fbpx
Wikipedia

II Təhmasibin yürüşü (1731)

Aprel 02, 2024

II Təhmasibin yürüşü (1731) — Səfəvi hökmdarının Qafqazı öz əlində saxlayan Osmanlı imperiyasına qarşı həyata keçirdiyi yürüş nəzərdə tutulur. Yürüş nəticəsində Səfəvi ordusu məğlub edilmiş, bundan əvvəlki yürüş nəticəsində Nadirin əldə etdiyi üstünlüklər və torpaqlar itirilmişdir. Yürüşün nəticəsi Nadirin şərqdən qərbə gəlməsi ilə Səfəvilərin xeyrinə dəyişdirildi, lakin II Təhmasibin öz nüfuzunu bərpa etmək üçün həyata keçirdiyi, lakin uğursuzluqla nəticələnən 1731-ci il hərbi əməliyyatları ən əsas sülalənin özü üçün fəlakətlə sonlandı.

II Təhmasibin yürüşü (1731)
Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1730-1736)

İrəvan qalasının 1672-ci ildə Jan Şarden tərəfindən çəkilmiş panoram görünüşü
Tarix 1731
Yeri Qafqaz, Qərbi İran
Səbəbi İtirilmiş Səfəvi torplaqlarının geri qaytarılması
Nəticəsi Osmanlının qələbəsi.
Kırmanşah müqaviləsi imzalandı, lakin Nadir müqaviləni qəbul etmədi.
Ərazi dəyişikliyi Qafqaz Osmanlının oldu. Təbriz, Həmədan və Kirmanşah Səfəvilərə verildi.
Münaqişə tərəfləri
Komandan(lar)
Tərəflərin qüvvəsi

18 min

Bilinmir

Arxa plan redaktə

Nadir xan 1730-cu ildə Osmanlı imperiyasına qarşı müharibəyə başladı. O zaman Osmanlılarla düşmən münasibətdə olan Rusiya bu müharibədə Səfəvilərin qalib gəlməsində maraqlı idi. Belə bir əlverişli şəraitdə II Təhmasib Osmanlılardan işğal edilmiş Səfəvi torpaqlarının geri qaytarılmasını tələb etdi. Lakin Osmanlıların rədd cavabı bu iki dövlət arasında müharibəyə səbəb oldu. Azərbaycan ərazisi yenidən müharibə meydanına çevrildi. Nadir xan Osmanlı qoşunu üzərində ilk böyük qələbəsini Marağada qazandı. 1730-cu ilin sentyabrında Ərdəbili, daha sonra Təbrizi Osmanlılardan azad etdi. Nadir üsyan qaldırmış və Xorasanı ələ keçirmiş abdali əfqanlarına görə Qafqazı ələ keçirmiş Osmanlıya qarşı planladığı yürüşü ertələməli oldu. Bu zaman əfqanlar Xorasanın paytaxtı hesab edilən Məşhədi mühasirəyə almışdılar. 1731-ci ilin qışında yeni döyüşçülər topladıqdan və onlara təlim keçdikdən sonra Nadir imperiyanın şərq cinahını qorumaq üçün hərəkətə keçdi. Nadir sayəsində 1729-cu ildə əsl Səfəvi taxtına oturan II Təhmasibə saray əyanları tərəfindən şəxsən nüfuzunu yüksəltmək üçün meydanlara çıxması təlqin edildi. Maykl Eksvorti və bir çox digər tarixçilərin bildirdiyinə görə bu yürüşə başlamaqda əsas səbəb II Təhmasibin özünün ali baş komandanını qısqanması və öz nüfuzunu yüksəltmək istəməsi mühüm rol oynamışdır, lakin ortada bu istəyin meydana çıxmasında ona saraydakı şəxslərin təzyiq etmələri barədə işarələr mövcuddur.

