Hişam ibn Əbdürrəhman 26 aprel757-ci ildə Kordovada dünyaya gəldi. Atası Əndəlüs əmirliyinin qurucusu I Əbdürrəhman, anası isə onun ispan əsilli cariyəsi Haluldur. Atasının vəfatı xəbərini almasının ardından hakim olduğu Merida qalasından ayrılaraq Kordovaya gəldi və 7 oktyabr788-ci ildə dövlət adamlarının, eləcə də əhalinin qarşısında taxta çıxdı. Ancaq Suriyalıərəblərin dəstəklədiyi qardaşı Toledo hakimi Süleyman, yaşının çox olması səbəbilə taxtın öz haqqı olduğunu iddia edərək onun əmirliyini tanımadı. Çox keçmədən kiçik qardaşı Abdullah da Süleymana qatıldı. Əmir Hişam ilk öncə məsələni sülh yoluyla həll etmək istəsə də, qardaşları buna razı olmadı. Nəhayət alınan sərt hərbi tədbirlərlə hər ikisinin üsyanı yatırıldı və bir miqdar mal-mülk verilərək Əndəlüsdən şimali Afrikaya sürgün edildilər (790). Bu əsnada onun qardaşlarıyla mübarizəsindən istifadə edən bəzi ərəb və bərbər tayfaları Saraqosa, Ronda və Tortosada ayaqlandılar. Çox keçmədən bu üsyanlar da yatırıldı və bu hadisələr Əmir Hişamın üzləşdiyi son daxili çəkişmələr oldu. Bunda əsas səbəblərdən biri onun ədalətli idarəçiliyi, ölkənin hər yerinə yolladığı gizli müfəttişlərlə yerli əyanlara nəzarət etməsi, tez-tez əhalinin arasına qarışması, hansısa bir tayfaya deyil, bütövlükdə əhaliyə hamilik etməsi kimi üstün xüsusiyyətləri oldu.
Əmir Hişam ölkənin daxili problemlərini həll etdikdən sonra hər il şimaldakı xristian krallıqları üzərində səfərlər tərtib etdi. 791-ci ildə göndərdiyi bir ordu Ebro vadisi boyunca irəliləyərək Kastiliyaya çatdı. 794-cü ildə Asturiya krallığının yeni mərkəzi Oviedoya hücum edildi və bol qənimət əldə olundu. Ertəsi il Əmir Hişamın göndərdiyi ordu Asturiya kralı II Alfonso və müttəfiqləriylə baş tutan toqquşmalarda geri çəkilsə də, çox keçmədən müttəfiq qoşunları məğlub edildi. Xristian dünyası üçün fəlakət hesab edilən bu məğlubiyyətin ardından müsəlmanlar Oviedo şəhərinə yenidən hücum edərək yağmaladılar. Digər yandan Pireney dağları keçilərək Fransanın cənubundakı Septimaniya bölgəsinə səfərlər tərtib olundu. Hətta bəzi mənbələrə görə, Narbon bölgəsi qısa müddətliyinə də olsa, müsəlmanların idarəsi altına girdi.
Maliki məzhəbi məhz Əmir Hişamın dönəmində Əndəlüs bölgəsində yayılmağa başladı. İmam Malikin tələbələrinin bölgəyə gəlişiylə bu dini təriqət sürətlə yayıldı. Əmir Hişam isə bu məzhəbi dövlət səviyyəsində dəstəkləmiş, bu dəstəyi səbəbilə şəxsən İmam Malik tərəfindən təşəkkür edilmişdir. Dönəmin mühüm Maliki alimlərindən Yəhya Əl-Leysi əmirin üzərində o qədər güclü nüfuz qazanmışdı ki, Əmir Hişam onun fikrini almadan heç bir bölgəyə qazı təyin etməməyə başlamışdı. Bu məzhəbdən yetişən bir çox dövlət adamı Əmir Hişamın himayəsi altında mühüm dövlət vəzifələrinə təyin edildilər. Əmirliyin hər tərəfində memarlıq işləri sürətləndi. Xarab olan körpülər bərpa edildi, Böyük Kordova kanalı açıldı. Atasının inşa etdirdiyi Kordova məsidinin inşasını tamamladı və binaya bir minarəylə bulaq əlavə etdirdi. Ölkədəki qeyri-müsəlman əhalinin sürətlə müsəlmanlığı qəbul etməsi səbəbilə ölkənin bir çox yerində yeni məscid və mədrəsələr inşa edildi. Onun səltənəti dönəmində ərəb dili və ədəbiyyatı qızıl dövrünü yaşadı. İncil və Tövratərəb dilinə tərcümə edildi.
