664-cü ildə doğulmuş, 682-ci ildə şad təyin olunmuşdu. 692-ci ildə İlteriş xaqan öldü. Onun qardaşı Qapağan xaqan hakimiyyətə gəldi, çünki Bilgə hələ çox gənc idi.
Hakimiyyəti
Hakimiyyəti əsasən işğalçı siyasət güdmüşdür. Hakimiyyətə gələn kimi Çinə hücum edən xaqan daha sonra 697-ci ildə kidan tayfalarının Çinə olan üsyanına kömək etdi. Çinin zəifləyəcəyini düşünən Moçur, Kidanların hökmdarı Li Cinçonqun özünü Muşanq xaqan (Özündən başqasına tabe olmayan xaqan - 無上可汗) elan etməsindən sonra fikrini dəyişdi. Muşanq xanın ölümündən sonra yerinə qaynı Su Vanronq keçdi və 697-ci ildə kidanlar bir daha türklərlə ittifaqa girmək yolunu seçdilər lakin xaqan imtina etdi. Həmin ilin yayında xaqan kidanların paytaxtını ələ keçirərək, üsyanı bir dəfəlik məğlub etdi. Qapağan təxəllüsünü bu vaxt aldı.
İmperatriça bu köməyinə görə onu şanyü kimi tanıdı. Lakin xaqan strategiya dəyişərək Çinə hücum etdi - Linçjou və Şançjounu yağmaladı. 697-ci ildə xaqan bu şərtlər altında sülh təklif etdi:
İmperatriçə U Tan sülaləsinə hakimiyyəti qaytarır.
Qapağan xaqan öz qızını Tan sülaləsindən bir şahzadə ilə evləndirir.
100.000 pud ipək, 3000 ədəd təsərrüfat aləti, bir neçə ton dəmir xərac verilir.
Bu şərtlər yerinə gətirilməzsə imperatriçanın torpaqları işğal olunur.
İmperatriçaya bu sülhün təklif edilmə səbəbi xaqanın öz qızlarını evləndirdiyi Tan sülaləsinin hakimiyyətini bərpa edib Çin idarə etmək idi. İmperatriça bu istəklərdən sonra öz qardaşı nəvəsi Vu Yanqçunu İ武延秀) evlilik üçün göndərdi. Xaqan isə onu sülaləsindən yox Tan sülaləsindən şahzadə istədiyini deyərək özünü "Tan sülaləsinin qoruyucusu" elan etdi. Çox tez bir zamanda 100.000 əsgər toplayan xaqan imperiyanın şimal sərhədlərinə daxil olaraq şəhərləri yağmaladı. Qorxan imperatriça xaqanın ordusuna məktub yollayaraq Qapağanı öldürən şəxsə birinci dərəcədən knyazlıq titulu verəcəyini vəd etdi. Qapağan xaqan bundan duyuq düşərək əsir tutduğu 90.000 çinli əsgərin hamısını edam etdirdi. Türklər Li Şimin dövründən öncəki qüdrətlərinə çatmışdılar.
699-cu ildə xaqan ordunun idarəsini oğulları arasında böldü. 702-ci ildə hücum edərək Çindən 100.000 at qaçırdı. Çinlilər onun arxasınca düşməyə cürət etmədilər.
707-ci ildə Şofan valisi Çaça Sengünü (沙吒忠義) məğlub etsə də Çanq Şenyuan tərəfindən məğlub edildi.
708-ci ildə xaqan Türkeşlərə hücuma keçdi və müharibəyə başladı. Bu arada Çanq Şenyuan Türk-Çin sərhədi sayılan Xuanxe çayını keçdi və çayboyu müdafiə üçün 3 qala ucaltdırdı.
710-cu ildə xaqanın həyat yoldaşı vəfat etdi və başı yas işlərinə qarışdığı üçün müharibələrlə oğlu İnal, Tonyukuk və qardaşıoğlu Bilgə məşğul olmağa başladı. Bolçu döyüşündə türkeşlər ağır məğlubiyyətə uğradıldı.
