Kabarda-Balkarya Muxtar Sovet Sosialist Respublikası

Kabarda-Balkarya Muxtar Sovet Sosialist Respublikası və ya Kabarda-Balkarya MSSR - keçmiş Sovet İttifaqında Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikasının muxtar respublikası idi və əvvəlcə Dağ Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının tərkibində idi. Bölgə 16 yanvar 1922-ci ildə Dağ MSSR və 1 sentyabr 1921-ci ildə Kabarda-Balkarya Muxtar Vilayətindən ayrıldı. 5 dekabr 1936-cı ildə muxtar respublika oldu. 30 yanvar 1991-ci ildə Kabarda-Balkarya MSSR dövlət suverenliyini elan etdi. İndi Rusiya Federasiyasının federal subyekti olan Kabarda-Balkariya respublikasıdır. Kabarda-Balkarya MSSR Sovet İttifaqının mövcud olduğu dövrdə başqa heç bir suveren dövlətlə həmsərhəd deyildi.

Kabarda-Balkarya Muxtar Sovet Sosialist Respublikası
Paytaxtı	Nalçik
Tarixi
• Yaranması	5 dekabr 1936
• Süqutu	16 may 1992
Ərazisi
• Ümumi	12.470 km²

Çeçen-İnquş Muxtar Sovet Sosialist Respublikası kimi, Kabarda-Balkarya MSSR də iki millət tərəfindən bölüşdürüldü. Hər iki muxtar respublika Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikasının tərkibindədir və ruslar etnik çoxluğu təşkil edir.

Tarix

Rus, Osmanlı və Səfəvi imperiyaları bölgənin Rusiya nəzarətində olduğu 17-19-cu əsrlər arasında bölgə üçün mübarizə aparırdı. Bölgə oktyabr inqilabından sonra, 1921-ci ildə Rusiya Vətəndaş Müharibəsi dövründə Dağ Muxtar Sovet Sosialist Respublikasına qoşuldu. 1922-ci ildə Dağ MSSR-dən Kabarda-Balkarya Muxtar Vilayətinə ayrıldı və 5 dekabr 1936-cı ildə Kabarda-Balkarya Muxtar Sovet Sosialist Respublikası adlandırıldı.

1944-cü ildə Ali Sovet İosif Stalin balkarları Nasist Almaniyası ilə əməkdaşlıqda günahlandırdı və bütün əhalini Orta Asiyaya sürgün etdi. Stalin Baksan vadisini Gürcüstan SSR-ə verdi. Dövlətin adı Kabarda MSSR olaraq dəyişdirilərək "Balkar" sözü çıxarıldı. Balkar əhalisinə yalnız 1957-ci ildə Xruşşovun rəhbərliyi dövründə qayıtmağa icazə verildi, bu zaman respublikanın müharibədən əvvəlki adı bərpa edildi.

Coğrafiyası

Kabarda-Balkariya Muxtar Sovet Sosialist Respublikası Şimali Qafqaz dağlarında yerləşirdi. 12.500 km² bir ərazini əhatə etdi.

Çaylar

Respublikanın əsas çaylarına Terek çayı (623 km), Malka çayı (216 km), Baksan çayı (173 km), Urux çayı (104 km) və Çerek çayı (76 km) daxil idi.

Göllər

18,740 km² (7,240 kv m) sahə yalnız çay hövzələri ilə əhatə olunmuşdur. 100-dən çox göl sərhədlərdə yerləşir, baxmayaraq ki, bunların heç birində çox böyük səth sahəsi yoxdur. Göllərin çoxu buzlaq mənşəlidir və dağlarda yerləşir. Düzənlikdə yerləşən göllərə Tambukan gölü daxildir.

Dağlar

Elbrus dağı (5.642 m) vulkanikdir və Qafqazdakı ən yüksək zirvədir.

Digər böyük dağlara Diqtau dağı (5,402 m), Koşxatau dağı (5,151 m) və Şxara dağı (5.068 m) daxildir.

Ehtiyatlar

Meşə ehtiyatı ilə yanaşı, dəmir, molibden, qızıl, kömür, volfram və qurğuşun kimi mineralların çıxarılması Kabarda-Balkar MSSR-nin əsas sənayesini təşkil edirdi. Bölgədə də çoxlu miqdarda mineral su var.

Əhalisi

Əhalinin sayı

İl	Əhali, nəf.
1939	359 219
1959	420 115
1970	588 203
1979	674 605
1989	759 586

Əhalinin milli tərkibi

millət/il	1939	1959	1970	1979	1989
Ruslar	35,9 %	38,7 %	37,2 %	35,1 %	31,9 %
Kabardinlər	42,4 %	45,3 %	45,0 %	45,5 %	48,2 %
Balkarlar	11,3 %	8,1 %	8,7 %	9,0 %	9,4 %
Ukraynalılar	3,1 %	2,0 %	1,8 %	1,8 %	1,7 %
Almanlar	1,5 %	…	…	1,5 %	1,1 %
Osetinlər	1,3 %	1,5 %	1,6 %	1,5 %	1,3 %

İnzibati ərazi bölgüsü

17 yanvar 1979-cu ildə respublikaya 3 respublika tabeliyindəki şəhər və 8 rayon daxil idi.

• Respublika tabeli şəhərlər :

1. Nalçik
2. Proxladnı
3. Tırnıauz

• Rayonlar :

1. Baksan rayonu — mərkəzi; Baksan şəhəri
2. Zolski rayonu — mərkəzi; Zalukokoaje qəsəbəsi
3. Proxladnenski rayonu — mərkəzi; Proxladnı şəhəri
4. Terek rayonu — mərkəzi; Terek şəhəri
5. Urvan rayonu — mərkəzi; Nartkala şəhəri
6. Mayski rayonu — mərkəzi; Mayski şəhəri
7. Çerek rayonu — mərkəzi; Kaşxatau qəsəbəsi
8. Çeqem rayonu — mərkəzi; Çeqem qəsəbəsi

Həmçinin bax

• Şimali Osetiya Muxtar Sovet Sosialist Respublikası

İstinadlar

1. "Russian S.F.S.R. Autonomous Republics". İstifadə tarixi: 12 July 2011.
2. "BBC News - Kabardinio-Balkaria profile". BBC Online. 19 January 2011. İstifadə tarixi: 10 July 2011.
3. . Kommersant Publishing House. 6 June 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 July 2011.
4. "An article from The Columbia Electronic Encyclopedia". Columbia University Press. İstifadə tarixi: 13 July 2011.
5. "Всесоюзная перепись населения 1939 г."
6. "Всесоюзная перепись населения 1959 г." 2012-02-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-25.
7. "Всесоюзная перепись населения 1970 г." 2011-08-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-25.
8. "Всесоюзная перепись населения 1979 г." 2011-08-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-25.
9. "Всесоюзная перепись населения 1989 г."