II Əbdürrəhman Əl-Muqirə Səid əl-Xeyr Üməyya Əl-Valid Əbdülmalik
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Həyatı
Hakəm ibn Hişam 771-ci ildə Kordovada dünyaya gəldi. Atası Əndəlüs əmiriI Hişam, anası isə onun ispan əsilli cariyəsi Zührufdur. Atasının vəfatının ardından 17 aprel796-cı ildə taxta çıxdı. Səltənəti dönəmi bir çox iğtişaş və üsyanlarla keçdi. Üzləşdiyi ilk problem atasının dönəmində şimali Afrikaya sürgün edilən əmiləri Süleyman və Abdullahın taxt iddiasıyla Əndəlüsə geri dönmələri oldu. Kiçik əmisi Abdullah, Übeydullah və Əbdülməlik adlı 2 oğluyla birlikdə Frank kralıBöyük Karla sığınsa da, aparılan danışıqlıqlarla külli miqdarda qızıl və hədiyyə alıb Valensiyada qalmağa razı oldular. Kordova qalasına hücum edən böyük əmisi Süleyman isə məğlub edildi və Merida yaxınlığında ələ keçirilərək edam olundu.
Əmir Hakəm daha sonra bərbər tayfalarının və xüsusilə də, sonradan müsəlman olan yerli əhalinin Toledo, Saraqossa, Merida və Kordova kimi böyük şəhərlərdəki üsyanlarıyla məşğul oldu. Toledoda ayaqlanan üsyançılar mərkəzi hakimiyyəti təmsil edən ərəb valini ələ keçirib şəhərdən qovdular (797). Bu üsyanda ərəb əsgərlərinin yerli əhali üzərindəki basqıları və keçmişdə vestqotların paytaxtı olan Toledodakı əsilzadə ailələrin şəhəri özlərinin idarə etmək istəmələri mühüm rol oynadı. Əmir Hakəmin şəhərə təyin etdiyi yeni vali Əmrus ibn Yusif, təşkil etdiyi bir məclisdə üsyan başçılarının bir çoxunu hiyləylə qətlə yetirdi və beləcə üsyan yatırıldı (807). Ancaq əmirin bu hərəkəti şəhərdəki yerli əhalinin ərəblərə qarşı etimadsızlığını daha da artırdı və Toledo bu üsyanların mərkəzinə çevrildi. 814-cü ildə üsyançıların gözünü qorxutmaq məqsədilə bölgəyə gələn Əmir Hakəmin əmriylə şəhərin böyük hissəsi yandırılıb xarabalığa çevrildi.
Toledonun ardından Kordovada da mühüm üsyanlar başladı. Atasının üləma zümrəsinə önəm verməsi onlara dövlət idarəsində söz sahibliyi vermişdi. Buna baxmayaraq Əmir Hakəm dini vəzifələrini yerinə yetirmir, xalqdan uzaq həyat tərzi yaşayır və üləma zümrəsinin nüfuzunu azaltmağa çalışırdı. Başda üləma zümrəsi olmaqla, mövcud vəziyyətdən narazı olanlar Əmir Hakəmi taxtdan endirməyə cəhd etsələr də, bu cəhd uğursuz oldu. Aralarında mühüm Maliki alimlərinin də olduğu 72 nəfər edam edildi (805). Üləmanın ayaqlandırdığı əhali məscidlərin önündə toplaşaraq əmiri açıq şəkildə təqsirləndirirdilər. Üstəlik Kordovanın kənar məhəllələrini, xüsusilə də Rabaz məhəlləsini darmadağın edən sel fəlakətinin ardından Əmir Hakəmin yeni vergilər təyin etməsi şəhər əhalisinin etirazlarını daha da artırdı (817). Əmir Hakəm evləri və dükanları yandıraraq bu ayaqlanmanı da sərt şəkildə aradan qaldırdı. Saray mühafizəçilərinin 3 gün davam edən zülmündən sonra üsyan edən məhəllə sakinləri şəhərdən sürgün edildi. Bu səbəblə Əmir Hakəm Rabazi ləqəbi aldı.
