Karib böhranı və ya digər adı ilə Kuba raket böhranıSSRİ ilə ABŞ arasında ABŞ-a məxsus ballistik raketlərin İtaliya və Türkiyədə yerləşdirilməsi, həmçinin buna cavab olaraq Sovet raketlərinin Kubada yerləşdirilməsi nəticəsində 16-28 oktyabr 1962-ci il tarixləri aralığında meydana gələn gərginlikdir. Bu qarşıdurma Soyuq müharibə ərzində genişmiqyaslı nüvə müharibəsinin başlamasına yol açacaq ən yaxın münaqişə olaraq da tanınır. Kubalılar bu böhranı "oktyabr böhranı" adlandırırlar (SSRİ-də baş verən oktyabr inqilabı ilə eyniləşdirmək istəyi olaraq). ABŞ-da "Kuba raket böhranı" (ing. Cuban missile crisis) terminidən istifadə olunur. Soyuq müharibə dövrü çəkişmələrin kifayət qədər qızdığı və bir mənada yer üzünün nüvə fəlakətindən döndüyü Karib böhranı, şübhəsiz dünya siyasi tarixinin yaxın dövrdə baş verən ən vacib hadisələrindən biridir. Bu yazıda Karib böhranı əvvəlində baş verən hadisələr və bu gərgin vəziyyətdə ABŞ və SSRİ-nin yeritdiyi strategiyaları və bu hadisənin nəticələrini qısaca incələməyə çalışacağıq.
Manhatan layihəsi ilə dünyada ilk dəfə nüvə silahını istehsal edən ABŞ, bu silahı Yaponiyada 2 dəfə sınamaqdan çəkinməmiş və böyük bir faciəyə yol açmışdır. 1945-ci il avqustun 6-da Xirosimaya, avqustun 9-da Naqasakiyə atılan bombaların nəticəsində 250.000 insan həyatını itirmiş, bu bölgələrdəki təsirləri on illər boyunca silinməyəcək kimyəvi-bioloji zərərlər buraxmışdır. ABŞ-ın atom bombası riskinin gözə almasının əsl səbəbləri Yaponiyanın işğalını asanlaşdırmaq və o vaxtlarda Yaponiyaya hələ də müharibə etməmiş olan Sovet Birliyinə bu dəhşətli silahla dünya liderliyinin onda olduğu mesajını vermək istəməsi idi. Müharibənin sonrasında Sovet Birliyinin nüvə silahı və atom bombalarının dünya səviyyəsində yox edilməsi mövzusunda verdiyi təklif ABŞ tərəfindən rədd edilmiş və bu səbəblə Sovet Birliyi də öz təhlükəsizlik strategiyasını inkişaf etdirərək nüvə proqramını 4 il içərsində uğurla sınamağa başlamışdır.
ABŞ və SSRİ arasında soyuq savaşın gedərək kəskinləşdiyi 1950-ci illərdə hər 2 ölkə təsir dairələrindəki coğrafiyalarda öz imkanları çərçivəsində əsgəri, iqtisadi və siyasi birliklər yerləşdirmiş, nəticədə dünya 2 qütblü bir vəziyyətə gəlmişdir. ABŞSSRİ-nin Çində və Koreyada kommunist dövlət qurması sonrasında Asiyada kommunizmin daha çox yayılmasından olduqca narahat olmağa başlamışdır. Daha da ötəsi Stalin Qərbi Avropanı Sovet birliyinin təsiri altına sala bilmişdir. Ancaq ABŞ bütün bu irəliləyişlərə baxmayaraq heç gözləmədiyi şey, burnunun dibində yeni bir sosialist dövrünün və yeni bir sosialist ölkənin qurulması oldu.