Ədalətli hökmranlığı ilə Xəlifə Ömər ibn Əbdüləzizə bənzədilən I Hişam 17 aprel796-cı ildə vəfat etdi. Dindarlığı, cömərtliyi və alimliyi ilə əhalinin sevgisini qazanmış, Rza ləqəbiylə anılmışdır.
Mənbə
Humeydî, Ceẕvetü’l-muḳtebis, Kahire 1386/1966, s. 10.
Dabbî, Buġyetü’l-mültemis, Kahire 1967, s. 13.
Abdülvâhid el-Merrâküşî, el-Muʿcib fî telḫîṣi aḫbâri’l-Maġrib (nşr. M. Saîd el-Uryân – Muhammed el-Arabî), Dârülbeyzâ 1978, s. 33.
İbnü’l-Ebbâr, el-Ḥulletü’s-siyerâʾ (nşr. Hüseyin Mûnis), Kahire 1963, I, 42-43.
İbn İzârî, el-Beyânü’l-muġrib, II, 61-68.
Nüveyrî, Nihâyetü’l-ereb (nşr. M. Ebû Dîf), Fas, ts., s. 72-78.
İbnü’l-Hatîb, Aʿmâlü’l-aʿlâm (nşr. E. Lévi-Provençal), Beyrut 1956, s. 11-13.
a.mlf., el-İḥâṭa, I, 419.
İbn Haldûn, el-ʿİber, IV, 124-125.
Ẕikru bilâdi’l-Endelüs (nşr. Luis Molina), Madrid 1983, s. 118-124.
Makkarî, Nefḥu’ṭ-ṭîb (nşr. Muhyiddin Abdülhamîd), Kahire 1949, I, 313-317.
R. Dozy, Historia de los musulmanes de España, Madrid 1984, II, 58-59.
Abdülazîz Sâlim, Târîḫu’l-müslimîn ve âs̱âruhüm fi’l-Endelüs, İskenderiye 1961, s. 213-219.
M. Abdullah İnân, Devletü’l-İslâm fi’l-Endelüs, Kahire 1969, I/1, s. 223-230.
Abdülmecîd Na‘naî, Târîḫu’d-devleti’l-Ümeviyye fi’l-Endelüs, Beyrut, ts. (Dârü’n-nehdati’l-Arabiyye), s. 171-182.
Ziriklî, el-Aʿlâm (Fethullah), VIII, 86.
E. Lévi-Provençal, España musulmana, Madrid 1987, IV, 92-98.
C. F. Seybold, “Hişâm I”, İA, V/1, s. 541-542.
D. M. Dunlop, “His̲h̲ām I”, EI2 (İng.), III, 495.
İstinadlar
S. M. Imamuddin, Muslim Spain, Leiden 1981, s. 138, 155, 181, 183.
İbnü’l-Kūtıyye, Târîḫu iftitâḥi’l-Endelüs (nşr. İbrâhim el-Ebyârî), Kahire 1402/1982, s. 61-63.
Aḫbâr mecmûʿa, s. 109-112.
Chejne, Muslim Spain, s. 18-19.
