fbpx
Wikipedia

Hel (varlıq)

Hel (q.skan. Hel) — german-skandinav mifologiyasında ölülər diyarının hakimi (Helheym), Loki və div Anqrbodanın qızı, üç xtonik varlıqdan biri.

Hel
q.skan. Hel

"Hel". Yohannes Gerts. 1889-cu il.
Mifologiya german-skandinav mifologiyası
Yer Helheym
Cinsi qadın
Fəaliyyəti ölülər diyarının (Helheym) hakimi
Atası Loki
Qardaşı və bacısı Yormunqandr
Əlaqəli personajlar Loki, Anqrboda, BaldrOdin
Digər mədəniyyətlərdə Persefona, Erlik, Prozerpina, Kali
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Hel Snorri Sturluson tərəfindən XII əsrdə ənənəvi mənbələr əsasında yazılmış "Böyük Edda" və "Kiçik Edda" əsərlərində təsvir olunmuşdur. Əlavə olaraq, IX əsrə aid "Yer dairəsi" əsərində və X əsrə aid "Egil saqası"nda onun adı çəkilir. XII əsrdə Sakson Qrammatik tərəfindən latın dilində yazılmış "Danların əməlləri" əsərində ona adətən "Hel" deyə xitab edilir. Hel Xalqların böyük köçü dövrünə aid bir çox brakteatda təsvir olunmuşdur.

Hel "Böyük Edda", "Kiçik Edda" və "Yer dairəsi" əsərlərində Lokinin qızı hesab edilir. "Kiçik Edda" əsərinin bir parçası olan "Uzaqgörən Qülvi" kitabında Helin tanrı Odin tərəfindən Niflheymdə yerləşən Helheymə hakim təyin edilmiş olduğu qeyd edilmişdir. Həmin mənbədə onun xarici görünüşünün yarı-göy və yarı-dəri rəngli olduğu, eləcə də üzügülməz, pəjmürdə bir görünüşə malik olduğu yazılmışdır. "Böyük Edda" əsərində Helin ölülər diyarında ucsuz-bucaqsız mülklərə, çoxlu qulluqçuya hakimlik etdiyi və tanrı Baldrı diriltmə cəhdində böyük rolu olduğu yazılmışdır.

Helin XI əsrə aid qədim ingilis dilinə tərcümə edilmiş "Nikodima incili" və qədim skandinav dilində yazılmış "Barfolomey saqası"ndakı fiqurlarla potensial əlaqələri, eləcə də onun potensial Hind-Avropa paralelləri ilə bağlı elmi nəzəriyyələr irəli sürülmüşdür.

Etimologiya

Qədim skandinav dilində qadın cinsində olan "Hel" xüsusi ismi bu diyara ağalıq edən varlıq ilə eynidir. Bu terminin müasir ingilis dilindəki "Hall", eləcə də qədim skandinav dilindəki "Valhalla" (azərb. Öldürülmüşlərin zalı‎) sözü ilə əlaqəsi var. Bu sözü bütün german dillərində tapmaq mümkündür. Məsəlüçün, qədim ingilis dilindəki "Hell", qədim friz dilindəki "Helle", qədim sakson dilindəki "Hellia", qədim yuxarı alman dilindəki "Hella" və qot dilindəki "Halja" bu nümunələrə aiddir. Bu sözün bütün formaları bərpa edilmiş pragerman dilindəki qadın cinsində olan *xaljō" (azərb. Üstü basdırılmış yer/Cəhənnəm‎) ismindən törəmişdir. Bu sözün pragerman dilindəki forması da prahind-Avropa dilindəki "*kel-" və "*kol-" (azərb. Üstünü örtmək/Gizlətmək/Qorumaq‎) sözlərindən törəmişdir.

Arxeoloji tapıntılar

Xalqların böyük köçü dövrünə aid bir neçə brakteatın Hel təsvirinə sahib olduğu irəli sürülmüşdür. Xüsusilə də "IK 14" və "IK 124" təyinatlı brakteatlar yamac boyunca aşağı, əlində əsa daşıyan bir qadına doğru hərəkət edən bir atlını təsvir edir. Ehtimal olunur ki, yamac atlının ölülər diyarına olan səyahətini təsvir edir, əsalı qadın isə həmin diyarın – Helheymin hakimi olan Hel fiqurunu simvolikləşdirir.

Üç tanrı fiqurunu təsvir edən bəzi "B" sinifli brakteatların Baldrın ölümünü təsvir etdiyi düşünülür. Bu üç fiqurdan ikisinin Baldr və Odin olduğu dəqiqləşdirilmişdir, ancaq üçüncü fiqurun ya Loki, ya da ki Hel olduğu güman edilir. Üçüncü fiqurun Hel olduğu halda, bu brakteatda ölən Baldrın Helheymə getməsi və onun Hel tərəfindən qarşılanması təsvir olunmuşdur.

