fbpx
Wikipedia

German-skandinav mifologiyası

Avqust 12, 2021

German-skandinav mifologiyası (Qədim german mifologiyası, Skandinav mifologiyası) — qədim german tayfalarından olan anqlların, saksonların, normanların, danların və digərlərinin e.ə. V əsrdən başlayaraq xristianlığı qəbul etdikləri dövrə kimi formalaşdırdıqları mifologiya.

Bu mifologiyanın əsas mənbəyi əslən islandiyalı nasir Snorri Sturlusona məxsus olan "Böyük Edda" və "Edda" adlı bədii və mənsur əsərlərindəki mətnlərdən qaynaqlanır. Danimarkalı salnaməçi Sakson Qrammatikin yazdığı "Danimarkalıların əməlləri" adlı əsərində də bir sıra müxtəlif mifoloji süjetlər öz əksini tapmışdır. Bu sahəyə dair qiymətli məlumatlara məşhur Roma tarixçisi Tasitin qədim german əsatirləri əsasında yazdığı "Germaniya" əsərində də rast gəlinir.

Dünyanın yaranması

 
Ask və Embla - ilk insanlar

Dünya yaranmamışdan əvvəl o, Ginnunqaqap adlı dərin və qara uçurumdan ibarət idi. Bu uçurumun bir tərəfində Niflheym adlı buz səltənəti (qadın başlanğıcı hesab edilir), digər tərəfində isə Muspellheym adlı od səltənəti vardı (kişi başlanğıcı hesab edilir). Niflheym səltənətində Hvergelmir adlı bulaq vardı və bu bulaqdan 12 ədəd güclü su axını (Elivaqar) öz mənbəyini götürərdi. Uçurumun hər iki tərəfi birləşərək ən əvvəl dünyada ilk canlı sayılan İmiri və sonradan Audumla adlı bir düyəni əmələ gətirir. İmirin tərindən bir cüt canlı, kişi və qadın yaranır. Bu cütlükdən bir oğlan uşağı yaranır. Bunlar ilk qırovlu nəhənglər (hrimturslar) idilər.

İnək Audumla duzlu daşları yalayır ki, İmiri əmizdirməyə südü olsun. Həmin bu inəkdən də ilk tanrı Buri doğulur. Burinin oğlu Byor İmirin nəvəsi nəhəng Bestlə evlənir və onların 3 oğlu, aslar, yəni baş tanrılar doğulurlar. Bu tanrılar Odin, Vali və Ve idilər. Çox keçmir ki, aslar ulu babaları olan İmiri öldürürlər və onun bədənindən Midqardı (Yer planeti), yəni orta dünyanı yaradırlar. Aslar İmirin sümüklərindən dağları, damarlarından çayları, qarnından dənizləri, saçlarından meşələri, kəlləsindən göy qübbəsini, beynindən isə buludları yaradırlar. Midqardı yaratdıqdan sonra aslar qərara gəlirlər ki, buranı insanlarla doldursunlar. Onlar dənizin sahilində bitən iki ağac tapırlar: göyrüş və qızılağacı (bəzi mənbələrdə bu söyüd ağacı kimi də göstərilir). Aslar göyrüş ağacından kişini, qızılağacdan isə qadını yaradırlar. Sonra aslardan biri onlara üfürərək nəfəs verir. Digər as onlara ağıl, üçüncü as isə kişi və qadına qan və al yanaqlar verir. Beləcə, ilk insanlar yaranırlar. Kişinin adı Ask, qadının adı isə Embla olur.

Aslar dənizin o tayında Midqarddan şərqə doğru yerləşən ərazidə Yotunheym adlı bir ölkə yaradırlar və həmin ölkəni Bergelmir adlı insana və onun davamçılarına təhvil verirlər.

Zaman keçdikcə asların sayı artmağa başlayır və onlar özləri üçün Midqarddan, yəni Yer planetindən yuxarıda yerləşən bir dünya, Asqardı yaradıb ora köçürlər. Aslar Asqardı tikmək üçün nəhəng canlılardan biri ilə sövdələşmə qururlar. Bu sövdələşməni Loki həyata keçirir. Şərt belə olur ki, bir il ərzində nəhəng Asqardı tikə bilsə, ona bəxşiş kimi Günəşi və Ayı, eyni zamanda Odinin arvadı Freyanı verəcəklər. Nəhəng sehrli at qısa bir müddətdə iri daşları daşıyıb Asqardı tikməyə başlayır. Onun işi vaxtından əvvəl bitirəcəyini görüb qorxan aslar bir yerə toplaşıb Lokini günahlandırırlar və cəza kimi Lokini madyana çevirib sehrli atı oğurlayıb onun yerinə qoyurlar. Odur ki, Loki kəsilmiş şərti vaxtında yerinə yetirə bilmir. Bu ərəfədə o, 3 dəfə hamilə qalır və nəticədə 3 xaotik nəhəng canlını – canavar Fenriri, nəhəng ilan Yormunqandrı və səkkiz ayaqlı Sleypniri doğur.