Böhranın baş vermə səbəbləri
ABŞ-lı iş adamlarının və çox mühüm kapitalların yatırıldığı o dövrdə qumar və mafia cənnəti olaraq bilinən Fulgencio Batistanın prezident olduğu Kubada yaşanan rejim- əvvəllərdə rejimin lideri Fidel Kastronun ideolojik cizgisi dəqiq olmasa da, daha sonra gedərək artan antiimperalist və sosialist hərəkətləri səbəbiylə Amerikanı narahat etməyə başlamışdır. Fidel Kastro, Che Guevara və inqilabçı dostlarının 1953-ci iyulun 26 tarixindəki Moncada Kışlasına etdikləri uğursuz hücumla başlayan hərəkatlari, 1957 il mayın 28-də Uveroda bir qarnizona edilən uğurlu hücumla sürətlənmiş və 1959 il yanvarın 1-də xalqın alqışları ilə Havanaya girən Kastro və 300 qarilla dostu diktator Batıstayı hakimiyyətdən salaraq Kuba rejimini yaratmışdır. Kastro bu rejimi yaradarkən idolojik cizgisi dəqiq deyildi. Nüvələr bəhanə idi, əsl hədəf Kastro rejimi idi.
Böhranın başlaması
Gedərək daha sosialist bir cizgiyə çevrilən və Sovet Birliyi ilə əlaqələrini genişləndirən Fidel KastroAmerika tərəfindən ona qarşı olan embarqo, sui-qəsd və savaş təhdidlərinə qarşı hayatda qala bilmək üçün Sovet Birliyindən daha çox kömək istəyirdi. Fidel Kastronun o dövrdəki zəifliyindən faydalanmaq istəyən Con Kennedi idarəçiliyi və CİA, rejimə qarşı olan maraqlı planı ilə Fidel Kastronu hakimiyyətdən salmaq istədi. Domuzlar Körfəzi Çikartması olaraq tanınan bu plan 1961-ci il aprelin 17-də üsyan qaldıran 1500-ə qədər Amerikan Kubalısı, Kuba ordusu və rejimə sahib çıxan xalq tərəfindən asanlıqla yatırıldı. ABŞ kiçik bir ölkə qarşısında biabır olmuşdu.
Nüvələrin yerləşdirilməsi
A U.S. Navy P-2H Neptune of VP-18 flying over Soviet freighter Kasimov with crated Il-28s on deck.
Elə bu vəziyyətdə Kubanın gec və ya tez devriləcəyini düşünən Sovet lideri Nikita Xruşov ani və çox fikirləşmədən verdiyi qərarla Kubaya Sovet nüvə silahlarının yerləşdirilməsi üçün əmr verdi. Əməliyyat gizli həyata keçiriləcək və dünya ictimaiyyətinə məlumat verilməyəcəkdi. Xruşovun planına görə beləcə Sovet Birliyi də sayca Amerikadan daha az nüvə başlığı olmasına baxmayaraq yaxın məsafə əldə etməsi ilə nüvə yarışında Amerikadan daha avantajlı bir mövqeyə keçəcəkdi. Ancaq Amerikanın cəsus təyyarələri Sovet nüvə mərkəzlərini tez bir zamanda müəyyən edir. Fidel Kastro bu krizin başlaması haqqında belə məlumat verir."Nüvə mərkəzlərini oktyabrın 16-da müəyyən etdilər. Çox hündürdən uçan bir Amerika U-2 cəsus təyyarəsi fırlanan rampaların fotoşəkillərini çəkir. Əslində nüvə başlıqlarının dəqiq yerini Amerikalılara Sovet gizli mərkəzindən Albay Oleg Penkovskinin verdiyi bilinir. U-2 bunları sonradan müəyyən edir. Kennedi həmin gün ayın 16-da xəbərdar edilir, kriz o vaxtdan başlanır."ABŞ-da seçki mübarizəsinin gücləndiyi dövrdə 1962-ci il oktyabrın 16-sı günü o dövrün Müdafiə naziri Robert McNamara Kubada nüvə mərkəzlərini göstərən fotoşəkilləri prezident Kennediyə göstərdi. Fotoşəkillərdən görünənə görə Sovetlərə məxsus nüvə başlıqları yerləşdirilməyə başlamış, amma atəşlənməyə hazır olmadığı üçün bəzi parçaların Kubaya gətirilməsi lazım idi.