Adlandırma

2017-ci ilin yanvar ayında İslandiya Adlandırma Komitəsi "Hel" adının uşaqlara verilməsinin qadağan edilməsi ilə bağlı qanun qəbul etmişdir. İslandiya Adlandırma Komitəsi bildirmişdir ki, "ad böyüdükcə uşağa mühüm dərəcədə narahatlıq və əndişə verə bilər".

Qeydlər

  1. Bu sözdən müasir ingilis dilindəki "Hell" sözü törəmişdir.

Mənbə

İstinadlar

  1. Orel, 2003. səh. 156
  2. Uatkins, 2000. səh. 38
  3. Peş, 2002. səh. 67
  4. Peş, 2002. səh. 70
  5. Bonneteyn, 2006. səh. 327
  6. Simek, 2007. səh. 44
  7. "Naming committee stops parents from naming daughter after goddess of the underworld". icelandmag.visir.is (ingilis). Iceland Magazine. January 10, 2017. November 27, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: December 27, 2019.
  8. "Not allowed to name after Nordic goddess Hel" (ingilis). Iceland Monitor. January 9, 2017. December 18, 2018 tarixində . İstifadə tarixi: December 27, 2019.

Ədəbiyyat

Xarici keçidlər

  • MyNDIR (My Norse Digital Image Repository) 2019-12-27 at the Wayback Machine — Hel personajının əlyazmalardan və erkən çap kitablarındakı təsvirləri.
  • Oppslagsordet «Hel» i Nordisk familjebok fra 1909  (isveç.)

