Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hopi dili — ABŞ-ın Arizona ştatının şimal-şərqində yaşayan Hopi xalqı tərəfindən danışılan Uto-astek dili ailəsinə məxsus bir dildir. Hopi dilinin istifadəsi XX əsr boyunca tədricən azalmışdır. 1990-cı ildə aparılan araşdırmalara əsasən, Hopi dilini ana dili kimi danışa bilən insanların sayı 5000-dən çox idi (bu, əhalinin təxminən 75%-ni təşkil edirdi), lakin onlardan yalnız 40 nəfəri Hopi dilində monolinqual idi. 1998-ci ildə 200 Hopi insanı arasında aparılan dil araşdırmasına görə, Hopi yaşlılarının (60 yaş və yuxarı) 100%-i sərbəst danışa bilirdi, lakin böyüklər arasında (40–59 yaş) bu göstərici 84%, gənc yetkinlərdə (20–39 yaş) 50%, uşaqlar arasında (2–19 yaş) isə cəmi 5% idi. Görünən geriləməyə baxmayaraq, həm Hopi, həm də Navaxo dilləri Arizona ştatında ikidilli təhsil proqramları ilə dəstəklənir və uşaqlar ana dili kimi yerli Amerikan dillərini öyrənirlər. Son illərdə Hopi rezervasiyasında uşaqlar üçün Hopi dili proqramları həyata keçirilmişdir.
| Hopi dili | |
|---|---|
| Orijinal adı | Hopilàvayi |
| Ölkə | |
| Danışanların ümumi sayı |
|
| Təsnifatı | |
| |
| Yazı | latın əlifbası |
| Dil kodları | |
| ISO 639-1 | — |
| ISO 639-2 | — |
| ISO 639-3 | hop |
| Dilin strukturlarının dünya atlası | hop |
| 870 | |
| Ethnologue | hop |
| ELCat | 2374 |
| IETF | hop |
| Glottolog | hopi1249 |
Dil əlaqəsi
Hopi dili Tanoan dil ailəsinə aid dillər, Keresan dilləri, Zuni və Navaxo ilə birlikdə Pueblo dil arealının bir hissəsidir. Hopi dilində danışanlar Zuni dili ilə ünsiyyət üçün də Hopi dilindən istifadə ediblər. Onlar, həmçinin, artıq 300 ildən çoxdur ki, Tanoan dil ailəsinə aid bir dillə yaxın əlaqədədirlər. Bu, 1680-ci ildə Pueblo üsyanından sonra Qalisteo hövzəsindən köç edərək Teşa dilində danışan Arizona Teşaları ilə bağlıdır. Arizona Teşaları ənənəvi olaraq Teşa dilində danışan Hopi, Navaxo, İspan və İngilis dilləri arasında tərcüməçi rolunu oynayıblar.
Hopi xalqının ispanlarla ilk əlaqəsi 1540-cı ildə kəşfiyyatçılarla baş vermişdir. 1629-cu ildə kiçik bir fransiskan missionerlər qrupu Hopi ərazilərinə gəlmiş və növbəti il orada bir kilsə inşa etmişdir. Onlar 1680-ci ildə Pueblo Üsyanı baş verənə qədər bölgədə qalmış, daha sonra Hopilər ispanları regiondan qovmuşdur. İspanların oradakı fəaliyyəti və Rio Qrande bölgəsindən olan Pueblo qaçqınlarının mənfi təcrübələri haqqında danışdıqları hekayələr Hopi xalqında mədəni mənimsəməyə qarşı müqavimət və rədd etmə mövqeyini formalaşdırmışdır.
Metallinqvistika
Məşhur dilçi və cənub-qərb ilə Mərkəzi Amerika dilləri arasındakı əlaqələr sahəsində hələ də aparıcı mütəxəssislərdən biri olan Benjamin Li Vorf, dilin insanın dünya görüşünə təsir etdiyini və əksinə, insanın dünya görüşünün də dilə təsir etdiyini göstərmək üçün Hopi dilini nümunə kimi istifadə etmişdir. Vorfun ən çox tanınan iddialarından biri Hopi dilində "zaman" anlayışına birbaşa aid olan sözlərin, qrammatik formaların, cümlə quruluşlarının və ifadələrin olmadığını deməsi idi. Vorfun bu açıqlaması bəzi insanlar tərəfindən yanlış başa düşülərək Hopi dilində zamanın davamlılığı və ya ardıcıllığı anlayışının olmadığı kimi izah edilmişdir. Lakin əslində o, yalnız Hopi xalqının zamanı bölünə bilən və ya maddi bir obyekt kimi qəbul etmədiyini ifadə etmək istəmişdir.