Digər yandan Merida və Saraqossa kimi mühüm şəhərlərdə də üsyanlar başladı. 806-cı ildə bərbərlər tərəfindən başlayan və bəzən yerli müsəlmanların da qatıldığı Merida üsyanı 7 il sonra yatırıla bildi. Ərəb tayfalarının zülmü səbəbilə ayaqlanan Saraqossa əhalisi də 802-ci ildə üsyan rəhbərinin edam edilməsiylə yatırıldı. Əmir Hakəmin aldığı sərt tədbirlərlə bu üsyanlar tamamilə yatırıldı və ölkədə əmin-amanlıq təmin edildi. Buna baxmayaraq daxildəki ayaqlanmalar şimaldakı xristian krallarını cəsarətləndirmişdi. Bundan faydalanan franklar801-ci ildə Barselona şəhərini işğal etdilər. 809-cu ildə Tortosa şəhərinə hücum etsələr də, şəhəri ələ keçirə bilmədilər.
Əmir Hakəm xarakter olaraq son dərəcə sərt, dini vəzifələrinə laqeyd, ədalətli bir hökmdar idi. Əndəlüs Əməvi hökmdarları arasında ilk dəfə orduya pullu əsgər toplayan, hərbçi yönüylə yanaşı şair də olan Əmir Hakəm 21 may822-ci ildə vəfat etdi.
Mənbə
İbnü’l-Kūtıyye, Târîḫu iftitâḥi’l-Endelüs (nşr. İbrâhim el-Ebyârî), Kahire 1402/1982, s. 64–74.
Aḫbâr mecmûʿa, s. 113 vd.
Humeydî, Ceẕvetü’l-muḳtebis, Kahire 1396/1966, s. 10.
Dabbî, Buġyetü’l-mültemis, Kahire 1967, s. 14.
İbnü’l-Ebbâr, el-Ḥulletü’s-siyerâʾ (nşr. Hüseyin Mûnis), Kahire 1963, I, 43–49.
İbn Saîd el-Mağribî, el-Muġrib, I, 38–45, 125, 144–146.
İbn Haldûn, el-ʿİber, IV, 125–127.
Makkarî, Nefḥu’ṭ-ṭîb (nşr. M. Muhyiddin Abdülhamîd), Kahire 1949, I, 319–321.
Ẕikru bilâdi’l-Endelüs (nşr. L. Molina), Madrid 1983, s. 124–133.
Dozy, Spanish Islam, s. 250–259.
a.mlf., Histoire des Musulmans d’Espagnes, Madrid 1984, II, 57 vd.
Abdülazîz Sâlim, Târîḫu’l-müslimîn ve âs̱âruhüm fi’l-Endelüs, İskenderiye 1961, s. 220–227.
M. Abdullah İnân, Devletü’l-İslâm fi’l-Endelüs, Kahire 1969, I/1, s. 230–254.
Chejne, Muslim Spain, s. 13, 19–20, 137, 144–145, 150, 225, 267, 372.
İbrâhim Beydûn, el-Ümerâʾü’l-Emeviyyûne’ş-şuʿarâʾ fi’l-Endelüs, Beyrut 1987, s. 162–168.
Cebrâil Süleyman Cebbûr, el-Mülûkü’ş-şuʿarâʾ, Beyrut 1401/1981, s. 214–218.
Hâlid es-Sûfî, Târîḫu’l-ʿArab fi’l-Endelüs, Bingazi 1980, II, 125–167.
Ziriklî, el-Aʿlâm (Fethullah), II, 267–268.
E. Lévi-Provençal, España Musulmana, Madrid 1987, IV, 99–122.
a.mlf., "Toledo", İA, XII/1, s. 428.
M. Schmitz, "Hakem", a.e., V/1, s. 99–100.
A. Huici Miranda, "al-Ḥakam I", EI2 (İng.), III, 73–74.
İstinadlar
Abdülvâhid el-Merrâküşî, el-Muʿcib fî telḫîṣi aḫbâri’l-Maġrib (nşr. M. Saîd el-Uryân – Muhammed el-Arabî), Dârülbeyzâ 1978, s. 33 vd.
Abdülmecîd Na‘naî, Târîḫu’d-devleti’l-Ümeviyye fi’l-Endelüs, Beyrut, ts. (Dârü’n-nehdati’l-Arabiyye), s. 183–204.
İbn İzârî, el-Beyânü’l-muġrib, II, 68–80.
