Həsən xan Əmir Məhəmməd xan oğlu 1785-cı ildə Qəzvin şəhərində doğulmuşdu. Ailə təlim-tərbiyəsi almışdı. Fətəli şah Qovanlı-Qacarın Qulami-Xas qvardiyasında xidmətə başlamışdı. Rusiya-İran savaşlarında iştirak etmişdi. Sarı Aslan ləqəbi qazanmışdı.
Həsən xan İran ordusunda şərəflə xidmət edib, igidlik göstərdiyinə görə Əmir Teymurun şəxsi qılıncı ilə təltif edilmişdi. Qardaşı Sərdar Hüseynqulu xan Qacar – Qəzvini İranın fəxri sayılırdı. Hər iki qardaş 1828-ci il fevralın 10-da Türkmənçayda bağlanmış mənhus sülh müqaviləsinin on ikinci maddəsinə əsasən rus çarı I Nikolayın əmrilə bütün əmlak və var dövlətdən məhrum edilib. Bu maddəyə əsasən İrəvanın sabiq sərdarı Hüseyn xan, onun qardaşı Həsən xanın və Naxçıvanın sabiq hakimi Kərim xanın Arazın hər iki kənarındakı yerləri, var – dövləti Rusiya imperiyasının ixtiyarına keçdi. 1804-cü ildə ruslar İrəvanı istila etmək fikrinə düşərkən Cəfərqulu xan Dünbüli də onlara qoşuldu. On min piyada və süvarini İran ordusu ilə birləşdirdi. O vaxt yüzbaşı olan Həsən xan ordusunu yüksəklikdə yerləşdirib, böyük şücaətlər göstərərək rus ordusunu geriyə qovdu və təqib etdi. 1806-cı ildə ruslar İrəvana yenidən hücuma hazırlaşarkən Hüseynqulu xan Qacar İrəvan sərdarı təyin olundu. 1807-ci ildə Həsən xan qardaşının yerinə Fətəli şahın qullar ağasıbaşı (rəisi-qulaman) idi. 1808-ci ildə ruslar İrəvan üzərinə yenidən yürüş etdilər. Həsən xan İranın digər sərkərdələri ilə birləşərək şəhəri qoruyurdu. Möhkəm vuruşma oldu. Sentyabr və dekabr aylarında olan hərbi əməliyatlarda feldmarşal İ.B.Qudoviçin qoşunları darmadağın edildi. Rusların on üç minlik qoşunu pərən-pərən düşdü. Həmin il noyabrın 17-də olan döyüşdə isə rus qoşunlarından 289 nəfər qılıncdan keçirildi, 574 nəfər ağır, 285 nəfər yüngül yaralandı. Yeddi nəfər yüksək rütbəli rus zabitindən biri öldürüldü, dörd nəfəri isə ağır yaralandı. Rus çarı bu rüsvayçı məğlubiyyətdən sonra feldmarşal İ.B.Qudoviçi hörmətsiz vəziyyətdə geri çağırıb, istefaya göndərdi. İrəvan döyüşlərində heç bir müvəffəqiyyət əldə edə bilməyən rus qoşunu Gürcüstana qayıtdı.
1820-ci ildə Həsən xan İranda Çehriçini tutmaq istəyən osmanlı hakimlərinə qarşı vuruşa getdi və osmanlıların bir neçə şəhərini tutdu, onlara böyük tələfat verdi. Bir ildən sonra, 1821-cı ildə türklər alınmış şəhər və kəndləri geri qaytarmaq üçün 70 min ordu ilə İran sərhədinə yeridilər. Azərbaycan valisi şahzadə Abbas mirzə Naibüssəltənə ordunu təşkil edib hücuma keçdi və bu döyüşdə İran ordusu qələbə qazandı. Sərdar Həsən xan Qacar İranın ən yaxşı sərkərdəsi kimi özünü göstərdi və Sarı Aslan ləqəbini aldı.
1825-ci ildə ruslar Balıqlı – Güney və İrəvan hüdudunda olan Göyçə dəryasının guya onların zəbt etdikləri yerlər olduğunu iddia edirdilər. Hər iki dövlət arasında bu məsələ müzakirə olundu və sərdar Sarı Aslan Həsən xanı İrəvandan çağırdılar ki, həqiqəti aşkar etsin. O, bu danışıqlarda Rusiyanın iddiasına qarşı kəskin çıxış edib, onların bəhanələrini rədd etdi. Lakin ruslar müzakirənin nəticələrini gözləmədilər, həmin yerlərə yiyələndilər. Həsən xan Rusiya – İran müharibəsində (1826–1828) o sərdarlardan idi ki, öz əsgəri vəzifəsinə əməl etdi, son saata qədər ruslarla vuruşdu və düşmənə təslim olmadı. 1826-cı ilin yay hücum əməliyyatında general Həsən xan Qacar Pənbək və Şoragöl ərazisini tutdu, rus qoşunlarına hücum edib, onları məğlubiyyətə uğratdı. İyun ayında müharibə başlananda qoşun başçısı kimi əsgərlərin qarşısında qısa nitq söyləyən sərdar Sarı Aslan Həsən xan and içmişdi ki, Qafqazda yaşayan din və dil qardaşlarını kafir ruslardan təmizləyəcəkdir. O, Rusiyaya qarşı bu savaşı qəzavat- "müqəddəs müharibə" adlandırmışdı.
