Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Iduk Baş döyüşü — Çinlə İkinci Göytürk xaqanlığı arasında baş vermis döyüş.
| Iduk Baş döyüşü | |||
|---|---|---|---|
| Tarix | 702 | ||
| Yeri | Qansu vilayəti | ||
| Nəticəsi | İkinci Göytürk xaqanlığının qələbəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
Arxa plan
Tanq imperatoriçası Vu Zetianın qurduğu Zhou sülaləsi (690-705) və İkinci Göytürk xaqanlığı arasındakı döyüşlər 693-cü ildə Qapağan xaqan və Ayqucı Tonyukukun şimali Çinə axınları ilə başladı. Bu Göytürk-Tanq müharibəsinin müxtəlif səbəbləri var idi. Bunların əsasında Qapağan xaqanın dövləti gücləndirin böyütmə istəyi dururdu. Qapağan xaqanın bir qızını Vu Zetianın hakimiyyətdən uzaqlaşdırdığı Tanq xülaləsindən şahzadə ilə evləndirmək istəməsi, lakin Vu Zetianın bu istəyi geri çevirin, öz ailəsindən birini namizəd olaraq göndərməsi müharibə üçün yetərli bəhanəni yaratdı.
Döyüş
Edilən bir çox axından sonra 701 və 702-ci illərdə, yəni Kül Tigin 16 yaşında ikən, Göytürk ordusu şimali Şindəki Qansu bölgəsinin şimal-şəqinə axın təşkil etdi. Qumilyov ilə Giraudun bu hücumun Məvaraünnəhrə edildiyini irəli sürməsinə baxmayaraq, əksər tarixçilər hücum yerinin Qansu-Ordos bölgəsi olduğu fikirindədir. Bu hücuma Kül Tigin və Bilgə xaqan da qatılmışdılar. Orxon yazılarında Iduk Baş (Müqəddəs Yer) olaraq keçən yer də Göytürk ordusu Onq Tutuk komandanlığındakı 50 minlik Zhou ordusu ilə döyüşdü. Kül Tigin piyada olaraq döyüşdə iştirak etmiş və şəxsən Onq Tutukun qayınını öldürmüşdür. İbrahim Kafesoğlu və Giraud öldürülən şəxsin Onq Tutukun özü olduğunu irəli sürsələr də, bu iddianı sübut edə bilməmişlərdir. Qurbanının başını öz əlləri ilə kəsən Kül Tigin onu Qapağan xaqana təqdim etdi. Ardıyca Zhou ordusu darmadağın edildi. Hücumlar zamanı Çinlilər Köl Tigini ox yağışına salmışdılar. Zirehi (yarıq) və kaftan (yalama) yüzdən çox ox ilə vuruldu, lakin Köl Tiginin üzü və başı yaralanmadı. Gumilevə görə, üç hücumdan ikisi çox güman ki, baş oxu ilə püskürmüşdür; Ancaq üçüncü hücumda düşmən çaxnaşdı və Gök Türklər qaçanları süpürdü. Gök Türkləri çox güman ki, çox şey itirdilər, ancaq sayı ilə bağlı heç bir məlumatımız yoxdur; Tang ordusunun itkiləri də 6 min ilə 10 min arasındadır. Müharibədən sonra Şazha Zhongyi işdən çıxarıldı; qalib gələn Gök Türklər, digər tərəfdən Şimali Çindəki dövlətlərə axın etməyə davam etdilər.
Bu döyüşdən sonrakı 6 il ərzində bu iki qüvvə arasında iri döyüş baş vermədi və yalnız kiçik toqquşmalar baş verdi.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Sima Guang. Zizhi Tongjian. 1958. səh. 208.
- Gumilev Mystique. Biopolitics, Eurasianism, and the Construction. 2002. səh. 359.
- Cen. Department of Commerce Publications. I. 1958. səh. 325.
- Jiu Tangshu. Göktürkler Bölümü. 1975. səh. 194.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Iduk Bas doyusu Cinle Ikinci Goyturk xaqanligi arasinda bas vermis doyus Iduk Bas doyusuTarix 702Yeri Qansu vilayetiNeticesi Ikinci Goyturk xaqanliginin qelebesiMunaqise terefleriZhou sulalesi Ikinci Goyturk xaqanligiKomandan lar Onq Tutuk Qapagan xaqan Kul Tigin Bilge xaqanTereflerin quvvesi50 000 bilinmirArxa planTanq imperatoricasi Vu Zetianin qurdugu Zhou sulalesi 690 705 ve Ikinci Goyturk xaqanligi arasindaki doyusler 693 cu ilde Qapagan xaqan ve Ayquci Tonyukukun simali Cine axinlari ile basladi Bu Goyturk Tanq muharibesinin muxtelif sebebleri var idi Bunlarin esasinda Qapagan xaqanin dovleti guclendirin boyutme isteyi dururdu Qapagan xaqanin bir qizini Vu Zetianin hakimiyyetden uzaqlasdirdigi Tanq xulalesinden sahzade ile evlendirmek istemesi lakin Vu Zetianin bu isteyi geri cevirin oz ailesinden birini namized olaraq gondermesi muharibe ucun yeterli behaneni yaratdi DoyusEdilen bir cox axindan sonra 701 ve 702 ci illerde yeni Kul Tigin 16 yasinda iken Goyturk ordusu simali Sindeki Qansu bolgesinin simal seqine axin teskil etdi Qumilyov ile Giraudun bu hucumun Mevaraunnehre edildiyini ireli surmesine baxmayaraq ekser tarixciler hucum yerinin Qansu Ordos bolgesi oldugu fikirindedir Bu hucuma Kul Tigin ve Bilge xaqan da qatilmisdilar Orxon yazilarinda Iduk Bas Muqeddes Yer olaraq kecen yer de Goyturk ordusu Onq Tutuk komandanligindaki 50 minlik Zhou ordusu ile doyusdu Kul Tigin piyada olaraq doyusde istirak etmis ve sexsen Onq Tutukun qayinini oldurmusdur Ibrahim Kafesoglu ve Giraud oldurulen sexsin Onq Tutukun ozu oldugunu ireli surseler de bu iddiani subut ede bilmemislerdir Qurbaninin basini oz elleri ile kesen Kul Tigin onu Qapagan xaqana teqdim etdi Ardiyca Zhou ordusu darmadagin edildi Hucumlar zamani Cinliler Kol Tigini ox yagisina salmisdilar Zirehi yariq ve kaftan yalama yuzden cox ox ile vuruldu lakin Kol Tiginin uzu ve basi yaralanmadi Gumileve gore uc hucumdan ikisi cox guman ki bas oxu ile puskurmusdur Ancaq ucuncu hucumda dusmen caxnasdi ve Gok Turkler qacanlari supurdu Gok Turkleri cox guman ki cox sey itirdiler ancaq sayi ile bagli hec bir melumatimiz yoxdur Tang ordusunun itkileri de 6 min ile 10 min arasindadir Muharibeden sonra Sazha Zhongyi isden cixarildi qalib gelen Gok Turkler diger terefden Simali Cindeki dovletlere axin etmeye davam etdiler Bu doyusden sonraki 6 il erzinde bu iki quvve arasinda iri doyus bas vermedi ve yalniz kicik toqqusmalar bas verdi Hemcinin baxQapagan xaqan Kul Tigin Bilge xaqanIstinadlarSima Guang Zizhi Tongjian 1958 seh 208 Gumilev Mystique Biopolitics Eurasianism and the Construction 2002 seh 359 Cen Department of Commerce Publications I 1958 seh 325 Jiu Tangshu Gokturkler Bolumu 1975 seh 194