Bundan əlavə, Con Lusiyə görə, Vorfun tənqidçilərinin çoxu onun yazılarını düzgün oxumamış, bunun əvəzinə onun arqumentlərini əsassız tənqid etməyə üstünlük vermişlər. Hopi dilində zaman anlayışının mövcudluğu Ekkehart Malotki tərəfindən geniş şəkildə sənədləşdirilmişdir. Digər dilçi və filosoflar da Vorfun ümumi arqumentinə skeptik yanaşmış və onun Hopi dili ilə bağlı nəticələri bəzi mütəxəssislər tərəfindən mübahisəli və ya rədd edilmişdir.
İstinadlar
- ScriptSource - United States.
- "Status of Hopi language". 2015-12-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-09-08.
- "Dual-language programs grow in Arizona public schools". azednews.com. 2015-07-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-17.
Tuba City Unified Superintendent Dr. Harold Begay is devoted to seeing the Navajo and Hopi languages and cultures thrive long into the future through district programs.
- Carroll, John B. (ed.) (1956). Language Thought and Reality: Selected Writings of Benjamin Lee Whorf. MIT Press: Boston, Massachusetts. ISBN
- "Setting the Record Straight About Native Languages: Language Complexity". Native Languages of the Americas. 2007-05-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2007-05-01.
Mənbələr
- Brew, J. O. Hopi prehistory and history to 1850 // Ortiz, A. (redaktor). Handbook of North American Indians: Southwest. 9. Washington, D.C.: Smithsonian Institution. 1979. 514–523.
- Connelly, John C. Hopi social organization // Ortiz, A. (redaktor). Handbook of North American Indians: Southwest. 9. Washington, D.C.: Smithsonian Institution. 1979. 539–553.
- Dockstader, Frederick J. "Spanish loanwords in Hopi: A preliminary checklist". International Journal of American Linguistics. 21 (2). 1955: 157–159. doi:10.1086/464324.
- Harrington, John P. (1913). Linguistic fieldnotes based on work with a speaker of Oraibi Hopi. (National Anthropological Archives, Smithsonian Institution).
- Hill, Kenneth C., Spanish loanwords in Hopi. // Hill, J.H.; Mistry, P.J.; Campbell, L. (redaktorlar ), The life of language: Papers in linguistics in honor of William Bright, Trends in linguistics: Studies and monographs, Berlin: Mouton de Gruyter., 1997, 19–24
- Hopi Dictionary Project (University of Arizona Bureau of Applied Research in Anthropology). (1998). Hopi dictionary: Hopìikwa Lavàytutuveni: A Hopi–English dictionary of the Third Mesa dialect with an English–Hopi finder list and a sketch of Hopi grammar. Tucson, Arizona: University of Arizona Press. ISBN
- Hymes, D. H. "The supposed Spanish loanword in Hopi for 'jaybird'". International Journal of American Linguistics. 22 (2). 1956: 186–187. doi:10.1086/464362.
- Jeanne, LaVerne Masayesva. Aspects of Hopi grammar (Tezis). MIT. 1978. hdl:1721.1/16325.
- Jeanne, LaVerne Masayesva. "Some phonological rules of Hopi". International Journal of American Linguistics. 48 (3). 1982: 245–270. doi:10.1086/465734. JSTOR 1264788.
- Kalectaca, Milo. Lessons in Hopi. Tucson, Arizona: University of Arizona Press. 1978.
- Kennard, Edward A. "Linguistic acculturation in Hopi". International Journal of American Linguistics. 29 (1). 1963: 36–41. doi:10.1086/464709.
- Kennard, Edward A.; Yava, Albert. Field Mouse Goes to War: Tusan Homichi Tuwvöta. Palmer Lake, Colorado: Filter Press. 1999.
- Kluckhohn, Clyde; MacLeish, Kenneth. "Moencopi variations from Whorf's Second Mesa Hopi". International Journal of American Linguistics. 21 (2). 1955: 150–156. doi:10.1086/464323. JSTOR 1263941.
- Lucy, John. Language Diversity and Thought: A Reformulation of the Linguistic Relativity Hypothesis. Studies in the Social and Cultural Foundations of Language. Cambridge: Cambridge University Press. 1992. ISBN .
- Manaster-Ramer, Alexis. "Genesis of Hopi tones". International Journal of American Linguistics. 52 (2). 1986: 154–160. doi:10.1086/466010. JSTOR 1265374.
