
Friqq, Friqqa (lat. Frigg); həmçinin Friya (alm. Frija, «sevgili») — Odinin həyat yoldaşı, ailə və analıq tanrıçası. Friqq Alman mifologiyasında, xüsusən də Norveç mifologiyasında Asar tanrılarından biri hesab olunur.O, evlilik, öncəgörmə, kahinlik və analıqla əlaqələndirilir və Fensalir adlı bataqlıq saraylarında yaşayır. Alman mifologiyasının daha geniş dairəsində Friqq, Qədim Yuxarı Alman dilində Frīja, Lanqobard dilində Frēa, Qədim İngilis dilində Frīg, Qədim Friz dilində Frīa, Qədim Sakson dilində isə Frī adları ilə tanınır. Bütün bu adlar Proto-Alman dilindəki Frijjō teonimindən (ilahi adından) qaynaqlanır.
Qədim Yuxarı Alman və Qədim Norveç mənbələrində Friqqin xüsusilə Fulla ilə əlaqəli olduğu qeyd edilir. Bununla yanaşı, o, , və tanrıçaları ilə də bağlanır və bəzən ayrıca bir varlıq kimi təsvir edilən Yer tanrıçası Yord ( "Yer") ilə də əlaqələndirilir. Friqq və Odinin övladlarından biri parlaq tanrı Baldr hesab olunur.
İngilis dilindəki Friday (Cümə) günü adı "Friqq günü" mənasını verir və onun adını daşıyır. Xristianlaşmadan sonra Friqqin adı Skandinaviya folklorunda yaşamağa davam etmişdir. Müasir dövrdə Friqq populyar mədəniyyətdə tez-tez təsvir olunur, sənət əsərlərinə mövzu olmuş və Alman neopaqanizmi (neo-paqanizmi) çərçivəsində ona sitayiş edilir.
Adı və mənşəyi
| ]Etimologiyası
| ]Friqq (Qədim Norveç dili), Frīja (Qədim Yuxarı Alman dili), Frīg (Qədim İngilis dili), Frīa (Qədim Friz dili) və Frī (Qədim Sakson dili) adları eyni mənşəyə sahib olan koqnatlardır (eyni kökdən gələn sözlərdir). Bu adlar Proto-Alman dilindəki Frijjō feminin (qadın cinsinə aid) ismidən yaranmışdır və əsasən frijaz ("azad") sifətinin substantivləşmiş formasıdır. Klan əsaslı cəmiyyət sistemində "azad" mənası "əlaqəli" mənasından yaranmışdır.
Bu ad sanskrit dilindəki priyā və avesta dilindəki fryā ("özünə məxsus, əziz, sevimli") sözləri ilə də etimoloji cəhətdən yaxın hesab olunur. Bütün bu sözlər Proto-Hind-Avropa kökü olan priH-o-dan (mənası: "özünə məxsus, sevimli") törəmişdir. Proto-Alman dilində frijōnan ("sevmək"), frijōndz ("dost") və frijađwō ("dostluq, sülh") isimləri də bu köklə bağlıdır.
Bəzi müasir tədqiqatçılar bu ada qadın cinsi mənasını daha da vurğulamaq üçün "-a" şəkilçisi əlavə edərək Friqqa formasını yaradıblar. Norveç və İsveçdə bir çox yer adı Friqqin adını daşıyır, lakin Danimarkada belə adlara rast gəlinmir.
Arxeoloji məlumatlar
| ]
Şimali Almaniyanın Şlezviq-Holşteyn bölgəsində yerləşən Şlezviq Kafedralında divar üzərində çəkilmiş bir təsvir mövcuddur. Burada iri bir pişiyin üzərində çadraya bürünmüş, lakin əks halda çılpaq olan bir qadın təsvir olunub. Onun yanında isə çadraya bürünmüş, lakin əks halda çılpaq olan və ip əyirici çarx (ing. distaff) üzərində oturan başqa bir qadın yer alır. İkonoqrafik oxşarlıqlar nəzərə alınaraq, alimlər bu təsvirlərin ədəbi mənbələrdə qeyd olunan tanrıçalar Freyja və Friqq olduğu ehtimalını irəli sürüblər.