İrəvanın mühasirəsi redaktə

Yürüş ərəfəsində İstanbulda Patrona Xəlilin başçılığı altında üsyan qalxmış və nəticədə I Mahmud sultan elan edilmişdi. I Mahmud şərqorduları komandanlığına yarı venesiyalı dövlət xadimi olan və II Təhmasibin məhvinə səbəb olacaq dövlət xadimini təyin edir. II Təhmasib atalarının etdiyi kimi Qafqaz və ətraf əraziləri Osmanlıdan geri almaq istəməkdə idi. Onun komandanlığı altında hərəkət edən 18 minlik Səfəvi ordusu Qərbi Azərbaycan ərazisinə daxil olaraq İrəvan yaxınlığında Osmanlı ordusu üzərində qələbə qazandı. Bundan əvvəl Təhmasibin yürüşə başlamasına cavab olaraq Osmanlı dövləti iki istiqamətdən Səfəvi ərazisinə hücuma keçməyi qərara almışdı. Bağdad sərəskəri Əyyubizadə Əhməd Paşaya İsfahan üzərinə, Diyarbəkir valisi Həkimoğlu Əli paşaya da sərdar ünvanı ilə İrəvana yardım etmək əmr edilir. Həkimoğlu Əli Paşa Səfəvilərlə ilk toqquşmada məğlub edildikdən sonra İrəvan qalasına geri çəkilir. Həkimoğlu Əli Paşa dərhal reaksiya göstərərək, İrəvanın mühasirəsini qırmağa çalışdı. Həkimoğlu II Təhmasibin maddi-texniki təminat yollarını qoruması üçün cənuba doğru ehtiyat birləşmələr yerləşdirməməsindən xəbərdar olduqdan sonra Səfəvi ordusuna lazimi şeyləri daşıyan və Təbrizdən gələn yolu kəsdi. Onun məqsədi II Təhmasibi sonda İrəvan mühasirəsini tərk etməyə məcbur etmək idi.

İrəvan qalasından məktublar göndərən Həkimoğlu Səfəvi ordusunun seçmə döyüşçülərinə komandanlıq edən Məhəmməd xanı Osmanlı ilə əlaqəsi varmış kimi göstərdi və ordu daxilində parçalanma yaradılmasına nail oldu. Daha sonra qaladan ani bir hücumla Səfəvi ordusuna zərbə endirildi. Nəticədə 18 günlük mühasirə dayandırıldı və ordu geri çəkildi.

Təbrizə doğru geri çəkilən II Təhmasib Arpaçayı keçməyə çalışarkən Üçkilsə bölgəsində Teymur Mehmed Paşanın hücumuna məruz qalır və yenə də məğlub olur. Bundan sonra Səfəvi ordusu qeyri-nizami formada Təbrizə geri çəkilir. Bundan sonra Həkimoğlu yeni qüvvələrin gəlişi ilə Təbrizə yönəldi və ilk pncə Urmiyanı hədəf olaraq seçdi.

Osmanlının əks hücumu redaktə

Əhməd Paşanın əlavə qüvvə ilə imperiyanın qərb torpaqlarına daxil olduğu və Kirmanşahla Həmədanı ələ keçirmək istədiyi barədə məlumat alan II Təhmasibin vəziyyəti gərginləşdi. İki ordu bir-birinə yaxınlaşdıqca məktub mübadilələri də çoxalırdı. II Təhmasibin ordusu təcrübəli döyüşçülər Nadirlə şərqdəki yürüşdə iştirak etdiyinə görə, əsasən orduya yeni qəbul edilmiş və təcrübəsiz döyüşçülərdən təşkil edilmişdi. Bundan başqa, Səfəvi ordusu ənənəvi olaraq 3 tümən şəklində - mərkəz, sağ və sol cinahlar - düzülüşdə idi.