- Malotki, Ekkehart. Hopi time: A linguistic analysis of the temporal concepts in the Hopi language. Trends in linguistics: Studies and monographs (No. 20). Berlin / New York / Amsterdam: Mouton De Gruyter. 1983. ISBN .
- Seaman, P. David. "Hopi Linguistics: An Annotated Bibliography". Anthropological Linguistics. 19 (2). 1977: 78–97. JSTOR 30027313.
- Seqaquaptewa, E. (1994). Iisaw niqw tsaayantotaqam tsiròot. Santa Fe, NM: Clear Light.
- Seqaquaptewa, E. (1994). Iisaw niqw yöngösonhoya. Santa Fe, NM: Clear Light.
- Stephen, Alexander M. (1936). Hopi journal of Alexander M. Stephen. Parsons, E. C. (Ed.). Columbia University contributions to anthropology (No. 23). New York: Columbia University Press.
- Titiev, Mischa. "Suggestions for the further study of Hopi". International Journal of American Linguistics. 12 (2). 1946: 89–91. doi:10.1086/463895.
- Voegelin, C. F. "Phonemicizing for dialect study: With reference to Hopi". Language. 32 (1). 1956: 116–135. doi:10.2307/410660. JSTOR 410660.
- Whorf, Benjamin Lee. (1936). [Notes on Hopi grammar and pronunciation; Mishongnovi forms]. In E. C. Parsons (Ed.), Hopi journal of Alexander M. Stephen (Vol. 2, pp. 1198–1326). Columbia University contributions to anthropology (No. 23). New York: Columbia University Press.
- Whorf, Benjamin Lee. "The punctual and segmentative aspects of verbs in Hopi". Language. 12 (2). 1936: 127–131. doi:10.2307/408755. JSTOR 408755.
- Whorf, Benjamin Lee. "Some verbal categories of Hopi". Language. 14 (4). 1938: 275–286. doi:10.2307/409181. JSTOR 409181.
- Whorf, Benjamin Lee. The relation of habitual thought and behavior to language // Spier, L.; Hallowell, A. I.; Newman, S. S. (redaktorlar ). Language, culture, and personality: Essays in memory of Edward Sapir. Menasha, WI: Sapir Memorial Publication Fund. 1941. 75–93.
- Whorf, Benjamin Lee. The Hopi language, Toreva dialect // Osgood, C. (redaktor). Linguistic structures of native America. Viking Fund publications in anthropology (No. 6). New York: The Viking Fund, Inc. 1946. 158–183.
- Whorf, Benjamin Lee. "An American Indian model of the universe". International Journal of American Linguistics. 16 (2). 1950: 67–72. doi:10.1086/464066. JSTOR 1262850.
- Whorf, Benjamin Lee. "Linguistic factors in the terminology of Hopi architecture". International Journal of American Linguistics. 19 (2). 1952: 141–145. doi:10.1086/464204. JSTOR 1262812.
- Whorf, Benjamin Lee. Discussion of Hopi linguistics // Carroll, J. B. (redaktor). Language, thought, and reality: Selected writings of Benjamin L. Whorf. New York: John Wiley. 1956. 102–111.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Hopi dili ABS in Arizona statinin simal serqinde yasayan Hopi xalqi terefinden danisilan Uto astek dili ailesine mexsus bir dildir Hopi dilinin istifadesi XX esr boyunca tedricen azalmisdir 1990 ci ilde aparilan arasdirmalara esasen Hopi dilini ana dili kimi danisa bilen insanlarin sayi 5000 den cox idi bu ehalinin texminen 75 ni teskil edirdi lakin onlardan yalniz 40 neferi Hopi dilinde monolinqual idi 1998 ci ilde 200 Hopi insani arasinda aparilan dil arasdirmasina gore Hopi yaslilarinin 60 yas ve yuxari 100 i serbest danisa bilirdi lakin boyukler arasinda 40 59 yas bu gosterici 84 genc yetkinlerde 20 39 yas 50 usaqlar arasinda 2 19 yas ise cemi 5 idi Gorunen gerilemeye baxmayaraq hem Hopi hem de Navaxo dilleri Arizona statinda ikidilli tehsil proqramlari ile desteklenir ve usaqlar ana dili kimi yerli Amerikan dillerini oyrenirler Son illerde Hopi rezervasiyasinda usaqlar ucun Hopi dili proqramlari heyata kecirilmisdir Hopi diliOrijinal adi HopilavayiOlke ABSDanisanlarin umumi sayi 5 264 nef 1990 6 780 nef 2010 Tesnifati vd vd Uto Aztek dilleri vd Hopi dili dd dd dd dd Yazi latin elifbasiDil kodlariISO 639 1 ISO 639 2 ISO 639 3 hopDilin strukturlarinin dunya atlasi hop870Ethnologue hopELCat 2374IETF hopGlottolog hopi1249Dil elaqesiHopi