Elmi yanaşmalar və izahlar
| ]Qədim Skandinaviya tanrıçaları Friqq və Freyya arasında çoxsaylı oxşarlıqlar olduğu üçün bəzi tədqiqatçılar onların Proto-Alman dövründən eyni mənbədən gəldiyini irəli sürüblər. bu nəzəriyyə ilə bağlı bildirir ki, "Friqq və Freyya əvvəlcə eyni tanrıça olub-olmadığı məsələsi çətindir. Bunun səbəbi Vikinqlər dövründən əvvəlki Alman tanrıçalarına dair qeydlərin azlığı və mövcud mənbələrin müxtəlifliyidir. Edilə biləcək ən yaxşı şey onların eyni olub-olmaması ilə bağlı arqumentləri araşdırmaq və hər birini mövcud dəlillərlə müqayisə etməkdir."
Friqqin adı bütün german xalqları arasında yayılmış və onun adı Proto-Alman dilində Frijjō formasında bərpa edilib. Lakin Freyyanın adı yalnız Skandinaviya mənbələrində rast gəlinir. Bununla belə, bəzi alimlər bu fərqin sadəcə Şimali Alman mənbələrindən kənarda dəlillərin azlığı ilə əlaqədar ola biləcəyini bildirirlər. Yəni, Freyyanın da bir zamanlar ümumgerman tanrıçası olması ehtimalı mövcuddur, lakin bunun üçün yetərincə tarixi sübut yoxdur.
İstinadlar
| ]- Мифы народов мира. Энциклопедия. 2.
- "frig". 3 oktyabr 2024 – Wiktionary vasitəsilə.
- Sheard, 2011. səh. 238
- Bulfinch, Thomas. Bulfinch's Mythology. Thomas Y. Crowell Company. 1913.
- Byock, Jesse (Trans.). The Saga of the Volsungs. University of California Press. 1990. ISBN .
- Simek, (2007). səh. 93–94
- , s.v. Friday, n. and adv.
- Davidson, Hilda Ellis; Fisher, Peter. Saxo Grammaticus: The History of the Danes, Books I–IX: I. English Text; II. Commentary. Boydell & Brewer. 1996 [2008]. ISBN .
- attested in the Breta sögur: Johan Fritzner: Ordbog over det gamle norske sprog. Omarbeidet, forøget og forbedret udgave. Volume 1 (1886) page 486 (online Arxiv surəti 5 may 2023 tarixindən (Wayback Machine) saytında Arxivləşdirilib 5 may 2023 at the Wayback Machine at Google Books).
- Faulkes, Anthony (Trans.). Edda. Everyman's Library. 1995. ISBN .
- de Vries, Jan. Altnordisches Etymologisches Wörterbuch (1977). Brill. 1962. ISBN .
- Foulke, William Dudley (Trans.). Edward Peters (redaktor). History of the Lombards. University of Pennsylvania Press. 2003 [1974]. ISBN .
- Grundy, Stephan. Freyja and Frigg // Billington, Sandra; Green, Miranda (redaktorlar ). The Concept of the Goddess. Routledge. 1998. ISBN . 23 aprel 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 oktyabr 2016.
- Griffiths, Bill. Aspects of Anglo-Saxon Magic. Anglo-Saxon Books. 2006 [2003]. ISBN .
- Hollander, Lee Milton (Trans.). Heimskringla: History of the Kings of Norway. University of Texas Press. 2007. ISBN . 23 aprel 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 oktyabr 2020.
- Thorpe, Benjamin (Trans.). Edda Sæmundar Hinns Frôða: The Edda of Sæmund the Learned Part I. London: Trübner & Co. 1907.
- Jones, Prudence; Pennick, Nigel. A History of Pagan Europe. Routledge. 1995. ISBN .
- Simek, Rudolf. Dictionary of Northern Mythology. translated by Angela Hall. Boydell & Brewer. 2007. ISBN .