Yanvar 14, 2023
hakəm, hakəm, haşim, əbdürrəhman, ərəb, الحكم, بن, هشام, بن, عبد, الرحمن, kordova, əmiri, haşim, adına, kəsilən, sikkə3, kordova, əmiri17, aprel, ləqəbi, rabazi, sələfi, hişamxələfi, əbdürrəhmanşəxsi, məlumatlardoğum, tarixi, 771doğum, yeri, kordova, əndəlüs, . I Hakem ve ya Hakem ibn Hasim ibn Ebdurrehman ereb الحكم بن هشام بن عبد الرحمن d 771 o 21 may 822 3 cu Kordova emiri I Hakem ibn HasimI Hakem adina kesilen sikke3 Kordova emiri17 aprel 796 21 may 822 leqebi Rabazi Selefi I HisamXelefi II EbdurrehmanSexsi melumatlarDogum tarixi 771Dogum yeri Kordova Endelus Emevi emirliyiVefat tarixi 21 may 822Vefat yeri Kordova Endelus Emevi emirliyiAtasi I HisamAnasi ZuhrufUsaqlari II EbdurrehmanEl MuqireSeid el XeyrUmeyyaEl ValidEbdulmalik Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati RedakteHakem ibn Hisam 771 ci ilde Kordovada dunyaya geldi Atasi Endelus emiri I Hisam anasi ise onun ispan esilli cariyesi Zuhrufdur Atasinin vefatinin ardindan 17 aprel 796 ci ilde taxta cixdi Selteneti donemi bir cox igtisas ve usyanlarla kecdi Uzlesdiyi ilk problem atasinin doneminde simali Afrikaya surgun edilen emileri Suleyman ve Abdullahin taxt iddiasiyla Endeluse geri donmeleri oldu Kicik emisi Abdullah Ubeydullah ve Ebdulmelik adli 2 ogluyla birlikde Frank krali Boyuk Karla siginsa da aparilan danisiqliqlarla kulli miqdarda qizil ve hediyye alib Valensiyada qalmaga razi oldular Kordova qalasina hucum eden boyuk emisi Suleyman ise meglub edildi ve Merida yaxinliginda ele kecirilerek edam olundu 1 Emir Hakem daha sonra berber tayfalarinin ve xususile de sonradan muselman olan yerli ehalinin Toledo Saraqossa Merida ve Kordova kimi boyuk seherlerdeki usyanlariyla mesgul oldu Toledoda ayaqlanan usyancilar merkezi hakimiyyeti temsil eden ereb valini ele kecirib seherden qovdular 797 Bu usyanda ereb esgerlerinin yerli ehali uzerindeki basqilari ve kecmisde vestqotlarin paytaxti olan Toledodaki esilzade ailelerin seheri ozlerinin idare etmek istemeleri muhum rol oynadi Emir Hakemin sehere teyin etdiyi yeni vali Emrus ibn Yusif teskil etdiyi bir meclisde usyan bascilarinin bir coxunu hiyleyle qetle yetirdi ve belece usyan yatirildi 807 Ancaq emirin bu hereketi seherdeki yerli ehalinin ereblere qarsi etimadsizligini daha da artirdi ve Toledo bu usyanlarin merkezine cevrildi 814 cu ilde usyancilarin gozunu qorxutmaq meqsedile bolgeye gelen Emir Hakemin emriyle seherin boyuk hissesi yandirilib xarabaliga cevrildi Toledonun ardindan Kordovada da muhum usyanlar basladi Atasinin ulema zumresine onem vermesi onlara dovlet idaresinde soz sahibliyi vermisdi Buna baxmayaraq Emir Hakem dini vezifelerini yerine yetirmir xalqdan uzaq heyat terzi yasayir ve ulema zumresinin nufuzunu azaltmaga calisirdi Basda ulema zumresi olmaqla movcud veziyyetden narazi olanlar Emir Hakemi taxtdan endirmeye cehd etseler de bu cehd ugursuz oldu Aralarinda muhum Maliki alimlerinin de oldugu 72 nefer edam edildi 805 Ulemanin ayaqlandirdigi ehali mescidlerin onunde toplasaraq emiri aciq