Böhrandan çıxış yolları
Con Kennedi uzun sürən müzakirələrdən sonra Kubanındənizdən mühasirəyə alınmasına qərar verdi. ABŞ bu qərarı barədə BMT, AİB və NATO-dan məsləhət istəmədi və ya məlumat vermədi, sadəcə bu qərarından xəbərdar etməklə kifayətləndi. 1962-ci il oktyabrın 22-də embarqo həyata keçirilməyə başladı. Bu arada Atlantik okeanında Sovet gəmiləriKubaya yaxınlaşırdı. Bu gəmilər embarqoya əhəmiyyət verməsəydi, okeanda batıralacaqdı. Nikita Xruşşov ilk reaksiya olaraq hücum deyil, müdafiə silahı daşıdığı gəmilərin dayandırılması üçün əmr verməyəcəyini bildirdi. Bu qərar vəziyyəti daha da çətinləşdirdi. Nikita Xruşşov1962-ci il oktyabrın 27-də Con Kennediyə göndərdiyi məktubda ABŞ-ın Türkiyədəki nüvə mərkəzlərini sökdüyü təqdirdə (ABŞ 1959-ci ildə Türkiyə ilə razılaşmış, 1961-ci ildəTürkiyəyə Yupiter nüvələrini yerləşdirmiş, hansı ki, bu haqda məlumat Türk xalqına 40 il sonra veriləcəkdi.) SSRİ-nin də Kubadakıları sökəcəyini, Türkiyənin ərazi bütövlüyünə və müstəqilliyinə hörmət ediləcəyi, daxili işlərinə qarışmayacağı və işğal etməyəcəyini bildirmiş və Kubadakı nüvə mərkəzlərinin sökülməsinin əvəzində ABŞ-ın da eyni sözləri Kuba barədə verməsini demişdi. Prezident [[Con Kennedi isə həmin tarixli cavab məktubunda Kubadakı nüvələrin söküləcəyi təqdirdə Kubaya qarşı olan mühasirəyə son veriləcəyini və Kubanı işğal etməyəcəyi təminatını vermişdi. Ancaq Türkiyədəki nüvələrin sökülməsi mövzusunda kəskin bir razılıq verməkdən qaçınaraq "Dünyadakı gərginliyin yumşalması, məktubunuzda bildirdiyiniz digər silahlarla əlaqədar olaraq daha geniş müzakirə edə bilməmizə şərait yarada bilər." demişdir. ABŞ prezidenti Kennedi üçün əsas olan ABŞ-a qarşı olan təhdidin aradan qaldırılması idi. Yupiterlər haqqında isə daha sonra qərar verilə bilərdi.
Böhranın sona çatması
Xruşov ABŞ ilə müharibəni gözə almadığını və nüvə müharibəsinin dünyayı bir fəlakətə aparacağını bildiyi üçün Kubadakı silahları götürməsi əvəzində ABŞ-ın da Türkiyəyə yerləşdirdiyi Yupiter nüvə başlıqlarını götürməsini və Kubayı işğal etməyəcəyi mövzusunda açıqlama verməsini istəyirdi. Xruşovun qorxaq və məsuliyyətli addımlarından cəsarət alan Kennedi- "Onsuz da Türkiyəyə qoyduğumuz nüvələr köhnəlmişdi, 6 ay içərisində onları götürəcəkdik", "ABŞ-ın onsuz da Kubanı işğal etmək fikri olmamışdır" demişdir. Nəhayət dünyanın nüvə fəlakətinin mərkəzinə çevriləcəyi bu gərgin saat və günlərin sonunda Xruşov Kennedinin təklifini müsbət qarşılayır, ambarqo sona çatır və Kubadakı sovet gəmiləri geri çəkilir. Beləliklə, 1962-ci il Karib böhranı sona yetir.
Nəticələri
Karib böhranı bir az da qarışıq olaraq Soyuq müharibənin kuliminasiya nöqtəsinə çatdığı bir dövrdə "yumuşama" və "anlaşmaya" şərait yaratmışdı. Nüvə müharibəsinin başlaya biləcəyini başa düşən tərəflər bundan sonra daha təmkinli olacaqlardı.(belə ki, ABŞ Türkiyədəki Yupiter nüvə mərkəzlərini təzyiqsiz sökməyə başlamışdır)
Nato üzvləri, daha doğrusu NATO-nun Avropa qanadı belə böyük bir böhranda (hətta onları təhlükəyə atan vəziyyət olsa da) fikirlərinin nəzərə alınmayacağını, ABŞ-ın təkbaşına hərəkət edəcəyini başa düşmüşlərdi.
