fbpx
Wikipedia

Heydər Əli xan

Heydər Əli xan (urdu سلطان حيدر علی خان, doğ.1720 - ö. 1782) — Hindistanda Maysur əmirliyini idarə edən komandan və dövlət xadimi.

Heydər Əli xan
Şəmsülmülk, Əmir ud-Dövlə, Nəvvab Heydər 'Əli xan Bahadur
1760 — 1782
Tacqoyma 1760
Sələfi Vodeyar
Xələfi Fəth Əli xan
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi
Doğum yeri Hindistan
Vəfat tarixi
Vəfat yeri
Dəfn yeri
  • Srirangapatna[d]
Atası Fəth Məhəmməd xan
Uşağı
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

1720-ci ildə Benqalurun şimal-qərbində olan Dodballapurda doğulmuşdu. XVI əsrdə Hicazdan Hindistana köç edən bir ailəyə mənsub olduğu rəvayət edilir. Atası Fəth Məhəmməd xan vəfat edəndə beş yaşında ikən qardaşlarıyla birlikdə Benqalurdaki Maysur dövlətinə sığındı. Maysur ordusunda zabit olan əmisi oğlu Heydər tərəfindən əsgər olaraq yetiştirildi və orduda bəzi vəzifələrdə xidmət etdi. İlk əsgəri uğurunu 1749-cu ildə Devanhallinin mühasirəsi sırasında qazandı, mükafat olaraq əlli atlı və 200 piyadadan təşkil olunan bir birliyin komandanlığına gətirildi.

Heydər Əli xan 1755-ci ildə Madurə bölgəsindəki Dindiqula Maysur dövlətinin fövcdarı təyin edildi. Burada Fransız mütəxxəssislərinin də yardımıyla bir silah emalatxanası qurdu. Daha sonra Benqalur cəgirdarı oldu. 1759-cu ildə Lütfəli bəylə birlikdə Maysur racəsini zor durumda buraxan Marataları məğlubiyyətə uğratdı. Bu xidmətindən dolayı ona Fəth Heydər Bahadır xan ünvanı verildi. Bu arada Maysurun gənc racəsi Çikka Krişnaracı başvəziri Nancaracın himayəsindən qurtarması şöhrətini daha da artdırdı və racə üzərində gedərək daha təsirli olmağa başladı.

Heydər Əli xan və İngilis-Maysur müharibələri

1760-cı ildə ingilislərlə savaşan fransızlara əsgəri yardımda olması müxaliflərini hərəkətə keçirdi. Nancaracın yerinə başvəzir olan Kandey Rao, Marataların göndərdiyi əsgərlərlə Heydər Əlini məğlub etdi. Bir müddət sonra Nancaracın yardımıyla durumunu düzəltdi və Kandey Raonı yaxalayaraq həbs etdi. Onu öldürtməyə çalışan racəni isə yerində buraxdı. Ancaq bütün vəzifələrini əlindən aldı və baş vəzir (dalavay) olaraq hakimiyətini davam etdirdi. Bu əsnada Sira, Bədnur, Sunda və Malabarı Maysur torpaqlarına qatdı. 1766-cı ildə ölən Çikka Krişnaracın oğlu Nəcracı racə oldu. Bu duruma razı olmayan Marata Pişvası Madu Rao Maysur ölkəsinə hücum etdi. Heydər Əli 3.5 milyon rupi ödəmək surətiylə barış imzaladı. Daha sonra Heydərabadlılarla birlikdə ingilislərin üzərinə yürüdüysə də Arkat ölkəsində aparılan savaşda yenildi. Ancaq Madras və Bombeydəki İngilis qüvvələrinə qarşı uğurla savaşdı və ingilislər sülh istəmək məcburiyyətində qaldılar (4 aprel 1769).

