Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
II Məngli Gəray (1678 – 9 yanvar 1740, Bağçasaray) — XXXV Krım xanı.
| II Məngli Gəray | |
|---|---|
| sentyabr 1724 – noyabr 1730 | |
| Əvvəlki | IV Səadət Gəray |
| Sonrakı | I Qaplan Gəray |
| 1737 – 9 yanvar 1740 | |
| Əvvəlki | II Fateh Gəray |
| Sonrakı | II Səlamət Gəray |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1678 |
| Vəfat tarixi | 9 yanvar 1740 |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | suveren[d] |
| Atası | I Səlim Gəray |
| Ailəsi | Gəraylar |
| Dini | sünni islam |
Krım xanı I Səlim Gərayın oğludur. Atasının sürgün illərində Rodos adasında dünyaya gəldi. Qardaşı III Qazi Gərayın səltənətində nurəddin, digər qardaşı I Qaplan Gərayın səltənətində isə 2 dəfə kalqay ünvanı aldı. Onun taxtdan çəkilməsinin ardından Məngli Gəray Krım xanlığına gətirildi (sentyabr 1724). Qardaşı Səlaməti nurəddin, digər qardaşı Səfanı isə kalqay təyin etdi. İlk iş olaraq illərdir mərkəzi hakimiyyətə tabe olmaqdan boyun qaçıran bəylərin müqavimətini qırmaq oldu. Səfəvilər cəbhəsinə çağırılan Məngli Gərayın səfərbərlik əmrinə tabe olmayan bir çox tatar əsilzadəsi cəzalandırıldı, bəziləri isə edam olundu. 1725-ci ildə toplanan 10 minlik tatar birliyi kalqay Səfa Gəray, nurəddin Səlamət Gəray və xanın oğlu Toxtamışın əmrində Səfəvilərlə müharibəyə göndərildi. 1729-cu ilin mayında İstanbula gedən Məngli Gəray bir müddət burada qaldı. Osmanlı sultanı Sultan Əhməd tərəfindən mərasimlə qarşılandı və Krımda əmin-amanlıq yaratdığı üçün xilat geyindirildi. Ancaq 1730-cu ilin noyabrında anidən vəzifədən alındı. Buna səbəb isə Sultan Əhmədin taxtdan endirilməsiylə nəticələnən Patrona Xəlil üsyanına adının qarışması səbəb göstərildi. Dərhal Rodos adasına sürgün olunan Məngli Gəray ikinci dəfə hakimiyyətə gəlişinədək burada qaldı.
1737-ci ilin yayında rusların Bağçasaraya ikinci hücumunun ardından Məngli Gəray yenidən Krım xanlığına gətirildi. Kalqay olaraq qardaşı Səlamət Gərayı, nurəddin olaraq isə qardaşı oğlu Həlim Gərayı seçdi. 1738-ci ilin qışında ruslara bir neçə dəfə hücumlar tərtibləsə də, bunlar uğursuzluqla nəticələndi. Həmin ilin yayında ruslar üçüncü dəfə Krımı işğal etdilər və qısa müddət sonra geri çəkildilər. Bundan bir il sonra ağır xəstələnən Məngli Gəray 9 yanvar 1740-cı ildə Bağçasarayda vəfat etdi.
Mənbə
- Oleksa Gaivoronsky «Повелители двух материков», Kiev-Bakhchisarai, 2007,
İstinadlar
- Henry Hoyle Howorth, History of the Mongols, 1880, part 2, p 479
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
II Mengli Geray 1678 9 yanvar 1740 Bagcasaray XXXV Krim xani II Mengli GerayXXXV Krim xanisentyabr 1724 noyabr 1730EvvelkiIV Seadet GeraySonrakiI Qaplan Geray1737 9 yanvar 1740EvvelkiII Fateh GeraySonrakiII Selamet GeraySexsi melumatlarDogum tarixi 1678Vefat tarixi 9 yanvar 1740 1740 01 09 Vefat yeri Bagcasaray Krim xanligiDefn yeri BagcasarayFealiyyeti suveren d Atasi I Selim GerayAilesi GeraylarDini sunni islam Krim xani I Selim Gerayin ogludur Atasinin surgun illerinde Rodos adasinda dunyaya geldi Qardasi III Qazi Gerayin seltenetinde nureddin diger qardasi I Qaplan Gerayin seltenetinde ise 2 defe kalqay unvani aldi Onun taxtdan cekilmesinin ardindan Mengli Geray Krim xanligina getirildi sentyabr 1724 Qardasi Selameti nureddin diger qardasi Sefani ise kalqay teyin etdi Ilk is olaraq illerdir merkezi hakimiyyete tabe olmaqdan boyun qaciran beylerin muqavimetini qirmaq oldu Sefeviler cebhesine cagirilan Mengli Gerayin seferberlik emrine tabe olmayan bir cox tatar esilzadesi cezalandirildi bezileri ise edam olundu 1725 ci ilde toplanan 10 minlik tatar birliyi kalqay Sefa Geray nureddin Selamet Geray ve xanin oglu Toxtamisin emrinde Sefevilerle muharibeye gonderildi 1729 cu ilin mayinda Istanbula geden Mengli Geray bir muddet burada qaldi Osmanli sultani Sultan Ehmed terefinden merasimle qarsilandi ve Krimda emin amanliq yaratdigi ucun xilat geyindirildi Ancaq 1730 cu ilin noyabrinda aniden vezifeden alindi Buna sebeb ise Sultan Ehmedin taxtdan endirilmesiyle neticelenen Patrona Xelil usyanina adinin qarismasi sebeb gosterildi Derhal Rodos adasina surgun olunan Mengli Geray ikinci defe hakimiyyete gelisinedek burada qaldi 1737 ci ilin yayinda ruslarin Bagcasaraya ikinci hucumunun ardindan Mengli Geray yeniden Krim xanligina getirildi Kalqay olaraq qardasi Selamet Gerayi nureddin olaraq ise qardasi oglu Helim Gerayi secdi 1738 ci ilin qisinda ruslara bir nece defe hucumlar tertiblese de bunlar ugursuzluqla neticelendi Hemin ilin yayinda ruslar ucuncu defe Krimi isgal etdiler ve qisa muddet sonra geri cekildiler Bundan bir il sonra agir xestelenen Mengli Geray 9 yanvar 1740 ci ilde Bagcasarayda vefat etdi MenbeOleksa Gaivoronsky Poveliteli dvuh materikov Kiev Bakhchisarai 2007 ISBN 978 966 96917 1 2IstinadlarHenry Hoyle Howorth History of the Mongols 1880 part 2 p 479