Noyabr 24, 2022
hişam, hişam, əbdürrəhman, ərəb, هشام, بن, عبد, الرحمن, الداخل, aprel, aprel, kordova, əmiri, əbdürrəhmanərəb, هشام, بن, عبد, الرحمن, الداخل, adına, kəsilən, sikkə2, kordova, əmiri7, oktyabr, aprel, ləqəbi, sələfi, əbdürrəhmanxələfi, hakəmşəxsi, məlumatlardoğu. I Hisam ve ya Hisam ibn Ebdurrehman ereb هشام بن عبد الرحمن الداخل d 26 aprel 757 o 17 aprel 796 2 ci Kordova emiri I Hisam ibn Ebdurrehmanereb هشام بن عبد الرحمن الداخلI Hisam adina kesilen sikke2 Kordova emiri7 oktyabr 788 17 aprel 796 leqebi Rza Selefi I EbdurrehmanXelefi I HakemSexsi melumatlarDogum tarixi 26 aprel 757Dogum yeri Kordova Endelus Emevi emirliyiVefat tarixi 17 aprel 796 38 yasinda Vefat yeri Kordova Endelus Emevi emirliyiDefn yeri KordovaAtasi I EbdurrehmanAnasi HalulUsagi I Hakem Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati RedakteHisam ibn Ebdurrehman 26 aprel 757 ci ilde Kordovada dunyaya geldi Atasi Endelus emirliyinin qurucusu I Ebdurrehman anasi ise onun ispan esilli cariyesi Haluldur Atasinin vefati xeberini almasinin ardindan hakim oldugu Merida qalasindan ayrilaraq Kordovaya geldi ve 7 oktyabr 788 ci ilde dovlet adamlarinin elece de ehalinin qarsisinda taxta cixdi Ancaq Suriyali ereblerin desteklediyi qardasi Toledo hakimi Suleyman yasinin cox olmasi sebebile taxtin oz haqqi oldugunu iddia ederek onun emirliyini tanimadi Cox kecmeden kicik qardasi Abdullah da Suleymana qatildi Emir Hisam ilk once meseleni sulh yoluyla hell etmek istese de qardaslari buna razi olmadi Nehayet alinan sert herbi tedbirlerle her ikisinin usyani yatirildi ve bir miqdar mal mulk verilerek Endelusden simali Afrikaya surgun edildiler 790 Bu esnada onun qardaslariyla mubarizesinden istifade eden bezi ereb ve berber tayfalari Saraqosa Ronda ve Tortosada ayaqlandilar Cox kecmeden bu usyanlar da yatirildi ve bu hadiseler Emir Hisamin uzlesdiyi son daxili cekismeler oldu Bunda esas sebeblerden biri onun edaletli idareciliyi olkenin her yerine yolladigi gizli mufettislerle yerli eyanlara nezaret etmesi tez tez ehalinin arasina qarismasi hansisa bir tayfaya deyil butovlukde ehaliye hamilik etmesi kimi ustun xususiyyetleri oldu 1 Emir Hisam olkenin daxili problemlerini hell etdikden sonra her il simaldaki xristian kralliqlari uzerinde seferler tertib etdi 791 ci ilde gonderdiyi bir ordu Ebro vadisi boyunca irelileyerek Kastiliyaya catdi 794 cu ilde Asturiya kralliginin yeni merkezi Oviedoya hucum edildi ve bol qenimet elde olundu Ertesi il Emir Hisamin gonderdiyi ordu Asturiya krali II Alfonso ve muttefiqleriyle bas tutan toqqusmalarda geri cekilse de cox kecmeden muttefiq qosunlari meglub edildi Xristian dunyasi ucun felaket hesab edilen bu meglubiyyetin ardindan muselmanlar Oviedo seherine yeniden hucum ederek yagmaladilar Diger yandan Pireney daglari kecilerek Fransanin cenubundaki Septimaniya bolgesine