Dünyanın quruluşu

 
İqqdrasil ağacı

Skandinav mifologiyasında göstərilir ki, dünyanın quruluşu şaquli və üfuqi hissədən ibarətdir. Üfüqi hissə Midqardın qarşısında yerləşib onu digər sahələrlə əhatələyir. Həmin sahənin şərq hissəsi Yotunheym, şimal hissəsi Niflheym, cənub hissəsi isə Muspellheym adlanır. Midqardın ətrafında isə okean yerləşir və burda Yermunqand adlı nəhəng bir ilan yaşayır.

Şaquli hissə isə İqqdrasil adlanır ki, bu da bütün dünyaları, yəni Midqardı, Asqardı, Muspellheymi və Niflheymi özündə birləşdirir.

"Böyük Edda"nın ilk mahnısında Dünya ağacında 9 dünyanın olduğu təsvir edilmişdir.

Esxatologiya

Esxatologiya — skandinav mifologiyasında dünyanın, bəşəriyyətin sonu haqqında dini təsəvvürlərin məcmusudur.

Dünyanı yaradarkən tanrılar nəhəng və qorxulu varlıqları cilovlayıb bir yerə yığırlar. Bunlardan Yormunqandr adlı ilanı, Fenrir adlı canavarı və səkkiz ayaqlı Sleypniri misal göstərmək olar. Amma dünyanın sonu çatanda bu vəhşi nəhənglər azadlığa çıxacaq, ölülərin gəmisi — Naqlfar üzüb gələcək, göy qurşağı körpüsü Bifröstün üzəri ilə Muspelldən gəlmiş döyüşçülər bu körpünü dağıdacaqlar və bununla da Midqard və Asqard dağılmağa başlayacaq. Bütün bunlardan sonra Raqnarök adlı sonuncu döyüş baş verəcək və bu döyüşdə tanrıların tərəfində həlak olmuş döyüşçülər vuruşaqcaqlar.

Tanrılar və nəhəng canlılar bir-birlərini məhv edəcəklər və odlu-alovlu nəhəng Surt dünyanı dağıdacaq. Bundan sonra yeni dünya yaranmağa başlayacaq. Liv və Livtrasir adlı ər-arvad bütün bu dəhşətləri yaşayıb sağ qalacaqlar və insan nəslini davam etdirəcəklər.

Raqnarökdən sağ çıxan allahlar — Vidar, Vali, Maqni, Modi və Ull olacaq, Baldr və Hyod isə canlıların dünyasına qayıdacaqlar.

Panteon

 
Tor, Odinin oğlu və əsas aslardan biri

German-skandinav mifologiyasında baş tanrı Günəş tanrısı sayılan Odin idi. Odindən başqa daha 12 tanrı mövcud idi. Bunlar: Tor (ildırım və tufan tanrısı, onun əlində həmişə Myolnir adlı sehrli çəkic olardı), Baldr (əkinçilik tanrısı, Odinlə Freyanın oğlu), Tyur (qanun-qayda, müharibə tanrısı), Heymdal (Midqardla Asqard arasındakı Bifröst körpüsünü qoruyan tanrı, hər şeyi qoruyan tanrı), Braqi (müdriklik və natiqlik tanrısı), Hyod (musiqi, eyni zamanda tale tanrısı), Vidar (intiqam tanrısı, eyni zamanda sənətkarların tanrısı), Vali (bitki tanrısı), Ull (sağlamlıq tanrısı), Nyord (dəniz tanrısı), Freyr (məhsul, bərəkət tanrısı) və Loki (od-alov və hiyləgərlik tanrısı) idilər.

Skandinav mifologiyasının əsas qadın personajları bunlardir: Friqq – Odinin arvadı, taleləri oxuyan qadın, Freya - məhəbbət ilahəsi, İdunn - qızıldan olan cavanlıq almalarını qoruyan qadın, qızılsaçlı Siv - ildırımsaçan Torun arvadı və başqaları.