sekilde teqsirlendirirdiler Ustelik Kordovanin kenar mehellelerini xususile de Rabaz mehellesini darmadagin eden sel felaketinin ardindan Emir Hakemin yeni vergiler teyin etmesi seher ehalisinin etirazlarini daha da artirdi 817 Emir Hakem evleri ve dukanlari yandiraraq bu ayaqlanmani da sert sekilde aradan qaldirdi Saray muhafizecilerinin 3 gun davam eden zulmunden sonra usyan eden mehelle sakinleri seherden surgun edildi Bu sebeble Emir Hakem Rabazi leqebi aldi Diger yandan Merida ve Saraqossa kimi muhum seherlerde de usyanlar basladi 806 ci ilde berberler terefinden baslayan ve bezen yerli muselmanlarin da qatildigi Merida usyani 7 il sonra yatirila bildi Ereb tayfalarinin zulmu sebebile ayaqlanan Saraqossa ehalisi de 802 ci ilde usyan rehberinin edam edilmesiyle yatirildi Emir Hakemin aldigi sert tedbirlerle bu usyanlar tamamile yatirildi ve olkede emin amanliq temin edildi Buna baxmayaraq daxildeki ayaqlanmalar simaldaki xristian krallarini cesaretlendirmisdi Bundan faydalanan franklar 801 ci ilde Barselona seherini isgal etdiler 809 cu ilde Tortosa seherine hucum etseler de seheri ele kecire bilmediler 2 Emir Hakem xarakter olaraq son derece sert dini vezifelerine laqeyd edaletli bir hokmdar idi Endelus Emevi hokmdarlari arasinda ilk defe orduya pullu esger toplayan herbci yonuyle yanasi sair de olan Emir Hakem 21 may 822 ci ilde vefat etdi 3 Menbe RedakteIbnu l Kutiyye Tariḫu iftitaḥi l Endelus nsr Ibrahim el Ebyari Kahire 1402 1982 s 64 74 Aḫbar mecmuʿa s 113 vd Humeydi Ceẕvetu l muḳtebis Kahire 1396 1966 s 10 Dabbi Buġyetu l multemis Kahire 1967 s 14 Ibnu l Ebbar el Ḥulletu s siyeraʾ nsr Huseyin Munis Kahire 1963 I 43 49 Ibn Said el Magribi el Muġrib I 38 45 125 144 146 Ibn Haldun el ʿIber IV 125 127 Makkari Nefḥu ṭ ṭib nsr M Muhyiddin Abdulhamid Kahire 1949 I 319 321 Ẕikru biladi l Endelus nsr L Molina Madrid 1983 s 124 133 Dozy Spanish Islam s 250 259 a mlf Histoire des Musulmans d Espagnes Madrid 1984 II 57 vd Abdulaziz Salim Tariḫu l muslimin ve as aruhum fi l Endelus Iskenderiye 1961 s 220 227 M Abdullah Inan Devletu l Islam fi l Endelus Kahire 1969 I 1 s 230 254 Chejne Muslim Spain s 13 19 20 137 144 145 150 225 267 372 Ibrahim Beydun el Umeraʾu l Emeviyyune s suʿaraʾ fi l Endelus Beyrut 1987 s 162 168 Cebrail Suleyman Cebbur el Muluku s suʿaraʾ Beyrut 1401 1981 s 214 218 Halid es Sufi Tariḫu l ʿArab fi l Endelus Bingazi 1980 II 125 167 Zirikli el Aʿlam Fethullah II 267 268 E Levi Provencal Espana Musulmana Madrid 1987 IV 99 122 a mlf Toledo IA XII 1 s 428 M Schmitz Hakem a e V 1 s 99 100 A Huici Miranda al Ḥakam I EI2 Ing III 73 74 Istinadlar Redakte Abdulvahid el Merrakusi el Muʿcib fi telḫiṣi aḫbari l Maġrib nsr M Said el Uryan Muhammed el Arabi Darulbeyza 1978 s 33 vd Abdulmecid Na nai Tariḫu d devleti l Umeviyye fi l Endelus Beyrut ts Daru n nehdati l Arabiyye s 183 204 Ibn Izari el Beyanu l muġrib II 68 80 Menbe https az wikipedia org w index php title I Hakem amp oldid 6277496, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