1827-ci ildə Sarı Aslan Həsən xan Mustafa xan Şirvani və şəkili Hüseyn xanla birlikdə Tiflisin yaxınlığınadək rus qoşununu məhv etmək üçün hücuma keçdilər. Bu cəbhədə güclü müqavimətə rast gələrək ruslarla vuruşdular və ağır döyüşlərdən sonra geri çəkilməyə məcbur oldular. Rus qoşun başçılarından general Doyq 1827-ci ildə Rusiya–İran müharibəsində Sərdarabadı tutmaq üçün İrəvana hücum etdi və Həsən xanın güclü müqaviməti ilə rastlaşdı, çarəsiz qalıb, İrəvanın otuz altı kilometrliyində olan Talinə qayıtdı. Bir az sonra ruslar Üçkilsədən Həsən xanın ordusuna hücum etdilər. Bu döyüşdə xeyli rus döyüşçüsü qırıldı və əsir düşdü. Bu dəfə də Sərdar Həsən xanın qəhrəmanlığı və şücaəti onların öz məqsədlərinə çatmasına mane oldu. Onlar İrəvanın mühasirəsindən əl çəkib, Naxçıvana getməyə məcbur oldular. 1828-ci ilin sentyabrında Naibüssəltənə Abbas mirzə Həsən xanı İrəvana Sərdarabad qalasının mühafizəsi üçün göndərdi. General İ. V. Paskeviç onu mühasirəyə aldı və qala şərq tərəfdən süquta uğradı. Həsən xan düşmənə əsir olmamaq üçün qala divarlarından kənara çıxıb, İrəvana hücum edib, düşməni qovdu. General İ. V. Paskeviç Sərdarabadı zəbt etdikdən sonra İrəvana tələsdi, on iki gün gecə – gündüz aramsız döyüşdən sonra İrəvanı tutdu. Yenilməz sərkərdə Sarı Aslan Həsən xan bu dəfə əsir düşdü. General İ.V Paskeviç Qasım xanı, Fətəli xanı, Sübhanqulu xanı, Sarı Aslanı, Mirzə Mahmud Maqsudlu Astarabadı və Həmzə xan Əzanini özü ilə Tiflisə gətirdi. Feldmarşal İ. V. Paskeviç onlarla əsir kimi yox, sərkərdələrə layiq hörmət və ehtiramla davrandı. 1828-ci il fevralın 10-da Türkmənçay müqaviləsi bağlandı və onun on üçüncü maddəsinə əsasən hər iki tərəfdən olan əsirlər öz ölkələrinə qaytarıldı. O cümlədən Sərdar Həsən xan Sarı Aslan azad edildi. Sərdar Həsən xan İrana gəlib, mühüm işlərlə məşğul olmağa başladı.
1828-ci ildə Fətəli şah Qacar Sərdar Həsən xanı Xorasanda baş vermiş ixtişaşları yatırmaq üçün göndərdi. Əyalətdə ciddi nizam – intizam yaradan Sərdar Həsən xan 1830-cu ilədək orada hökuməti idarə etdi. Sonra Fətəli şah general Həsən xanı Tehrana çağırdı. Yolda Həsən xan müqəddəs yerlər olan Ətabata getdi. Bir müddət sonra o, Tehrana gəldi. Həsən xan 1848-ci ildən Yəzd, Kerman və Bəlucistanda hakim olur. Rusların qənimi, məşhur Azərbaycan sərkərdəsi Həsən xan Qovanlı-Qacar 1856-ci ildə Kermanda ürək xəstəliyindən vəfat edib. Müqəddəs Nəcəf şəhərində dəfn olunub.
Həsən xanın Yusif xan adlı oğlu vardı.
Mənbə
Ənvər Çingizoğlu, Qacarlar və Qacar kəndi, Bakı, "Şuşa", 2008, 334 səh.
Ənvər Çingizoğlu, Hüseynqulu xan Qovanlı-Qacar, Bakı: Mütərcim, 2011,-88 səh.