SSRi-də Xruşşov məsuliyyətsizlikdə günahlandırmaqla iqtidardan salındı. Bu böhran o dövrdəki 2 qütblü dünya düzülüşünə, blokları təşkil edən dövlətlər arasındakı münasibətlərə təsir etdi. Şərq blokunda Çin-Sovet münasibətlərində qarışıqlıq yarandı.
Qərb blokunda Fransa 2 super dövlət arasında körpü quraraq "Qərbi Avropa" əməliyyatına başladı və ABŞ ilə əlaqələrinin inkişafı istiqamətində önəmli addımlar atmaqla öz nüvə proqramını yaratmağa başladı.
ABŞ və SSRİ böhrandan sonra nüvə silahlarının yayılmasının qarşısını almaq üçün 1963-ci ildə iyulun 5-də "Nüvə silahlarının sınaqdan keçirilməməsi barədə saziş" imzaladılar.(bu razılaşma atmosferdə, kosmos və dənizaltında nüvə silahlarını qadağan edirdi) Hər hansı bir böhran sırasında Vaşinqton və Moskva arasında birbaşa xəbərləşmə xəttinin qurulmasının vacibliyini ortaya çıxarmışdı. İki paytaxt arasında dərhal əlaqə saxlaya bilmək üçün telefon xətti qurulmuşdur.
Avqust 05, 2021
karib, böhranı, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, digər, adı, ilə, kuba, raket, böhranı, ssri, ilə, abş, arasında, abş, məxsus, ballistik, raketlərin, italiya, türkiyədə, ye. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Karib bohrani ve ya diger adi ile Kuba raket bohrani SSRI ile ABS arasinda ABS a mexsus ballistik raketlerin Italiya ve Turkiyede yerlesdirilmesi hemcinin buna cavab olaraq Sovet raketlerinin Kubada yerlesdirilmesi neticesinde 16 28 oktyabr 1962 ci il tarixleri araliginda meydana gelen gerginlikdir Bu qarsidurma Soyuq muharibe erzinde genismiqyasli nuve muharibesinin baslamasina yol acacaq en yaxin munaqise olaraq da taninir Kubalilar bu bohrani oktyabr bohrani adlandirirlar SSRI de bas veren oktyabr inqilabi ile eynilesdirmek isteyi olaraq ABS da Kuba raket bohrani ing Cuban missile crisis terminiden istifade olunur Soyuq muharibe dovru cekismelerin kifayet qeder qizdigi ve bir menada yer uzunun nuve felaketinden donduyu Karib bohrani subhesiz dunya siyasi tarixinin yaxin dovrde bas veren en vacib hadiselerinden biridir Bu yazida Karib bohrani evvelinde bas veren hadiseler ve bu gergin veziyyetde ABS ve SSRI nin yeritdiyi strategiyalari ve bu hadisenin neticelerini qisaca incelemeye calisacagiq Karib bohraniEsas munaqise Soyuq muharibeSovet Ittifaqina mexsus nuve basligina sahib ballistik raketTarix 16 28 oktyabr 1962 ci il Kubanin deniz blokadasi 20 noyabrda basa catdi Yeri KubaNeticesi Sovet Ittifaqina mexsus nuve raketleri Kubadan cixarildi ABS a mexsus nuve raketleri Turkiye ve Italiyadan cixarildi Birbasa provokasiya olmayacagi teqdirde ABS in hec vaxt Kubani isgal etmeyeceyine dair Sovet Ittifaqi ile ABS arasinda razilasma elde olundu ABS ve Sovet Ittifaqi arasinda nuve qaynar xetti yaradildiMunaqise terefleriSSRI KubaDestekleyenler Varsava Muqavilesi Teskilati ABSDestekleyenler NATOKomandan lar Nikita Xrussov Anastas Mikoyan Rodion Malinovski Issa Pliyev Georgi Abasvili Fidel Kastro Raul Kastro Ce Gevara Con Kennedi Robert Maknamara Maksvell Teylor Kertis Lemey Robert Kennedi Amintor Fanfani