varlıq, skan, german, skandinav, mifologiyasında, ölülər, diyarının, hakimi, helheym, loki, anqrbodanın, qızı, üç, xtonik, varlıqdan, biri, helq, skan, yohannes, gerts, 1889, mifologiya, german, skandinav, mifologiyasıyer, helheymcinsi, qadınfəaliyyəti, ölülər. Hel q skan Hel german skandinav mifologiyasinda oluler diyarinin hakimi Helheym Loki ve div Anqrbodanin qizi uc xtonik varliqdan biri Helq skan Hel Hel Yohannes Gerts 1889 cu il Mifologiya german skandinav mifologiyasiYer HelheymCinsi qadinFealiyyeti oluler diyarinin Helheym hakimiAtasi LokiQardasi ve bacisi YormunqandrElaqeli personajlar Loki Anqrboda Baldr ve OdinDiger medeniyyetlerde Persefona Erlik Prozerpina Kali Vikianbarda elaqeli mediafayllarHel Snorri Sturluson terefinden XII esrde enenevi menbeler esasinda yazilmis Boyuk Edda ve Kicik Edda eserlerinde tesvir olunmusdur Elave olaraq IX esre aid Yer dairesi eserinde ve X esre aid Egil saqasi nda onun adi cekilir XII esrde Sakson Qrammatik terefinden latin dilinde yazilmis Danlarin emelleri eserinde ona adeten Hel deye xitab edilir Hel Xalqlarin boyuk kocu dovrune aid bir cox brakteatda tesvir olunmusdur Hel Boyuk Edda Kicik Edda ve Yer dairesi eserlerinde Lokinin qizi hesab edilir Kicik Edda eserinin bir parcasi olan Uzaqgoren Qulvi kitabinda Helin tanri Odin terefinden Niflheymde yerlesen Helheyme hakim teyin edilmis oldugu qeyd edilmisdir Hemin menbede onun xarici gorunusunun yari goy ve yari deri rengli oldugu elece de uzugulmez pejmurde bir gorunuse malik oldugu yazilmisdir Boyuk Edda eserinde Helin oluler diyarinda ucsuz bucaqsiz mulklere coxlu qulluqcuya hakimlik etdiyi ve tanri Baldri diriltme cehdinde boyuk rolu oldugu yazilmisdir Helin XI esre aid qedim ingilis diline tercume edilmis Nikodima incili ve qedim skandinav dilinde yazilmis Barfolomey saqasi ndaki fiqurlarla potensial elaqeleri elece de onun potensial Hind Avropa paralelleri ile bagli elmi nezeriyyeler ireli surulmusdur Mundericat 1 Etimologiya 2 Arxeoloji tapintilar 3 Adlandirma 4 Qeydler 5 Menbe 5 1 Istinadlar 5 2 Edebiyyat 6 Xarici kecidlerEtimologiya RedakteQedim skandinav dilinde qadin cinsinde olan Hel xususi ismi bu diyara agaliq eden varliq ile eynidir Bu terminin muasir ingilis dilindeki Hall elece de qedim skandinav dilindeki Valhalla azerb Oldurulmuslerin zali sozu ile elaqesi var Bu sozu butun german dillerinde tapmaq mumkundur Meselucun qedim ingilis dilindeki Hell a qedim friz dilindeki Helle qedim sakson dilindeki Hellia qedim yuxari alman dilindeki Hella ve qot dilindeki Halja bu numunelere aiddir Bu sozun butun formalari berpa edilmis pragerman dilindeki qadin cinsinde olan xaljō azerb Ustu basdirilmis yer Cehennem isminden toremisdir Bu sozun pragerman dilindeki formasi da prahind Avropa dilindeki kel ve kol azerb Ustunu ortmek Gizletmek Qorumaq sozlerinden toremisdir 1 2 Arxeoloji tapintilar RedakteXalqlarin boyuk kocu dovrune aid bir nece brakteatin Hel tesvirine sahib oldugu ireli surulmusdur Xususile de IK 14 ve IK 124 teyinatli brakteatlar yamac boyunca asagi elinde esa dasiyan bir qadina dogru hereket eden bir atlini tesvir edir Ehtimal olunur ki yamac atlinin oluler diyarina olan seyahetini tesvir edir esali qadin ise hemin diyarin Helheymin hakimi olan Hel fiqurunu simvoliklesdirir 3 Uc tanri fiqurunu tesvir eden bezi B sinifli brakteatlarin Baldrin olumunu tesvir etdiyi dusunulur Bu uc fiqurdan ikisinin Baldr ve Odin oldugu deqiqlesdirilmisdir ancaq ucuncu fiqurun ya Loki ya da ki Hel oldugu guman edilir Ucuncu fiqurun Hel oldugu halda bu brakteatda olen Baldrin Helheyme getmesi ve onun Hel terefinden qarsilanmasi tesvir olunmusdur 4 5 6 Adlandirma Redakte2017 ci ilin yanvar ayinda Islandiya Adlandirma Komitesi Hel adinin usaqlara verilmesinin qadagan edilmesi ile bagli qanun qebul etmisdir Islandiya Adlandirma Komitesi bildirmisdir ki ad boyudukce usaga muhum derecede narahatliq ve endise vere biler 7 8 Qeydler Redakte Bu sozden muasir ingilis dilindeki Hell sozu toremisdir Menbe RedakteIstinadlar Redakte Orel 2003 seh 156 Uatkins 2000 seh 38 Pes 2002 seh 67 Pes 2002 seh 70 Bonneteyn 2006 seh 327 Simek 2007 seh 44 Naming committee stops parents from naming daughter after goddess of the underworld icelandmag visir is ingilis Iceland Magazine January 10 2017 November 27 2019 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi December 27 2019 Not allowed to name after Nordic goddess Hel ingilis Iceland Monitor January 9 2017 December 18 2018 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi December 27 2019 Edebiyyat Redakte Sturluson Snorri Boyuk Edda ingilis ISBN 0 14 044755 5 Sturluson Snorri Kicik Edda ingilis ISBN 0 19 283946 2 Uatkins Kalvert 2000 The American Heritage Dictionary of Indo European Roots ingilis Houghton Mifflin Company ISBN 0 395 98610 9 Ellis Devidson Hilda 1998 Saxo Grammaticus The History of the Danes Books I IX ingilis Book II ISBN 0 85991 502 6 Ellis Devidson Hilda 1968 The Road to Hel A Study of the Conception of the Dead in Old Norse Literature ISBN 0 8371 0070 4 Orel Vladimir 2003 A Handbook of Germanic Etymology ingilis ISBN 9004128751 parameter ignored suggest Pes Aleksandra 2002 Frauen und Brakteaten eine Skizze Mythological Women ingilis Vyana Verlag Fassbaender seh 33 80 ISBN 3 900538 73 5 Simek Rudolf 2007 Dictionary of Northern Mythology ingilis D S Brewer ISBN 0 85991 513 1 Bonneteyn Ivonn 2006 Potentialities of Loki Old Norse Religion in Long Term Perspectives ingilis Nordic Academic Press seh 326 330 ISBN 91 89116 81 X Xarici kecidler Redakte Vikianbarda Hel ile elaqeli mediafayllar var MyNDIR My Norse Digital Image Repository Arxivlesdirilib 2019 12 27 at the Wayback Machine Hel personajinin elyazmalardan ve erken cap kitablarindaki tesvirleri Oppslagsordet Hel i Nordisk familjebok fra 1909 isvec Menbe https az wikipedia org w index php title Hel varliq amp oldid 5729806, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.