Xarici keçidlər

  Vikianbarda German-skandinav mifologiyası ilə əlaqəli mediafayllar var.
  • Скандинавская и германская мифология. Энциклопедия мифологии древнего мира
  • «Старшая Эдда» с комментариями и иллюстрациями
  • Old Norse Prose and Poetry (heimskringla.no)
  • Jörmungrund: Skálda- & vísnatal Norrœns Miðaldkveðskapar Index of Old Norse/Icelandic Skaldic Poetry 2006-09-23 at the Wayback Machine (in Icelandic)
  • Old texts in original languages 2011-07-24 at the Wayback Machine

Avqust 12, 2021
german, skandinav, mifologiyası, qədim, german, mifologiyası, skandinav, mifologiyası, qədim, german, tayfalarından, olan, anqlların, saksonların, normanların, danların, digərlərinin, əsrdən, başlayaraq, xristianlığı, qəbul, etdikləri, dövrə, kimi, formalaşdır. German skandinav mifologiyasi Qedim german mifologiyasi Skandinav mifologiyasi qedim german tayfalarindan olan anqllarin saksonlarin normanlarin danlarin ve digerlerinin e e V esrden baslayaraq xristianligi qebul etdikleri dovre kimi formalasdirdiqlari mifologiya Bu mifologiyanin esas menbeyi eslen islandiyali nasir Snorri Sturlusona mexsus olan Boyuk Edda ve Edda adli bedii ve mensur eserlerindeki metnlerden qaynaqlanir Danimarkali salnameci Sakson Qrammatikin yazdigi Danimarkalilarin emelleri adli eserinde de bir sira muxtelif mifoloji sujetler oz eksini tapmisdir Bu saheye dair qiymetli melumatlara meshur Roma tarixcisi Tasitin qedim german esatirleri esasinda yazdigi Germaniya eserinde de rast gelinir Mundericat 1 Dunyanin yaranmasi 2 Dunyanin qurulusu 3 Esxatologiya 4 Panteon 5 Xarici kecidlerDunyanin yaranmasi Redakte Ask ve Embla ilk insanlar Dunya yaranmamisdan evvel o Ginnunqaqap adli derin ve qara ucurumdan ibaret idi Bu ucurumun bir terefinde Niflheym adli buz selteneti qadin baslangici hesab edilir diger terefinde ise Muspellheym adli od selteneti vardi kisi baslangici hesab edilir Niflheym seltenetinde Hvergelmir adli bulaq vardi ve bu bulaqdan 12 eded guclu su axini Elivaqar oz menbeyini goturerdi Ucurumun her iki terefi birleserek en evvel dunyada ilk canli sayilan Imiri ve sonradan Audumla adli bir duyeni emele getirir Imirin terinden bir cut canli kisi ve qadin yaranir Bu cutlukden bir oglan usagi yaranir Bunlar ilk qirovlu nehengler hrimturslar idiler Inek Audumla duzlu daslari yalayir ki Imiri emizdirmeye sudu olsun Hemin bu inekden de ilk tanri Buri dogulur Burinin oglu Byor Imirin nevesi neheng Bestle evlenir ve onlarin 3 oglu aslar yeni bas tanrilar dogulurlar Bu tanrilar Odin Vali ve Ve idiler Cox kecmir ki aslar ulu babalari olan Imiri oldururler ve onun bedeninden Midqardi Yer planeti yeni orta dunyani yaradirlar Aslar Imirin sumuklerinden daglari damarlarindan caylari qarnindan denizleri saclarindan meseleri kellesinden goy qubbesini beyninden ise buludlari yaradirlar Midqardi yaratdiqdan sonra aslar qerara gelirler ki burani insanlarla doldursunlar Onlar denizin sahilinde biten iki agac tapirlar goyrus ve qizilagaci bezi menbelerde bu soyud agaci kimi de gosterilir Aslar goyrus agacindan kisini qizilagacdan ise qadini yaradirlar Sonra aslardan biri onlara ufurerek nefes verir Diger as onlara agil ucuncu as ise kisi ve qadina qan ve al yanaqlar verir Belece ilk insanlar yaranirlar Kisinin adi Ask qadinin adi ise Embla olur Aslar denizin o tayinda Midqarddan serqe dogru yerlesen erazide Yotunheym adli bir olke yaradirlar ve hemin olkeni Bergelmir adli insana ve onun davamcilarina tehvil verirler Zaman kecdikce aslarin sayi artmaga baslayir ve onlar ozleri ucun Midqarddan yeni Yer planetinden yuxarida yerlesen bir dunya Asqardi yaradib ora kocurler Aslar Asqardi tikmek ucun neheng canlilardan biri ile sovdelesme qururlar Bu sovdelesmeni Loki heyata kecirir Sert bele olur ki bir il erzinde neheng Asqardi tike bilse ona bexsis