Xarici keçidlər
| ]- MyNDIR (My Norse Digital Image Repository) Illustrations of Frigg from manuscripts and early print books.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Friqqa taxtda nize tutmus ilahe Qna ile uz uze ve iki ilahenin yaninda oturur Onlardan biri Fulla taxta qutu olan eski ni dasiyir Eser 1882 ci ilde terefinden tesvir edilmisdir Friqq Friqqa lat Frigg hemcinin Friya alm Frija sevgili Odinin heyat yoldasi aile ve analiq tanricasi Friqq Alman mifologiyasinda xususen de Norvec mifologiyasinda Asar tanrilarindan biri hesab olunur O evlilik oncegorme kahinlik ve analiqla elaqelendirilir ve Fensalir adli bataqliq saraylarinda yasayir Alman mifologiyasinin daha genis dairesinde Friqq Qedim Yuxari Alman dilinde Frija Lanqobard dilinde Frea Qedim Ingilis dilinde Frig Qedim Friz dilinde Fria Qedim Sakson dilinde ise Fri adlari ile taninir Butun bu adlar Proto Alman dilindeki Frijjō teoniminden ilahi adindan qaynaqlanir Qedim Yuxari Alman ve Qedim Norvec menbelerinde Friqqin xususile Fulla ile elaqeli oldugu qeyd edilir Bununla yanasi o ve tanricalari ile de baglanir ve bezen ayrica bir varliq kimi tesvir edilen Yer tanricasi Yord Yer ile de elaqelendirilir Friqq ve Odinin ovladlarindan biri parlaq tanri Baldr hesab olunur Ingilis dilindeki Friday Cume gunu adi Friqq gunu menasini verir ve onun adini dasiyir Xristianlasmadan sonra Friqqin adi Skandinaviya folklorunda yasamaga davam etmisdir Muasir dovrde Friqq populyar medeniyyetde tez tez tesvir olunur senet eserlerine movzu olmus ve Alman neopaqanizmi neo paqanizmi cercivesinde ona sitayis edilir Adi ve menseyi span Etimologiyasi span Friqq Qedim Norvec dili Frija Qedim Yuxari Alman dili Frig Qedim Ingilis dili Fria Qedim Friz dili ve Fri Qedim Sakson dili adlari eyni menseye sahib olan koqnatlardir eyni kokden gelen sozlerdir Bu adlar Proto Alman dilindeki Frijjō feminin qadin cinsine aid ismiden yaranmisdir ve esasen frijaz azad sifetinin substantivlesmis formasidir Klan esasli cemiyyet sisteminde azad menasi elaqeli menasindan yaranmisdir Bu ad sanskrit dilindeki priya ve avesta dilindeki frya ozune mexsus eziz sevimli sozleri ile de etimoloji cehetden yaxin hesab olunur Butun bu sozler Proto Hind Avropa koku olan priH o dan menasi ozune mexsus sevimli toremisdir Proto Alman dilinde frijōnan sevmek frijōndz dost ve frijađwō dostluq sulh isimleri de bu kokle baglidir Bezi muasir tedqiqatcilar bu ada qadin cinsi menasini daha da vurgulamaq ucun a sekilcisi elave ederek Friqqa formasini yaradiblar Norvec ve Isvecde bir cox yer adi Friqqin adini dasiyir lakin Danimarkada bele adlara rast gelinmir Arxeoloji melumatlar span Slezviq Kafedralinda Friqqin tesviri Simali Almaniyanin Slezviq Holsteyn bolgesinde yerlesen Slezviq Kafedralinda divar uzerinde cekilmis bir tesvir movcuddur Burada iri bir pisiyin uzerinde cadraya burunmus lakin eks halda cilpaq olan bir qadin tesvir olunub Onun yaninda ise cadraya burunmus lakin eks halda cilpaq olan ve ip eyirici carx ing distaff uzerinde oturan basqa bir qadin yer alir Ikonoqrafik oxsarliqlar nezere alinaraq alimler bu tesvirlerin edebi menbelerde qeyd olunan tanricalar Freyja ve Friqq oldugu ehtimalini ireli surubler Elmi yanasmalar ve izahlar span Qedim Skandinaviya tanricalari Friqq ve Freyya arasinda coxsayli