Görünüşə görə, ordular üz-üzə gəldiyi zaman Səfəvi ordusunun təcrübəsiz tüfəngçilərindən biri istəmədən atəş açmış və bu atışma meydan toqquşmasına səbəb olmuşdur. Meydan döyüşü baş verdikdən sonra Səfəvi süvariləri Osmanlı süvarilərini darmadağın edərək qovmağa başladı. Lakin meydana daxil olan yeniçərilər öz süvarilərini qorumaq üçün əks hücuma keçdilər və nəticədə Osmanlı piyadaları Səfəvi süvarilərini məğlub etməyi bacardılar. Həmçinin bu ərəfələrdə İrəvandakı Osmanlı komandanı Həkimoğlu Əli Paşa hücuma keçərək Təbrizi ələ keçirdi. Buna paralel olaraq, Əhməd Paşa öz yürüşünü uğurla tamalayaraq Həmədanı ələ keçirdi.

Nəticə redaktə

Nadir xan tərəfindən geri alınan torpaqların da itirilməsindən qorxuya düşən II Təhmasib Osmanlılara sülh təklif etdi və Osmanlı komandanlığının düşərgəsinə nümayəndə göndərdi. Sülh müqaviləsininin imzalanmasında Osmanlı dövləti də maraqlı idi. İsfahandan xeyli uzaqda olan Nadir xan buna etiraz etsə də, 1732-ci il 16 yanvarda Kirmanşahda Səfəvilərlə Osmanlılar arasında sülh müqaviləsi imzalandı. İmzalayanlar Osmanlı tərəfdən Əhməd Paşa və Səfəvi tərəfindən Məhəmməd Rzaqulu bəy idi. Sülhə görə Təbriz, Həmədan və Kirmanşah II Təhmasibə geri verildi.

Yürüşün nəticələrindən fəlakətli xüsusiyyəti əsasən Səfəvi sülaləsi üçün oldu. Bu məğlubiyyətdən istifadə edən Nadir xan II Təhmasibi 1732-ci ildə taxtdan saldı və onun yerinə Təhmasibin azyaşlı oğlu Abbas Mirzəni III Abbas adı ilə taxta çıxardı.

Həmçinin bax redaktə

İstinadlar redaktə

  1. Michael Axworthy. The Sword of Persia: Nader Shah, from tribal warrior to conquering tyrant. I. B. Tauris. 2009. səh. 159.
  2. Dr. Kavekh Farookh. Iran at War. Oxford: Osprey Publishing. 2011. səh. 109.
  3. Alper Yıldırım. I. Mahmud Devri Osmanlı-İran İlişkileri. Eskişehir. 2017. səh. 42.
  4. Abdurrahman Ateş. Avşarlı Nadir Şah ve Döneminde Osmanlı-İran Mücadeleleri. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi. 2001. səh. 54.
  5. Ali Djafar Pour. Nadir Şah Döneminde Osmanlı-İran İlişkileri. İstanbul. 1977. səh. 83.
  6. Prof.Yaşar Yücel-Prof Ali Sevim:Türkiye tarihi vol.III, AKDTYKTTK Yayınları, 1991, pp. 282-290.
  7. Prof.Yaşar Yücel-Prof Ali Sevim:Türkiye tarihi vol.IV, AKDTYKTTK Yayınları, 1991, pp. 3-4.
  8. "OSMANLI DURAKLAMA DÖNEMI (1579 – 1699)". www.egitimvadisi.net. 2011. 28 iyul 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 iyul 2022.
  9. Erewantsʻi, Abraham; Bournoutian, George. History of the wars: (1721-1736). Mazda Publishers. 1999. səh. 2. ISBN 978-1568590851. 2022-04-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-07-04. (...) against Nader's advice, Shah Tahmasp marched against the Turks to force their withdrawal from Transcaucasia. The Ottomans routed the Persian forces in 1731, and in January 1732, the Shah concluded an agreement that left eastern Armenia, eastern Georgia, Shirvan, and Hamadan in Turkish hands.
  10. ↑ A ́goston, Ga ́bor; Masters, Bruce Alan. Encyclopedia of the Ottoman Empire. Infobase Publishing. 2010. 415–416. ISBN 978-1438110257. But while Nadir pursued conquests in the east, Shah Tahmasp reopened hostilities with the Ottomans in an effort to regain his lost territories. He was defeated and agreed to a treaty that restored Tabriz but left Kermanshah and Hamadan in Ottoman hands. Nadir was incensed at the treaty (...)