1770-1772-ci illərdə Maratalarla apardığı savaşları uduzan Heydər Əli xan, bu savaşlar sırasında Maratalar lehinə çalışan Maysur racəsini edam etdirdi və yerinə qardaşı Çamracı gətirdi. İngilislərin ona qarşı Heydərabad nizamını və Marataları tutmasına görə fransızlara yaxınlaşdı. Bundan sonra ingilislərlə illərcə sürəcək olan savaşlara başladı. 1780-ci ilin avqustunda çox saylı bir süvari ordusuyla Karnatakaya girdi və şəhəri yağmaladı. Konceveram yaxınlarında ingilis qüvvələrini mütləq bir məğlubiyyətə uğratdı. Ardından əsl İngilis ordusunu Madras yaxınına qədər qovaladı. Arkat şəhəri və civarındaki yerli əsgərlər Heydər Əli xana təslim oldular. İngilislər topçuları sayəsində Maysur ordusunu durdurmağı bacarıb 1781-ci ildə Porto Novoda (Mahmud Bəndər) qalib gəldilərsə də, Heydər Əlinin ordusunun bu bölgəni yağmalamasını önləyə bilmədilər. Bu arada Admiral Suffreun əmrindəki Fransız dəniz birliyi Karnataka sahillərində quruya çıxdı və Heydər Əlinin qüvvələriylə birləşdi. Madrasda başlayan qıtlık isə ingilisləri zor durumda buraxdı. Bombeydən göndərilən yardımçı İngilis qüvvələri də Heydər Əlinin oğlu Fəth Əli (Tipu Sultan) tərəfindən əsir edildi.

Heydər Əli xanın vəfatı

Heydər Əli xan, dekabr 1782-ci ildə Çitor yaxınındaki Narasinqarayanpetdə olan ordugahında vəfat etdi. Yerinə oğlu Tipu Sultan keçdi. Cəsur bir komandan və yaxşı bir idarəçi olan Heydər Əli xan, müsəlman olduğu halda Hindulara hörmət göstərərək onlara idarədə yer vermiş və məbədlərini bəzəmişdir.