seferler tertib olundu Hetta bezi menbelere gore Narbon bolgesi qisa muddetliyine de olsa muselmanlarin idaresi altina girdi Maliki mezhebi mehz Emir Hisamin doneminde Endelus bolgesinde yayilmaga basladi Imam Malikin telebelerinin bolgeye gelisiyle bu dini teriqet suretle yayildi Emir Hisam ise bu mezhebi dovlet seviyyesinde desteklemis bu desteyi sebebile sexsen Imam Malik terefinden tesekkur edilmisdir 2 3 Donemin muhum Maliki alimlerinden Yehya El Leysi emirin uzerinde o qeder guclu nufuz qazanmisdi ki Emir Hisam onun fikrini almadan hec bir bolgeye qazi teyin etmemeye baslamisdi Bu mezhebden yetisen bir cox dovlet adami Emir Hisamin himayesi altinda muhum dovlet vezifelerine teyin edildiler Emirliyin her terefinde memarliq isleri suretlendi Xarab olan korpuler berpa edildi Boyuk Kordova kanali acildi Atasinin insa etdirdiyi Kordova mesidinin insasini tamamladi ve binaya bir minareyle bulaq elave etdirdi Olkedeki qeyri muselman ehalinin suretle muselmanligi qebul etmesi sebebile olkenin bir cox yerinde yeni mescid ve medreseler insa edildi 4 Onun selteneti doneminde ereb dili ve edebiyyati qizil dovrunu yasadi Incil ve Tovrat ereb diline tercume edildi Edaletli hokmranligi ile Xelife Omer ibn Ebdulezize benzedilen I Hisam 17 aprel 796 ci ilde vefat etdi Dindarligi comertliyi ve alimliyi ile ehalinin sevgisini qazanmis Rza leqebiyle anilmisdir Menbe RedakteHumeydi Ceẕvetu l muḳtebis Kahire 1386 1966 s 10 Dabbi Buġyetu l multemis Kahire 1967 s 13 Abdulvahid el Merrakusi el Muʿcib fi telḫiṣi aḫbari l Maġrib nsr M Said el Uryan Muhammed el Arabi Darulbeyza 1978 s 33 Ibnu l Ebbar el Ḥulletu s siyeraʾ nsr Huseyin Munis Kahire 1963 I 42 43 Ibn Izari el Beyanu l muġrib II 61 68 Nuveyri Nihayetu l ereb nsr M Ebu Dif Fas ts s 72 78 Ibnu l Hatib Aʿmalu l aʿlam nsr E Levi Provencal Beyrut 1956 s 11 13 a mlf el Iḥaṭa I 419 Ibn Haldun el ʿIber IV 124 125 Ẕikru biladi l Endelus nsr Luis Molina Madrid 1983 s 118 124 Makkari Nefḥu ṭ ṭib nsr Muhyiddin Abdulhamid Kahire 1949 I 313 317 R Dozy Historia de los musulmanes de Espana Madrid 1984 II 58 59 Abdulaziz Salim Tariḫu l muslimin ve as aruhum fi l Endelus Iskenderiye 1961 s 213 219 M Abdullah Inan Devletu l Islam fi l Endelus Kahire 1969 I 1 s 223 230 Abdulmecid Na nai Tariḫu d devleti l Umeviyye fi l Endelus Beyrut ts Daru n nehdati l Arabiyye s 171 182 Zirikli el Aʿlam Fethullah VIII 86 E Levi Provencal Espana musulmana Madrid 1987 IV 92 98 C F Seybold Hisam I IA V 1 s 541 542 D M Dunlop His h am I EI2 Ing III 495 Istinadlar Redakte S M Imamuddin Muslim Spain Leiden 1981 s 138 155 181 183 Ibnu l Kutiyye Tariḫu iftitaḥi l Endelus nsr Ibrahim el Ebyari Kahire 1402 1982 s 61 63 Aḫbar mecmuʿa s 109 112 Chejne Muslim Spain s 18 19 Menbe https az wikipedia org w index php title I Hisam amp oldid 6277507, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
