqeyinde idi Buradan aydin gorunur ki xristianliq Albaniyada yayildigi zamanlarda yerli ehali antixalkedon monofizit dini etiqadina inam beslemisler Sexsi keyfiyyeti RedakteViro dahi ve mudrik bir insan olub felsefenin mahir bilicisi kimi taninirdi Saha ve eyanlara mudrik nesihetler vermekde onun dili suretle yazan bir qelem idi Onun sade ve tevazokar danisigi eyanlarin xidmetcileri ve sade insanlar terefinden cox asan basa dusulurdu O filosoflar kimi danisir ve onlarin nesihetamiz ibarelerinden statlar getirirdi Mirvari saf qizil sapina duzulduyu kimi o oz hikmetli sozlerini sifahi sekilde deyirdi O II Xosrovun sarayinda qaldigi 25 illik dustaqliq illerinde fars diline tercumeni boyuk meharetle ve bacariqla menimsemisdi Menbe RedakteFeride Memmedova Qafqaz Albaniyasinin siyasi tarixi ve tarixi cografiyasi Baki 1993 Musa Kalankatli Alban olkesinin tarixi Mxitar Qos Alban salnameleri Mektublar kitabi N Akinyan Kwrion katolikosi Wroc N Akinyan Wiroc katalikosi Aluanic Kirakos Genceli Tarix Ziya Bunyadov Azerbaycan VII IX esrlerde Akinyan N Viro katalikos Albanii Andes Amsorea Vena 1954 Movses Kalankatuaci Istoriya strany Aluank perevod Smbatyana Sh V Erevan 1984 Trever K V Ocherki po istorii i kulture Kavkazskoj Albanii M L 1959 Goyusov R B Qarabagin kecmisine seyahet Baki 1993 Sebeos Istoriya Erevan 1939Istinadlar RedakteSELEFKatolikos Abbas Viro596 630 XELEFKatolikos II ZekeriyyeMenbe https az wikipedia org w index php title Katolikos Viro amp oldid 6080249, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.