Aprel 02, 2024
təhmasibin, yürüşü, 1731, səfəvi, hökmdarının, qafqazı, əlində, saxlayan, osmanlı, imperiyasına, qarşı, həyata, keçirdiyi, yürüş, nəzərdə, tutulur, yürüş, nəticəsində, səfəvi, ordusu, məğlub, edilmiş, bundan, əvvəlki, yürüş, nəticəsində, nadirin, əldə, etdiyi,. II Tehmasibin yurusu 1731 Sefevi hokmdarinin Qafqazi oz elinde saxlayan Osmanli imperiyasina qarsi heyata kecirdiyi yurus nezerde tutulur Yurus neticesinde Sefevi ordusu meglub edilmis bundan evvelki yurus neticesinde Nadirin elde etdiyi ustunlukler ve torpaqlar itirilmisdir Yurusun neticesi Nadirin serqden qerbe gelmesi ile Sefevilerin xeyrine deyisdirildi lakin II Tehmasibin oz nufuzunu berpa etmek ucun heyata kecirdiyi lakin ugursuzluqla neticelenen 1731 ci il herbi emeliyyatlari en esas sulalenin ozu ucun felaketle sonlandi 1 II Tehmasibin yurusu 1731 Sefevi Osmanli muharibesi 1730 1736 Irevan qalasinin 1672 ci ilde Jan Sarden terefinden cekilmis panoram gorunusuTarix 1731Yeri Qafqaz Qerbi IranSebebi Itirilmis Sefevi torplaqlarinin geri qaytarilmasiNeticesi Osmanlinin qelebesi Kirmansah muqavilesi imzalandi lakin Nadir muqavileni qebul etmedi Erazi deyisikliyi Qafqaz Osmanlinin oldu Tebriz Hemedan ve Kirmansah Sefevilere verildi Munaqise terefleriSefeviler Imperiyasi Osmanli ImperiyasiKomandan lar II Tehmasib Hekimoglu Eli pasa Ehmed pasaTereflerin quvvesi18 min Bilinmir Mundericat 1 Arxa plan 2 Irevanin muhasiresi 3 Osmanlinin eks hucumu 4 Netice 5 Hemcinin bax 6 IstinadlarArxa plan redakteNadir xan 1730 cu ilde Osmanli imperiyasina qarsi muharibeye basladi O zaman Osmanlilarla dusmen munasibetde olan Rusiya bu muharibede Sefevilerin qalib gelmesinde maraqli idi Bele bir elverisli seraitde II Tehmasib Osmanlilardan isgal edilmis Sefevi torpaqlarinin geri qaytarilmasini teleb etdi Lakin Osmanlilarin redd cavabi bu iki dovlet arasinda muharibeye sebeb oldu Azerbaycan erazisi yeniden muharibe meydanina cevrildi Nadir xan Osmanli qosunu uzerinde ilk boyuk qelebesini Maragada qazandi 1730 cu ilin sentyabrinda Erdebili daha sonra Tebrizi Osmanlilardan azad etdi Nadir usyan qaldirmis ve Xorasani ele kecirmis abdali efqanlarina gore Qafqazi ele kecirmis Osmanliya qarsi planladigi yurusu ertelemeli oldu Bu zaman efqanlar Xorasanin paytaxti hesab edilen Meshedi muhasireye almisdilar 1731 ci ilin qisinda yeni doyusculer topladiqdan ve onlara telim kecdikden sonra Nadir imperiyanin serq cinahini qorumaq ucun herekete kecdi Nadir sayesinde 1729 cu ilde esl Sefevi taxtina oturan II Tehmasibe saray eyanlari terefinden sexsen nufuzunu yukseltmek ucun meydanlara cixmasi telqin edildi Maykl Eksvorti ve bir cox diger tarixcilerin bildirdiyine gore bu yuruse baslamaqda esas sebeb II Tehmasibin ozunun ali bas komandanini qisqanmasi ve oz nufuzunu yukseltmek istemesi muhum rol oynamisdir lakin ortada bu isteyin meydana cixmasinda ona saraydaki sexslerin tezyiq etmeleri barede isareler movcuddur Irevanin muhasiresi