Culio Andreotti Camal GurselOlenler ve yaralananlarYoxdur 1 eded U 2 kesfiyyat teyyaresi itirildi1 olu Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Bohran erefesindeki veziyyet 2 Bohranin bas verme sebebleri 3 Bohranin baslamasi 4 Nuvelerin yerlesdirilmesi 5 Bohrandan cixis yollari 6 Bohranin sona catmasi 7 NeticeleriBohran erefesindeki veziyyet RedakteManhatan layihesi ile dunyada ilk defe nuve silahini istehsal eden ABS bu silahi Yaponiyada 2 defe sinamaqdan cekinmemis ve boyuk bir facieye yol acmisdir 1945 ci il avqustun 6 da Xirosimaya avqustun 9 da Naqasakiye atilan bombalarin neticesinde 250 000 insan heyatini itirmis bu bolgelerdeki tesirleri on iller boyunca silinmeyecek kimyevi bioloji zererler buraxmisdir ABS in atom bombasi riskinin goze almasinin esl sebebleri Yaponiyanin isgalini asanlasdirmaq ve o vaxtlarda Yaponiyaya hele de muharibe etmemis olan Sovet Birliyine bu dehsetli silahla dunya liderliyinin onda oldugu mesajini vermek istemesi idi Muharibenin sonrasinda Sovet Birliyinin nuve silahi ve atom bombalarinin dunya seviyyesinde yox edilmesi movzusunda verdiyi teklif ABS terefinden redd edilmis ve bu sebeble Sovet Birliyi de oz tehlukesizlik strategiyasini inkisaf etdirerek nuve proqramini 4 il icersinde ugurla sinamaga baslamisdir ABS ve SSRI arasinda soyuq savasin gederek keskinlesdiyi 1950 ci illerde her 2 olke tesir dairelerindeki cografiyalarda oz imkanlari cercivesinde esgeri iqtisadi ve siyasi birlikler yerlesdirmis neticede dunya 2 qutblu bir veziyyete gelmisdir ABS SSRI nin Cinde ve Koreyada kommunist dovlet qurmasi sonrasinda Asiyada kommunizmin daha cox yayilmasindan olduqca narahat olmaga baslamisdir Daha da otesi Stalin Qerbi Avropani Sovet birliyinin tesiri altina sala bilmisdir Ancaq ABS butun bu irelileyislere baxmayaraq hec gozlemediyi sey burnunun dibinde yeni bir sosialist dovrunun ve yeni bir sosialist olkenin qurulmasi oldu Bohranin bas verme sebebleri RedakteABS li is adamlarinin ve cox muhum kapitallarin yatirildigi o dovrde qumar ve mafia cenneti olaraq bilinen Fulgencio Batistanin prezident oldugu Kubada yasanan rejim evvellerde rejimin lideri Fidel Kastronun ideolojik cizgisi deqiq olmasa da daha sonra gederek artan antiimperalist ve sosialist hereketleri sebebiyle Amerikani narahat etmeye baslamisdir Fidel Kastro Che Guevara ve inqilabci dostlarinin 1953 ci iyulun 26 tarixindeki Moncada Kislasina etdikleri ugursuz hucumla baslayan herekatlari 1957 il mayin 28 de Uveroda bir qarnizona edilen ugurlu hucumla suretlenmis ve 1959 il yanvarin 1 de xalqin alqislari ile Havanaya giren Kastro ve 300 qarilla dostu diktator Batistayi hakimiyyetden salaraq Kuba rejimini yaratmisdir Kastro bu rejimi yaradarken idolojik cizgisi deqiq deyildi Nuveler behane idi esl hedef Kastro rejimi idi Bohranin baslamasi RedakteGederek daha sosialist bir cizgiye cevrilen ve Sovet Birliyi ile elaqelerini genislendiren Fidel Kastro Amerika terefinden ona qarsi olan embarqo sui qesd ve savas tehdidlerine qarsi hayatda qala bilmek ucun