Ölümü
Xaqan çox qəddar hakimiyyəti ilə tanınırdı. Tez-tez üsyanlar baş verirdi. Doqquz Oğuz tayfalarından olan Bayırquların üsyanında Qapağan xaqan Bayırqu rəisi Hsieçüle tərəfindən 716-cı ildə Mançuriyada öldürüldü.Hsieçüle xaqanın başını Çin səfirinə təqdim etdi. Yerinə oğlu İnal xaqan gəldi.
Ailəsi
İnal Tigin — Kiçik xaqan (小可汗) və Qərbi Fəth Edən Xaqan (拓西可汗) titulları vardı
Tonqa Tigin - 714-cü ildə Peitinq mühasirəsi vaxtı öldürülmüşdür.
Mo Tigin — Sol Müdrik bəy (左賢王)
Bilgə Tigin — Sağ Müdrik bəy (右賢王)
Yoqaşi
Yanqvoçe tigin — 711 və 713-cü ildə Çinə səfir kimi getmişdir.
Küçlük Bilgə xatun - Aşide sülaləsindən Mimi ilə evlənmişdi.
Qapağan xaqanın bütün oğulları Kültigin tərəfindən 716-cı ildə öldürülmüşdür.
The Establishment of the Gok-Turk Second State By Khan Ilteriş Kutlug 2008-08-21 at the Wayback Machine
İstinadlar
Xu Elina-Qian, səh.241 və 237
Şi Ci Tonqcian, 206-cı cild
↑ Liu, Mau-tsai, Die Chinesischen Nachrichten Zur Geschichte Der Ost-Türken (T’u-küe) 2 cild, Wiesbaden, 1958-I: 163, 218
Avqust 22, 2021
qapağan, xaqan, əsr, mancuriya, aşina, sülaləsindən, göytürk, xaqanı, əsl, adı, moçur, 阿史那默啜, olmuşdur, qutluq, moçur, 阿史那默啜ikinci, göytürk, xaqanlığının, xaqanı691, 716sələfi, ilteriş, xaqanxələfi, inel, xaqanşəxsi, məlumatlardoğum, tarixi, əsrvəfat, tarixi, . Qapagan xaqan VII esr 716 Mancuriya Asina sulalesinden Goyturk xaqani Esl adi Mocur 阿史那默啜 olmusdur Qutluq Mocur Qapagan xaqan阿史那默啜Ikinci Goyturk xaqanliginin II xaqani691 716Selefi Ilteris xaqanXelefi Inel xaqanSexsi melumatlarDogum tarixi VII esrVefat tarixi 22 iyul 716Vefat yeri MancuriyaVefat sebebi doyusde olumSulale AsinaAtasi Itmis beyUsagi Inel xaqan Mundericat 1 Taxta cixmazdan once 2 Hakimiyyeti 3 Olumu 4 Ailesi 5 Xarici kecidler 6 IstinadlarTaxta cixmazdan once Redakte664 cu ilde dogulmus 682 ci ilde sad teyin olunmusdu 692 ci ilde Ilteris xaqan oldu Onun qardasi Qapagan xaqan hakimiyyete geldi cunki Bilge hele cox genc idi Hakimiyyeti RedakteHakimiyyeti esasen isgalci siyaset gudmusdur Hakimiyyete gelen kimi Cine hucum eden xaqan daha sonra 697 ci ilde kidan tayfalarinin Cine olan usyanina komek etdi Cinin zeifleyeceyini dusunen Mocur Kidanlarin hokmdari Li Cinconqun ozunu Musanq xaqan Ozunden basqasina tabe olmayan xaqan 無上可汗 elan etmesinden sonra fikrini deyisdi Musanq xanin olumunden sonra yerine qayni Su Vanronq kecdi ve 697 ci ilde kidanlar bir daha turklerle ittifaqa girmek yolunu secdiler lakin xaqan imtina etdi 1 Hemin ilin yayinda xaqan kidanlarin paytaxtini ele kecirerek usyani bir defelik meglub etdi Qapagan texellusunu bu vaxt aldi Imperatrica bu komeyine gore onu sanyu kimi tanidi Lakin xaqan strategiya deyiserek Cine hucum etdi Lincjou ve Sancjounu yagmaladi 697 ci ilde xaqan bu sertler altinda sulh teklif etdi Imperatrice U Tan sulalesine hakimiyyeti qaytarir Qapagan xaqan oz