redakteYurus erefesinde Istanbulda Patrona Xelilin basciligi altinda usyan qalxmis ve neticede I Mahmud sultan elan edilmisdi I Mahmud serqordulari komandanligina yari venesiyali dovlet xadimi olan ve II Tehmasibin mehvine sebeb olacaq dovlet xadimini teyin edir II Tehmasib atalarinin etdiyi kimi Qafqaz ve etraf erazileri Osmanlidan geri almaq istemekde idi Onun komandanligi altinda hereket eden 18 minlik Sefevi ordusu Qerbi Azerbaycan erazisine daxil olaraq Irevan yaxinliginda Osmanli ordusu uzerinde qelebe qazandi Bundan evvel Tehmasibin yuruse baslamasina cavab olaraq Osmanli dovleti iki istiqametden Sefevi erazisine hucuma kecmeyi qerara almisdi Bagdad sereskeri Eyyubizade Ehmed Pasaya Isfahan uzerine Diyarbekir valisi Hekimoglu Eli pasaya da serdar unvani ile Irevana yardim etmek emr edilir Hekimoglu Eli Pasa Sefevilerle ilk toqqusmada meglub edildikden sonra Irevan qalasina geri cekilir Hekimoglu Eli Pasa derhal reaksiya gostererek Irevanin muhasiresini qirmaga calisdi 2 Hekimoglu II Tehmasibin maddi texniki teminat yollarini qorumasi ucun cenuba dogru ehtiyat birlesmeler yerlesdirmemesinden xeberdar olduqdan sonra Sefevi ordusuna lazimi seyleri dasiyan ve Tebrizden gelen yolu kesdi Onun meqsedi II Tehmasibi sonda Irevan muhasiresini terk etmeye mecbur etmek idi Irevan qalasindan mektublar gonderen Hekimoglu Sefevi ordusunun secme doyusculerine komandanliq eden Mehemmed xani Osmanli ile elaqesi varmis kimi gosterdi ve ordu daxilinde parcalanma yaradilmasina nail oldu 3 Daha sonra qaladan ani bir hucumla Sefevi ordusuna zerbe endirildi Neticede 18 gunluk muhasire dayandirildi ve ordu geri cekildi 4 Tebrize dogru geri cekilen II Tehmasib Arpacayi kecmeye calisarken Uckilse bolgesinde Teymur Mehmed Pasanin hucumuna meruz qalir ve yene de meglub olur Bundan sonra Sefevi ordusu qeyri nizami formada Tebrize geri cekilir 5 Bundan sonra Hekimoglu yeni quvvelerin gelisi ile Tebrize yoneldi ve ilk pnce Urmiyani hedef olaraq secdi Osmanlinin eks hucumu redakteEhmed Pasanin elave quvve ile imperiyanin qerb torpaqlarina daxil oldugu ve Kirmansahla Hemedani ele kecirmek istediyi barede melumat alan II Tehmasibin veziyyeti gerginlesdi Iki ordu bir birine yaxinlasdiqca mektub mubadileleri de coxalirdi II Tehmasibin ordusu tecrubeli doyusculer Nadirle serqdeki yurusde istirak etdiyine gore esasen orduya yeni qebul edilmis ve tecrubesiz doyusculerden teskil edilmisdi Bundan basqa Sefevi ordusu enenevi olaraq 3 tumen seklinde merkez sag ve sol cinahlar duzulusde idi Gorunuse gore ordular uz uze geldiyi zaman Sefevi ordusunun tecrubesiz tufengcilerinden biri istemeden ates acmis ve bu atisma meydan toqqusmasina sebeb olmusdur Meydan doyusu bas verdikden sonra Sefevi suvarileri Osmanli suvarilerini darmadagin ederek qovmaga basladi Lakin meydana daxil olan yeniceriler oz suvarilerini qorumaq ucun eks hucuma kecdiler ve neticede Osmanli piyadalari Sefevi suvarilerini meglub etmeyi bacardilar