Sovet Birliyinden daha cox komek isteyirdi Fidel Kastronun o dovrdeki zeifliyinden faydalanmaq isteyen Con Kennedi idareciliyi ve CIA rejime qarsi olan maraqli plani ile Fidel Kastronu hakimiyyetden salmaq istedi Domuzlar Korfezi Cikartmasi olaraq taninan bu plan 1961 ci il aprelin 17 de usyan qaldiran 1500 e qeder Amerikan Kubalisi Kuba ordusu ve rejime sahib cixan xalq terefinden asanliqla yatirildi ABS kicik bir olke qarsisinda biabir olmusdu Nuvelerin yerlesdirilmesi Redakte A U S Navy P 2H Neptune of VP 18 flying over Soviet freighter Kasimov with crated Il 28s on deck Ele bu veziyyetde Kubanin gec ve ya tez devrileceyini dusunen Sovet lideri Nikita Xrusov ani ve cox fikirlesmeden verdiyi qerarla Kubaya Sovet nuve silahlarinin yerlesdirilmesi ucun emr verdi Emeliyyat gizli heyata kecirilecek ve dunya ictimaiyyetine melumat verilmeyecekdi Xrusovun planina gore belece Sovet Birliyi de sayca Amerikadan daha az nuve basligi olmasina baxmayaraq yaxin mesafe elde etmesi ile nuve yarisinda Amerikadan daha avantajli bir movqeye kececekdi Ancaq Amerikanin cesus teyyareleri Sovet nuve merkezlerini tez bir zamanda mueyyen edir Fidel Kastro bu krizin baslamasi haqqinda bele melumat verir Nuve merkezlerini oktyabrin 16 da mueyyen etdiler Cox hundurden ucan bir Amerika U 2 cesus teyyaresi firlanan rampalarin fotosekillerini cekir Eslinde nuve basliqlarinin deqiq yerini Amerikalilara Sovet gizli merkezinden Albay Oleg Penkovskinin verdiyi bilinir U 2 bunlari sonradan mueyyen edir Kennedi hemin gun ayin 16 da xeberdar edilir kriz o vaxtdan baslanir ABS da secki mubarizesinin guclendiyi dovrde 1962 ci il oktyabrin 16 si gunu o dovrun Mudafie naziri Robert McNamara Kubada nuve merkezlerini gosteren fotosekilleri prezident Kennediye gosterdi Fotosekillerden gorunene gore Sovetlere mexsus nuve basliqlari yerlesdirilmeye baslamis amma ateslenmeye hazir olmadigi ucun bezi parcalarin Kubaya getirilmesi lazim idi Bohrandan cixis yollari RedakteCon Kennedi uzun suren muzakirelerden sonra Kubanin denizden muhasireye alinmasina qerar verdi ABS bu qerari barede BMT AIB ve NATO dan meslehet istemedi ve ya melumat vermedi sadece bu qerarindan xeberdar etmekle kifayetlendi 1962 ci il oktyabrin 22 de embarqo heyata kecirilmeye basladi Bu arada Atlantik okeaninda Sovet gemileri Kubaya yaxinlasirdi Bu gemiler embarqoya ehemiyyet vermeseydi okeanda batiralacaqdi Nikita Xrussov ilk reaksiya olaraq hucum deyil mudafie silahi dasidigi gemilerin dayandirilmasi ucun emr vermeyeceyini bildirdi Bu qerar veziyyeti daha da cetinlesdirdi Nikita Xrussov 1962 ci il oktyabrin 27 de Con Kennediye gonderdiyi mektubda ABS in Turkiyedeki nuve merkezlerini sokduyu teqdirde ABS 1959 ci ilde Turkiye ile razilasmis 1961 ci ilde Turkiyeye Yupiter nuvelerini yerlesdirmis hansi ki bu haqda melumat Turk xalqina 40 il sonra verilecekdi SSRI nin de Kubadakilari sokeceyini Turkiyenin erazi butovluyune ve musteqilliyine hormet edileceyi daxili islerine qarismayacagi ve isgal etmeyeceyini bildirmis ve Kubadaki nuve