Həmçinin bax
VikimənbədəMüəllif:Həsən xan Qacar ilə əlaqəli məlumatlar var.
həsən, qacar, həsən, əmir, məhəmməd, oğlu, qovanlı, qacar, 1785, qəzvin, 1856, tehran, rusiya, iran, savaşlarının, qəhrəmanlarından, biri, sərkərdə, həsən, əmir, məhəmməd, oğlu, qovanlı, qacarşəxsi, məlumatlardoğum, tarixi, 1785doğum, yeri, qəzvin, central, di. Hesen xan Emir Mehemmed xan oglu Qovanli Qacar 1785 Qezvin 1856 Tehran Rusiya Iran savaslarinin qehremanlarindan biri serkerde Hesen xan QacarHesen xan Emir Mehemmed xan oglu Qovanli QacarSexsi melumatlarDogum tarixi 1785Dogum yeri Qezvin Central District d Qezvin sehristani Qezvin ostani IranVefat tarixi 1856Vefat yeri Tehran Merkez bexsi d Tehran sehristani Tehran ostani IranHeyati RedakteHesen xan Emir Mehemmed xan oglu 1785 ci ilde Qezvin seherinde dogulmusdu Aile telim terbiyesi almisdi Feteli sah Qovanli Qacarin Qulami Xas qvardiyasinda xidmete baslamisdi Rusiya Iran savaslarinda istirak etmisdi Sari Aslan leqebi qazanmisdi Hesen xan Iran ordusunda serefle xidmet edib igidlik gosterdiyine gore Emir Teymurun sexsi qilinci ile teltif edilmisdi Qardasi Serdar Huseynqulu xan Qacar Qezvini Iranin fexri sayilirdi Her iki qardas 1828 ci il fevralin 10 da Turkmencayda baglanmis menhus sulh muqavilesinin on ikinci maddesine esasen rus cari I Nikolayin emrile butun emlak ve var dovletden mehrum edilib Bu maddeye esasen Irevanin sabiq serdari Huseyn xan onun qardasi Hesen xanin ve Naxcivanin sabiq hakimi Kerim xanin Arazin her iki kenarindaki yerleri var dovleti Rusiya imperiyasinin ixtiyarina kecdi 1804 cu ilde ruslar Irevani istila etmek fikrine duserken Ceferqulu xan Dunbuli de onlara qosuldu On min piyada ve suvarini Iran ordusu ile birlesdirdi O vaxt yuzbasi olan Hesen xan ordusunu yukseklikde yerlesdirib boyuk sucaetler gostererek rus ordusunu geriye qovdu ve teqib etdi 1806 ci ilde ruslar Irevana yeniden hucuma hazirlasarken Huseynqulu xan Qacar Irevan serdari teyin olundu 1807 ci ilde Hesen xan qardasinin yerine Feteli sahin qullar agasibasi reisi qulaman idi 1808 ci ilde ruslar Irevan uzerine yeniden yurus etdiler Hesen xan Iranin diger serkerdeleri ile birleserek seheri qoruyurdu Mohkem vurusma oldu Sentyabr ve dekabr aylarinda olan herbi emeliyatlarda feldmarsal I B Qudovicin qosunlari darmadagin edildi Ruslarin on uc minlik qosunu peren peren dusdu Hemin il noyabrin 17 de olan doyusde ise rus qosunlarindan 289 nefer qilincdan kecirildi 574 nefer agir 285 nefer yungul yaralandi Yeddi nefer yuksek rutbeli rus zabitinden biri olduruldu dord neferi ise agir yaralandi Rus cari bu rusvayci meglubiyyetden sonra feldmarsal I B Qudovici hormetsiz veziyyetde geri cagirib istefaya gonderdi Irevan doyuslerinde hec bir muveffeqiyyet elde ede bilmeyen rus qosunu Gurcustana qayitdi 1820 ci ilde Hesen xan Iranda Cehricini tutmaq isteyen osmanli hakimlerine qarsi vurusa getdi ve osmanlilarin bir nece seherini tutdu onlara boyuk telefat verdi Bir ilden sonra 1821 ci ilde turkler alinmis seher ve kendleri geri qaytarmaq ucun 70 min ordu ile Iran serhedine yeridiler Azerbaycan valisi sahzade Abbas mirze Naibusseltene ordunu teskil edib hucuma kecdi ve bu doyusde Iran ordusu qelebe qazandi Serdar Hesen xan Qacar Iranin en yaxsi serkerdesi kimi ozunu gosterdi ve Sari Aslan leqebini aldi 1825 ci ilde ruslar Baliqli Guney ve Irevan hududunda olan Goyce deryasinin guya onlarin zebt etdikleri yerler oldugunu iddia edirdiler Her iki dovlet arasinda bu mesele muzakire olundu ve serdar Sari Aslan Hesen xani Irevandan cagirdilar ki heqiqeti askar