kimi Gunesi ve Ayi eyni zamanda Odinin arvadi Freyani verecekler Neheng sehrli at qisa bir muddetde iri daslari dasiyib Asqardi tikmeye baslayir Onun isi vaxtindan evvel bitireceyini gorub qorxan aslar bir yere toplasib Lokini gunahlandirirlar ve ceza kimi Lokini madyana cevirib sehrli ati ogurlayib onun yerine qoyurlar Odur ki Loki kesilmis serti vaxtinda yerine yetire bilmir Bu erefede o 3 defe hamile qalir ve neticede 3 xaotik neheng canlini canavar Fenriri neheng ilan Yormunqandri ve sekkiz ayaqli Sleypniri dogur Dunyanin qurulusu Redakte Iqqdrasil agaci Skandinav mifologiyasinda gosterilir ki dunyanin qurulusu saquli ve ufuqi hisseden ibaretdir Ufuqi hisse Midqardin qarsisinda yerlesib onu diger sahelerle ehateleyir Hemin sahenin serq hissesi Yotunheym simal hissesi Niflheym cenub hissesi ise Muspellheym adlanir Midqardin etrafinda ise okean yerlesir ve burda Yermunqand adli neheng bir ilan yasayir Saquli hisse ise Iqqdrasil adlanir ki bu da butun dunyalari yeni Midqardi Asqardi Muspellheymi ve Niflheymi ozunde birlesdirir Boyuk Edda nin ilk mahnisinda Dunya agacinda 9 dunyanin oldugu tesvir edilmisdir Esxatologiya RedakteEsxatologiya skandinav mifologiyasinda dunyanin beseriyyetin sonu haqqinda dini tesevvurlerin mecmusudur Dunyani yaradarken tanrilar neheng ve qorxulu varliqlari cilovlayib bir yere yigirlar Bunlardan Yormunqandr adli ilani Fenrir adli canavari ve sekkiz ayaqli Sleypniri misal gostermek olar Amma dunyanin sonu catanda bu vehsi nehengler azadliga cixacaq olulerin gemisi Naqlfar uzub gelecek goy qursagi korpusu Bifrostun uzeri ile Muspellden gelmis doyusculer bu korpunu dagidacaqlar ve bununla da Midqard ve Asqard dagilmaga baslayacaq Butun bunlardan sonra Raqnarok adli sonuncu doyus bas verecek ve bu doyusde tanrilarin terefinde helak olmus doyusculer vurusaqcaqlar Tanrilar ve neheng canlilar bir birlerini mehv edecekler ve odlu alovlu neheng Surt dunyani dagidacaq Bundan sonra yeni dunya yaranmaga baslayacaq Liv ve Livtrasir adli er arvad butun bu dehsetleri yasayib sag qalacaqlar ve insan neslini davam etdirecekler Raqnarokden sag cixan allahlar Vidar Vali Maqni Modi ve Ull olacaq Baldr ve Hyod ise canlilarin dunyasina qayidacaqlar Panteon Redakte Tor Odinin oglu ve esas aslardan biri German skandinav mifologiyasinda bas tanri Gunes tanrisi sayilan Odin idi Odinden basqa daha 12 tanri movcud idi Bunlar Tor ildirim ve tufan tanrisi onun elinde hemise Myolnir adli sehrli cekic olardi Baldr ekincilik tanrisi Odinle Freyanin oglu Tyur qanun qayda muharibe tanrisi Heymdal Midqardla Asqard arasindaki Bifrost korpusunu qoruyan tanri her seyi qoruyan tanri Braqi mudriklik ve natiqlik tanrisi Hyod musiqi eyni zamanda tale tanrisi Vidar intiqam tanrisi eyni zamanda senetkarlarin tanrisi Vali bitki tanrisi Ull saglamliq tanrisi Nyord deniz tanrisi Freyr mehsul bereket tanrisi ve Loki od alov ve hiylegerlik tanrisi idiler Skandinav mifologiyasinin esas qadin personajlari bunlardir Friqq Odinin arvadi taleleri oxuyan qadin Freya mehebbet ilahesi Idunn qizildan olan cavanliq almalarini qoruyan qadin qizilsacli Siv ildirimsacan Torun arvadi ve basqalari Xarici kecidler Redakte Vikianbarda German skandinav mifologiyasi ile elaqeli mediafayllar var Skandinavskaya i germanskaya mifologiya Enciklopediya mifologii drevnego mira Starshaya Edda s kommentariyami i illyustraciyami Old Norse Prose and Poetry heimskringla no Jormungrund Skalda amp visnatal Norrœns Midaldkvedskapar Index of Old Norse Icelandic Skaldic Poetry Arxivlesdirilib 2006 09 23 at the Wayback Machine in Icelandic Old texts in original languages Arxivlesdirilib 2011 07 24 at the Wayback MachineMenbe https az wikipedia org w index php title German skandinav mifologiyasi amp oldid 5925508, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.