oxsarliqlar oldugu ucun bezi tedqiqatcilar onlarin Proto Alman dovrunden eyni menbeden geldiyini ireli surubler bu nezeriyye ile bagli bildirir ki Friqq ve Freyya evvelce eyni tanrica olub olmadigi meselesi cetindir Bunun sebebi Vikinqler dovrunden evvelki Alman tanricalarina dair qeydlerin azligi ve movcud menbelerin muxtelifliyidir Edile bilecek en yaxsi sey onlarin eyni olub olmamasi ile bagli arqumentleri arasdirmaq ve her birini movcud delillerle muqayise etmekdir Friqqin adi butun german xalqlari arasinda yayilmis ve onun adi Proto Alman dilinde Frijjō formasinda berpa edilib Lakin Freyyanin adi yalniz Skandinaviya menbelerinde rast gelinir Bununla bele bezi alimler bu ferqin sadece Simali Alman menbelerinden kenarda delillerin azligi ile elaqedar ola bileceyini bildirirler Yeni Freyyanin da bir zamanlar umumgerman tanricasi olmasi ehtimali movcuddur lakin bunun ucun yeterince tarixi subut yoxdur Istinadlar span Mify narodov mira Enciklopediya 2 frig 3 oktyabr 2024 Wiktionary vasitesile Sheard 2011 seh 238 Bulfinch Thomas Bulfinch s Mythology Thomas Y Crowell Company 1913 Byock Jesse Trans The Saga of the Volsungs University of California Press 1990 ISBN 978 0 520 27299 6 Simek 2007 seh 93 94 s v Friday n and adv Davidson Hilda Ellis Fisher Peter Saxo Grammaticus The History of the Danes Books I IX I English Text II Commentary Boydell amp Brewer 1996 2008 ISBN 0 85991 502 6 attested in the Breta sogur Johan Fritzner Ordbog over det gamle norske sprog Omarbeidet foroget og forbedret udgave Volume 1 1886 page 486 online Arxiv sureti 5 may 2023 tarixinden Wayback Machine saytinda Arxivlesdirilib 5 may 2023 at the Wayback Machine at Google Books Faulkes Anthony Trans Edda Everyman s Library 1995 ISBN 0 460 87616 3 de Vries Jan Altnordisches Etymologisches Worterbuch 1977 Brill 1962 ISBN 978 90 04 05436 3 Foulke William Dudley Trans Edward Peters redaktor History of the Lombards University of Pennsylvania Press 2003 1974 ISBN 978 0812210798 Grundy Stephan Freyja and Frigg Billington Sandra Green Miranda redaktorlar The Concept of the Goddess Routledge 1998 ISBN 0 415 19789 9 23 aprel 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 18 oktyabr 2016 Griffiths Bill Aspects of Anglo Saxon Magic Anglo Saxon Books 2006 2003 ISBN 1 898281 33 5 Hollander Lee Milton Trans Heimskringla History of the Kings of Norway University of Texas Press 2007 ISBN 978 0 292 73061 8 23 aprel 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 17 oktyabr 2020 Thorpe Benjamin Trans Edda Saemundar Hinns Froda The Edda of Saemund the Learned Part I London Trubner amp Co 1907 Jones Prudence Pennick Nigel A History of Pagan Europe Routledge 1995 ISBN 978 0415091367 Simek Rudolf Dictionary of Northern Mythology translated by Angela Hall Boydell amp Brewer 2007 ISBN 978 0 85991 513 7 Xarici kecidler span Vikianbarda Friqq ile elaqeli mediafayllar var MyNDIR My Norse Digital Image Repository Illustrations of Frigg from manuscripts and early print books Lugetler ve ensiklopediyalarBoyuk katalan Boyuk norvec Boyuk rus Britannica 11 ci Britannica onlayn UniversalisNormativ yoxlamaLCCN no2014097107 VIAF 309852626 WorldCat VIAF 309852626 Kateqoriya Sevgi ve ehtiras ilaheleriGizli kateqoriya Cagirilan sablonun tekrar arqumentlerinden istifade eden sehifeler