etsin O bu danisiqlarda Rusiyanin iddiasina qarsi keskin cixis edib onlarin behanelerini redd etdi Lakin ruslar muzakirenin neticelerini gozlemediler hemin yerlere yiyelendiler Hesen xan Rusiya Iran muharibesinde 1826 1828 o serdarlardan idi ki oz esgeri vezifesine emel etdi son saata qeder ruslarla vurusdu ve dusmene teslim olmadi 1826 ci ilin yay hucum emeliyyatinda general Hesen xan Qacar Penbek ve Soragol erazisini tutdu rus qosunlarina hucum edib onlari meglubiyyete ugratdi Iyun ayinda muharibe baslananda qosun bascisi kimi esgerlerin qarsisinda qisa nitq soyleyen serdar Sari Aslan Hesen xan and icmisdi ki Qafqazda yasayan din ve dil qardaslarini kafir ruslardan temizleyecekdir O Rusiyaya qarsi bu savasi qezavat muqeddes muharibe adlandirmisdi 1827 ci ilde Sari Aslan Hesen xan Mustafa xan Sirvani ve sekili Huseyn xanla birlikde Tiflisin yaxinliginadek rus qosununu mehv etmek ucun hucuma kecdiler Bu cebhede guclu muqavimete rast gelerek ruslarla vurusdular ve agir doyuslerden sonra geri cekilmeye mecbur oldular Rus qosun bascilarindan general Doyq 1827 ci ilde Rusiya Iran muharibesinde Serdarabadi tutmaq ucun Irevana hucum etdi ve Hesen xanin guclu muqavimeti ile rastlasdi caresiz qalib Irevanin otuz alti kilometrliyinde olan Taline qayitdi Bir az sonra ruslar Uckilseden Hesen xanin ordusuna hucum etdiler Bu doyusde xeyli rus doyuscusu qirildi ve esir dusdu Bu defe de Serdar Hesen xanin qehremanligi ve sucaeti onlarin oz meqsedlerine catmasina mane oldu Onlar Irevanin muhasiresinden el cekib Naxcivana getmeye mecbur oldular 1828 ci ilin sentyabrinda Naibusseltene Abbas mirze Hesen xani Irevana Serdarabad qalasinin muhafizesi ucun gonderdi General I V Paskevic onu muhasireye aldi ve qala serq terefden suquta ugradi Hesen xan dusmene esir olmamaq ucun qala divarlarindan kenara cixib Irevana hucum edib dusmeni qovdu General I V Paskevic Serdarabadi zebt etdikden sonra Irevana telesdi on iki gun gece gunduz aramsiz doyusden sonra Irevani tutdu Yenilmez serkerde Sari Aslan Hesen xan bu defe esir dusdu General I V Paskevic Qasim xani Feteli xani Subhanqulu xani Sari Aslani Mirze Mahmud Maqsudlu Astarabadi ve Hemze xan Ezanini ozu ile Tiflise getirdi Feldmarsal I V Paskevic onlarla esir kimi yox serkerdelere layiq hormet ve ehtiramla davrandi 1828 ci il fevralin 10 da Turkmencay muqavilesi baglandi ve onun on ucuncu maddesine esasen her iki terefden olan esirler oz olkelerine qaytarildi O cumleden Serdar Hesen xan Sari Aslan azad edildi Serdar Hesen xan Irana gelib muhum islerle mesgul olmaga basladi 1828 ci ilde Feteli sah Qacar Serdar Hesen xani Xorasanda bas vermis ixtisaslari yatirmaq ucun gonderdi Eyaletde ciddi nizam intizam yaradan Serdar Hesen xan 1830 cu iledek orada hokumeti idare etdi Sonra Feteli sah general Hesen xani Tehrana cagirdi Yolda Hesen xan muqeddes yerler olan Etabata getdi Bir muddet sonra o Tehrana geldi Hesen xan 1848 ci ilden Yezd Kerman ve Belucistanda hakim olur Ruslarin qenimi meshur Azerbaycan serkerdesi Hesen xan Qovanli Qacar 1856 ci ilde Kermanda urek xesteliyinden vefat edib Muqeddes Necef seherinde defn olunub Hesen xanin Yusif xan adli oglu vardi Menbe RedakteEnver Cingizoglu Qacarlar ve Qacar kendi Baki Susa 2008 334 seh Enver Cingizoglu Huseynqulu xan Qovanli Qacar Baki Mutercim 2011 88 seh Hemcinin bax Redakte Vikimenbede Muellif Hesen xan Qacar ile elaqeli melumatlar var Irevan QacarlarMenbe https az wikipedia org w index php title Hesen xan Qacar amp oldid 6064669, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