merkezlerinin sokulmesinin evezinde ABS in da eyni sozleri Kuba barede vermesini demisdi Prezident Con Kennedi ise hemin tarixli cavab mektubunda Kubadaki nuvelerin sokuleceyi teqdirde Kubaya qarsi olan muhasireye son verileceyini ve Kubani isgal etmeyeceyi teminatini vermisdi Ancaq Turkiyedeki nuvelerin sokulmesi movzusunda keskin bir raziliq vermekden qacinaraq Dunyadaki gerginliyin yumsalmasi mektubunuzda bildirdiyiniz diger silahlarla elaqedar olaraq daha genis muzakire ede bilmemize serait yarada biler demisdir ABS prezidenti Kennedi ucun esas olan ABS a qarsi olan tehdidin aradan qaldirilmasi idi Yupiterler haqqinda ise daha sonra qerar verile bilerdi Bohranin sona catmasi RedakteXrusov ABS ile muharibeni goze almadigini ve nuve muharibesinin dunyayi bir felakete aparacagini bildiyi ucun Kubadaki silahlari goturmesi evezinde ABS in da Turkiyeye yerlesdirdiyi Yupiter nuve basliqlarini goturmesini ve Kubayi isgal etmeyeceyi movzusunda aciqlama vermesini isteyirdi Xrusovun qorxaq ve mesuliyyetli addimlarindan cesaret alan Kennedi Onsuz da Turkiyeye qoydugumuz nuveler kohnelmisdi 6 ay icerisinde onlari goturecekdik ABS in onsuz da Kubani isgal etmek fikri olmamisdir demisdir Nehayet dunyanin nuve felaketinin merkezine cevrileceyi bu gergin saat ve gunlerin sonunda Xrusov Kennedinin teklifini musbet qarsilayir ambarqo sona catir ve Kubadaki sovet gemileri geri cekilir Belelikle 1962 ci il Karib bohrani sona yetir Neticeleri RedakteKarib bohrani bir az da qarisiq olaraq Soyuq muharibenin kuliminasiya noqtesine catdigi bir dovrde yumusama ve anlasmaya serait yaratmisdi Nuve muharibesinin baslaya bileceyini basa dusen terefler bundan sonra daha temkinli olacaqlardi bele ki ABS Turkiyedeki Yupiter nuve merkezlerini tezyiqsiz sokmeye baslamisdir Nato uzvleri daha dogrusu NATO nun Avropa qanadi bele boyuk bir bohranda hetta onlari tehlukeye atan veziyyet olsa da fikirlerinin nezere alinmayacagini ABS in tekbasina hereket edeceyini basa dusmuslerdi SSRi de Xrussov mesuliyyetsizlikde gunahlandirmaqla iqtidardan salindi Bu bohran o dovrdeki 2 qutblu dunya duzulusune bloklari teskil eden dovletler arasindaki munasibetlere tesir etdi Serq blokunda Cin Sovet munasibetlerinde qarisiqliq yarandi Qerb blokunda Fransa 2 super dovlet arasinda korpu quraraq Qerbi Avropa emeliyyatina basladi ve ABS ile elaqelerinin inkisafi istiqametinde onemli addimlar atmaqla oz nuve proqramini yaratmaga basladi ABS ve SSRI bohrandan sonra nuve silahlarinin yayilmasinin qarsisini almaq ucun 1963 ci ilde iyulun 5 de Nuve silahlarinin sinaqdan kecirilmemesi barede sazis imzaladilar bu razilasma atmosferde kosmos ve denizaltinda nuve silahlarini qadagan edirdi Her hansi bir bohran sirasinda Vasinqton ve Moskva arasinda birbasa xeberlesme xettinin qurulmasinin vacibliyini ortaya cixarmisdi Iki paytaxt arasinda derhal elaqe saxlaya bilmek ucun telefon xetti qurulmusdur Menbe https az wikipedia org w index php title Karib bohrani amp oldid 5995922, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