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

heydər, əli, urdu, سلطان, حيدر, علی, خان, doğ, 1720, 1782, hindistanda, maysur, əmirliyini, idarə, edən, komandan, dövlət, xadimi, şəmsülmülk, əmir, dövlə, nəvvab, heydər, əli, bahadur1760, 1782tacqoyma, 1760sələfi, vodeyarxələfi, fəth, əli, xanşəxsi, məlumatl. Heyder Eli xan urdu سلطان حيدر علی خان dog 1720 o 1782 Hindistanda Maysur emirliyini idare eden komandan ve dovlet xadimi Heyder Eli xanSemsulmulk Emir ud Dovle Nevvab Heyder Eli xan Bahadur1760 1782Tacqoyma 1760Selefi VodeyarXelefi Feth Eli xanSexsi melumatlarDogum tarixi 1720Dogum yeri HindistanVefat tarixi 7 dekabr 1782Vefat yeri Chittoor d Chittoor mandal d Chittoor district d Madras Presidency d Britaniya HindistaniDefn yeri Srirangapatna d Atasi Feth Mehemmed xanUsagi Tipu Sultan Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Heyati 1 1 Heyder Eli xan ve Ingilis Maysur muharibeleri 1 2 Heyder Eli xanin vefati 2 Hemcinin bax 3 Xarici kecidlerHeyati Redakte1720 ci ilde Benqalurun simal qerbinde olan Dodballapurda dogulmusdu XVI esrde Hicazdan Hindistana koc eden bir aileye mensub oldugu revayet edilir Atasi Feth Mehemmed xan vefat edende bes yasinda iken qardaslariyla birlikde Benqalurdaki Maysur dovletine sigindi Maysur ordusunda zabit olan emisi oglu Heyder terefinden esger olaraq yetistirildi ve orduda bezi vezifelerde xidmet etdi Ilk esgeri ugurunu 1749 cu ilde Devanhallinin muhasiresi sirasinda qazandi mukafat olaraq elli atli ve 200 piyadadan teskil olunan bir birliyin komandanligina getirildi Heyder Eli xan 1755 ci ilde Madure bolgesindeki Dindiqula Maysur dovletinin fovcdari teyin edildi Burada Fransiz mutexxessislerinin de yardimiyla bir silah emalatxanasi qurdu Daha sonra Benqalur cegirdari oldu 1759 cu ilde Lutfeli beyle birlikde Maysur racesini zor durumda buraxan Maratalari meglubiyyete ugratdi Bu xidmetinden dolayi ona Feth Heyder Bahadir xan unvani verildi Bu arada Maysurun genc racesi Cikka Krisnaraci basveziri Nancaracin himayesinden qurtarmasi sohretini daha da artdirdi ve race uzerinde gederek daha tesirli olmaga basladi Heyder Eli xan ve Ingilis Maysur muharibeleri Redakte Esas meqale Ingilis Maysur muharibeleri1760 ci ilde ingilislerle savasan fransizlara esgeri yardimda olmasi muxaliflerini herekete kecirdi Nancaracin yerine basvezir olan Kandey Rao Maratalarin gonderdiyi esgerlerle Heyder Elini meglub etdi Bir muddet sonra Nancaracin yardimiyla durumunu duzeltdi ve Kandey Raoni yaxalayaraq hebs etdi Onu oldurtmeye calisan raceni ise yerinde buraxdi Ancaq butun vezifelerini elinden aldi ve bas vezir dalavay olaraq hakimiyetini davam etdirdi Bu esnada Sira Bednur Sunda ve Malabari Maysur torpaqlarina qatdi 1766 ci ilde olen Cikka Krisnaracin oglu Necraci race oldu Bu duruma razi olmayan Marata Pisvasi Madu Rao Maysur olkesine hucum etdi Heyder Eli 3 5 milyon rupi odemek suretiyle baris imzaladi Daha sonra Heyderabadlilarla birlikde ingilislerin uzerine yuruduyse de Arkat olkesinde aparilan savasda yenildi Ancaq Madras ve Bombeydeki Ingilis quvvelerine qarsi ugurla savasdi ve ingilisler sulh istemek mecburiyyetinde qaldilar 4 aprel 1769 1770 1772 ci illerde Maratalarla apardigi savaslari uduzan Heyder Eli xan bu savaslar sirasinda Maratalar lehine calisan Maysur racesini edam etdirdi ve yerine qardasi Camraci getirdi Ingilislerin ona qarsi Heyderabad nizamini ve Maratalari tutmasina gore fransizlara yaxinlasdi Bundan sonra ingilislerle illerce surecek olan savaslara basladi 1780 ci ilin avqustunda cox sayli bir suvari ordusuyla Karnatakaya girdi ve seheri yagmaladi Konceveram yaxinlarinda ingilis quvvelerini mutleq bir meglubiyyete ugratdi Ardindan esl Ingilis ordusunu Madras yaxinina qeder qovaladi Arkat seheri ve civarindaki yerli esgerler Heyder Eli xana teslim oldular Ingilisler topculari sayesinde Maysur ordusunu durdurmagi bacarib 1781 ci ilde Porto Novoda Mahmud Bender qalib geldilerse de Heyder Elinin ordusunun bu bolgeni yagmalamasini onleye bilmediler Bu arada Admiral Suffreun emrindeki Fransiz deniz birliyi Karnataka sahillerinde quruya cixdi ve Heyder Elinin quvveleriyle birlesdi Madrasda baslayan qitlik ise ingilisleri zor durumda buraxdi Bombeyden gonderilen yardimci Ingilis quvveleri de Heyder Elinin oglu Feth Eli Tipu Sultan terefinden esir edildi Heyder Eli xanin vefati Redakte Heyder Eli xan dekabr 1782 ci ilde Citor yaxinindaki Narasinqarayanpetde olan ordugahinda vefat etdi Yerine oglu Tipu Sultan kecdi Cesur bir komandan ve yaxsi bir idareci olan Heyder Eli xan muselman oldugu halda Hindulara hormet gostererek onlara idarede yer vermis ve mebedlerini bezemisdir Hemcinin bax RedakteMaysur emirliyiXarici kecidler Redakte Vikianbarda Heyder Eli xan ile elaqeli mediafayllar var Menbe https az wikipedia org w index php title Heyder Eli xan amp oldid 5514779, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.