Hemcinin bu erefelerde Irevandaki Osmanli komandani Hekimoglu Eli Pasa hucuma kecerek Tebrizi ele kecirdi Buna paralel olaraq Ehmed Pasa oz yurusunu ugurla tamalayaraq Hemedani ele kecirdi Netice redakteNadir xan terefinden geri alinan torpaqlarin da itirilmesinden qorxuya dusen II Tehmasib Osmanlilara sulh teklif etdi ve Osmanli komandanliginin dusergesine numayende gonderdi Sulh muqavilesininin imzalanmasinda Osmanli dovleti de maraqli idi Isfahandan xeyli uzaqda olan Nadir xan buna etiraz etse de 1732 ci il 16 yanvarda Kirmansahda Sefevilerle Osmanlilar arasinda sulh muqavilesi imzalandi Imzalayanlar Osmanli terefden Ehmed Pasa ve Sefevi terefinden Mehemmed Rzaqulu bey idi 6 7 Sulhe gore Tebriz Hemedan ve Kirmansah II Tehmasibe geri verildi 8 9 10 10 Yurusun neticelerinden felaketli xususiyyeti esasen Sefevi sulalesi ucun oldu Bu meglubiyyetden istifade eden Nadir xan II Tehmasibi 1732 ci ilde taxtdan saldi ve onun yerine Tehmasibin azyasli oglu Abbas Mirzeni III Abbas adi ile taxta cixardi Hemcinin bax redakteSefevi Osmanli muharibesi 1730 1736 Sefevilerin 1730 cu il yurusuIstinadlar redakte Michael Axworthy The Sword of Persia Nader Shah from tribal warrior to conquering tyrant I B Tauris 2009 seh 159 Dr Kavekh Farookh Iran at War Oxford Osprey Publishing 2011 seh 109 Alper Yildirim I Mahmud Devri Osmanli Iran Iliskileri Eskisehir 2017 seh 42 Abdurrahman Ates Avsarli Nadir Sah ve Doneminde Osmanli Iran Mucadeleleri Isparta Suleyman Demirel Universitesi 2001 seh 54 Ali Djafar Pour Nadir Sah Doneminde Osmanli Iran Iliskileri Istanbul 1977 seh 83 Prof Yasar Yucel Prof Ali Sevim Turkiye tarihi vol III AKDTYKTTK Yayinlari 1991 pp 282 290 Prof Yasar Yucel Prof Ali Sevim Turkiye tarihi vol IV AKDTYKTTK Yayinlari 1991 pp 3 4 OSMANLI DURAKLAMA DONEMI 1579 1699 www egitimvadisi net 2011 28 iyul 2012 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 4 iyul 2022 Erewantsʻi Abraham Bournoutian George History of the wars 1721 1736 Mazda Publishers 1999 seh 2 ISBN 978 1568590851 2022 04 04 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 07 04 against Nader s advice Shah Tahmasp marched against the Turks to force their withdrawal from Transcaucasia The Ottomans routed the Persian forces in 1731 and in January 1732 the Shah concluded an agreement that left eastern Armenia eastern Georgia Shirvan and Hamadan in Turkish hands 10 0 10 1 A goston Ga bor Masters Bruce Alan Encyclopedia of the Ottoman Empire Infobase Publishing 2010 415 416 ISBN 978 1438110257 But while Nadir pursued conquests in the east Shah Tahmasp reopened hostilities with the Ottomans in an effort to regain his lost territories He was defeated and agreed to a treaty that restored Tabriz but left Kermanshah and Hamadan in Ottoman hands Nadir was incensed at the treaty Menbe https az wikipedia org w index php title II Tehmasibin yurusu 1731 amp oldid 7236613, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.