qizini Tan sulalesinden bir sahzade ile evlendirir 100 000 pud ipek 3000 eded teserrufat aleti bir nece ton demir xerac verilir Bu sertler yerine getirilmezse imperatricanin torpaqlari isgal olunur Imperatricaya bu sulhun teklif edilme sebebi xaqanin oz qizlarini evlendirdiyi Tan sulalesinin hakimiyyetini berpa edib Cin idare etmek idi Imperatrica bu isteklerden sonra oz qardasi nevesi Vu Yanqcunu I武延秀 evlilik ucun gonderdi Xaqan ise onu sulalesinden yox Tan sulalesinden sahzade istediyini deyerek ozunu Tan sulalesinin qoruyucusu elan etdi 2 Cox tez bir zamanda 100 000 esger toplayan xaqan imperiyanin simal serhedlerine daxil olaraq seherleri yagmaladi Qorxan imperatrica xaqanin ordusuna mektub yollayaraq Qapagani olduren sexse birinci dereceden knyazliq titulu vereceyini ved etdi Qapagan xaqan bundan duyuq duserek esir tutdugu 90 000 cinli esgerin hamisini edam etdirdi Turkler Li Simin dovrunden onceki qudretlerine catmisdilar 699 cu ilde xaqan ordunun idaresini ogullari arasinda boldu 702 ci ilde hucum ederek Cinden 100 000 at qacirdi Cinliler onun arxasinca dusmeye curet etmediler 707 ci ilde Sofan valisi Caca Sengunu 沙吒忠義 meglub etse de Canq Senyuan terefinden meglub edildi 708 ci ilde xaqan Turkeslere hucuma kecdi ve muharibeye basladi Bu arada Canq Senyuan Turk Cin serhedi sayilan Xuanxe cayini kecdi ve cayboyu mudafie ucun 3 qala ucaltdirdi 710 cu ilde xaqanin heyat yoldasi vefat etdi ve basi yas islerine qarisdigi ucun muharibelerle oglu Inal Tonyukuk ve qardasioglu Bilge mesgul olmaga basladi Bolcu doyusunde turkesler agir meglubiyyete ugradildi Olumu RedakteXaqan cox qeddar hakimiyyeti ile taninirdi Tez tez usyanlar bas verirdi Doqquz Oguz tayfalarindan olan Bayirqularin usyaninda Qapagan xaqan Bayirqu reisi Hsiecule terefinden 716 ci ilde Mancuriyada olduruldu Hsiecule xaqanin basini Cin sefirine teqdim etdi Yerine oglu Inal xaqan geldi Ailesi RedakteInal Tigin Kicik xaqan 小可汗 ve Qerbi Feth Eden Xaqan 拓西可汗 titullari vardi 3 Tonqa Tigin 714 cu ilde Peitinq muhasiresi vaxti oldurulmusdur Mo Tigin Sol Mudrik bey 左賢王 Bilge Tigin Sag Mudrik bey 右賢王 Yoqasi Yanqvoce tigin 711 ve 713 cu ilde Cine sefir kimi getmisdir 3 Kucluk Bilge xatun Aside sulalesinden Mimi ile evlenmisdi Qapagan xaqanin butun ogullari Kultigin terefinden 716 ci ilde oldurulmusdur Xarici kecidler RedakteGokturks Blue Turks Arxivlesdirilib 2007 07 15 at the Wayback Machine The Establishment of the Gok Turk Second State By Khan Ilteris Kutlug Arxivlesdirilib 2008 08 21 at the Wayback MachineIstinadlar Redakte Xu Elina Qian seh 241 ve 237 Si Ci Tonqcian 206 ci cild 1 2 Liu Mau tsai Die Chinesischen Nachrichten Zur Geschichte Der Ost Turken T u kue 2 cild Wiesbaden 1958 I 163 218Menbe https az wikipedia org w index php title Qapagan xaqan amp oldid 6012468, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