dili Tanoan dil ailesine aid diller Keresan dilleri Zuni ve Navaxo ile birlikde Pueblo dil arealinin bir hissesidir Hopi dilinde danisanlar Zuni dili ile unsiyyet ucun de Hopi dilinden istifade edibler Onlar hemcinin artiq 300 ilden coxdur ki Tanoan dil ailesine aid bir dille yaxin elaqededirler Bu 1680 ci ilde Pueblo usyanindan sonra Qalisteo hovzesinden koc ederek Tesa dilinde danisan Arizona Tesalari ile baglidir Arizona Tesalari enenevi olaraq Tesa dilinde danisan Hopi Navaxo Ispan ve Ingilis dilleri arasinda tercumeci rolunu oynayiblar Hopi xalqinin ispanlarla ilk elaqesi 1540 ci ilde kesfiyyatcilarla bas vermisdir 1629 cu ilde kicik bir fransiskan missionerler qrupu Hopi erazilerine gelmis ve novbeti il orada bir kilse insa etmisdir Onlar 1680 ci ilde Pueblo Usyani bas verene qeder bolgede qalmis daha sonra Hopiler ispanlari regiondan qovmusdur Ispanlarin oradaki fealiyyeti ve Rio Qrande bolgesinden olan Pueblo qacqinlarinin menfi tecrubeleri haqqinda danisdiqlari hekayeler Hopi xalqinda medeni menimsemeye qarsi muqavimet ve redd etme movqeyini formalasdirmisdir MetallinqvistikaMeshur dilci ve cenub qerb ile Merkezi Amerika dilleri arasindaki elaqeler sahesinde hele de aparici mutexessislerden biri olan Benjamin Li Vorf dilin insanin dunya gorusune tesir etdiyini ve eksine insanin dunya gorusunun de dile tesir etdiyini gostermek ucun Hopi dilini numune kimi istifade etmisdir Vorfun en cox taninan iddialarindan biri Hopi dilinde zaman anlayisina birbasa aid olan sozlerin qrammatik formalarin cumle quruluslarinin ve ifadelerin olmadigini demesi idi Vorfun bu aciqlamasi bezi insanlar terefinden yanlis basa dusulerek Hopi dilinde zamanin davamliligi ve ya ardicilligi anlayisinin olmadigi kimi izah edilmisdir Lakin eslinde o yalniz Hopi xalqinin zamani bolune bilen ve ya maddi bir obyekt kimi qebul etmediyini ifade etmek istemisdir Bundan elave Con Lusiye gore Vorfun tenqidcilerinin coxu onun yazilarini duzgun oxumamis bunun evezine onun arqumentlerini esassiz tenqid etmeye ustunluk vermisler Hopi dilinde zaman anlayisinin movcudlugu Ekkehart Malotki terefinden genis sekilde senedlesdirilmisdir Diger dilci ve filosoflar da Vorfun umumi arqumentine skeptik yanasmis ve onun Hopi dili ile bagli neticeleri bezi mutexessisler terefinden mubahiseli ve ya redd edilmisdir IstinadlarScriptSource United States Status of Hopi language 2015 12 15 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 09 08 Dual language programs grow in Arizona public schools azednews com 2015 07 19 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 17 Tuba City Unified Superintendent Dr Harold Begay is devoted to seeing the Navajo and Hopi languages and cultures thrive long into the future through district programs Carroll John B ed 1956 Language Thought and Reality Selected Writings of Benjamin Lee Whorf MIT Press Boston Massachusetts ISBN 978 0 262 73006 8 Setting the Record Straight About Native Languages Language Complexity Native Languages of the Americas 2007 05 09 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2007 05 01 MenbelerBrew J O Hopi prehistory and history to 1850 Ortiz A redaktor Handbook of North American Indians Southwest 9 Washington D C Smithsonian Institution 1979 514 523 Connelly John C Hopi social organization Ortiz A redaktor Handbook of North American Indians Southwest 9 Washington D C Smithsonian Institution 1979 539 553 Dockstader Frederick J Spanish loanwords in Hopi A preliminary checklist International Journal of American Linguistics 21 2 1955 157 159 doi 10 1086 464324 Harrington John P 1913 Linguistic fieldnotes based on work with a speaker of Oraibi Hopi National Anthropological Archives Smithsonian Institution Hill Kenneth C Spanish loanwords in Hopi Hill J H Mistry P J Campbell L redaktorlar The life of language Papers in linguistics in honor of William Bright Trends in linguistics Studies and monographs Berlin Mouton de Gruyter 1997 19 24 Hopi Dictionary Project University of Arizona Bureau of Applied Research in Anthropology 1998 Hopi dictionary Hopiikwa Lavaytutuveni A Hopi English dictionary of the Third Mesa dialect with an English Hopi finder list and a sketch of Hopi grammar Tucson Arizona University of Arizona Press ISBN 0 8165 1789 4 Hymes D H The supposed Spanish loanword in Hopi for jaybird International Journal of American Linguistics 22 2 1956 186 187 doi 10 1086 464362 Jeanne LaVerne Masayesva Aspects of Hopi grammar Tezis MIT 1978 hdl 1721 1 16325 Jeanne LaVerne Masayesva Some phonological rules of Hopi International Journal of American Linguistics 48 3 1982 245 270 doi 10 1086 465734 JSTOR 1264788 Kalectaca Milo Lessons in Hopi Tucson Arizona University of Arizona Press 1978 Kennard Edward A Linguistic acculturation in Hopi International Journal of American Linguistics 29 1 1963 36 41 doi 10 1086 464709 Kennard Edward A Yava Albert Field Mouse Goes to War Tusan Homichi Tuwvota Palmer Lake Colorado Filter Press 1999 Kluckhohn Clyde MacLeish Kenneth Moencopi variations from Whorf s Second Mesa Hopi International Journal of American Linguistics 21 2 1955 150 156 doi 10 1086 464323 JSTOR 1263941 Lucy John Language Diversity and Thought A Reformulation of the Linguistic Relativity Hypothesis Studies in the Social and Cultural Foundations of Language Cambridge Cambridge University Press 1992 ISBN 978 0521387972 Manaster Ramer Alexis Genesis of Hopi tones International Journal of American Linguistics 52 2 1986 154 160 doi 10 1086 466010 JSTOR 1265374 Malotki Ekkehart Hopi time A linguistic analysis of the temporal concepts in the Hopi language Trends in linguistics Studies and monographs No 20 Berlin New York Amsterdam Mouton De Gruyter 1983 ISBN 90 279 3349 9 Seaman P David Hopi Linguistics An Annotated Bibliography Anthropological Linguistics 19 2 1977 78 97 JSTOR 30027313 Seqaquaptewa E 1994 Iisaw niqw tsaayantotaqam tsiroot Santa Fe NM Clear Light Seqaquaptewa E 1994 Iisaw niqw yongosonhoya Santa Fe NM Clear Light Stephen Alexander M 1936 Hopi journal of Alexander M Stephen Parsons E C Ed Columbia University contributions to anthropology No 23 New York Columbia University Press Titiev Mischa Suggestions for the further study of Hopi International Journal of American Linguistics 12 2 1946 89 91 doi 10 1086 463895 Voegelin C F Phonemicizing for dialect study With reference to Hopi Language 32 1 1956 116 135 doi 10 2307 410660 JSTOR 410660 Whorf Benjamin Lee 1936 Notes on Hopi grammar and pronunciation Mishongnovi forms In E C Parsons Ed Hopi journal of Alexander M Stephen Vol 2 pp 1198 1326 Columbia University contributions to anthropology No 23 New York Columbia University Press Whorf Benjamin Lee The punctual and segmentative aspects of verbs in Hopi Language 12 2 1936 127 131 doi 10 2307 408755 JSTOR 408755 Whorf Benjamin Lee Some verbal categories of Hopi Language 14 4 1938 275 286 doi 10 2307 409181 JSTOR 409181 Whorf Benjamin Lee The relation of habitual thought and behavior to language Spier L Hallowell A I Newman S S redaktorlar Language culture and personality Essays in memory of Edward Sapir Menasha WI Sapir Memorial Publication Fund 1941 75 93 Whorf Benjamin Lee The Hopi language Toreva dialect Osgood C redaktor Linguistic structures of native America Viking Fund publications in anthropology No 6 New York The Viking Fund Inc 1946 158 183 Whorf Benjamin Lee An American Indian model of the universe International Journal of American Linguistics 16 2 1950 67 72 doi 10 1086 464066 JSTOR 1262850 Whorf Benjamin Lee Linguistic factors in the terminology of Hopi architecture International Journal of American Linguistics 19 2 1952 141 145 doi 10 1086 464204 JSTOR 1262812 Whorf Benjamin Lee Discussion of Hopi linguistics Carroll J B redaktor Language thought and reality Selected writings of Benjamin L Whorf New York John Wiley 1956 102 111